Dogodilo se na današnji dan

[zvoncica]

7. novembar

1714. Odlazeci za Rusiju, Vladika Danilo je svoja ovlastenja prenio na Opstenarodni crnogorski zbor, apelujuci da se okanu medjusobnih trvenja i upravljaju zemljom u slozi.

1882. Potonji poglavar CPC pred nasilnim ukidanjem, Mitrofan Ban, poceo je uspon u crkvenoj hijerarhiji preuzimajuci eparhiju. Mitrofan Ban postavljen je za administratora Zahumsko-raške eparhije, a na Cetinju je, poslije smrti Ilariona Roganovića, na upražnjenu stolicu Crnogorske mitropolije postavljen Visarion Ljubiša. To je bilo prvo značajnije unapređenje Mitrofana Bana, budućeg i posljednjeg autokefalnog mitropolita Crnogorske pravoslavne crkve.

1918. Samozvani Centralni izvršni odbor za ujedinjenje Srbije i Crne Gore, na sjednici u Beranama, donio je odluku kojom je ustanovljena Velika narodna skupština, poznatija kao Podgorička skupština i donio Pravila biranja njenih poslanika. Pravila su rađena po instrukcijama Nikole Pešića, i nijesu temeljena na Ustavu CG, niti na Ustavu Srbije. Izbori su bili javni, kolektivnim glasanjem skupštinu je trebalo održati ne na Cetinju kako je Ustavom Crne Gore bilo predviđeno, nego u Podgorici, gdje je bilo najviše njihovih pristalica. Osim toga, Skuština je bila Velika narodna, a ne Narodna skupština CG. Ovim su važećoj Crnogorskoj narodnoj skupštini i njenim legalnim poslanicima ukinuta prava i legitimitet, i suspendovan Zakon o izboru narodnih poslanika.

1922. U Dobrskoj Župi kod Cetinja rođen je Dimitrije Dimo Vujović, akademik, crnogorski i jugoslovenski istoričar i istoriograf. Na Cetinju je završio osnovnu školu, gimnaziju i višu pedagošku školu. Učestvovao je u NOR-u, od julskog ustanka 1941. Poslije rata, završio je Filozofski fakultet u Beogradu, gdje je 1961. stekao doktorat istorijskih nauka. Nakon oslobođenja, obavljao je više funkcija: političkih, prosvjetno-pedagoških, kulturnih, naučnih, bio član mnogih uglednih asocijacija iz oblasti nauke, kulture i prosvjete. Za više od četiri decenije stvaralaštva objavio je devet knjiga, oko 300 radova i brojne priloge iz istorije, filozofije, književnosti. Osnovna preokupacija su mu bili: istorija crnogorsko-francuskih veza i odnosa, ujedinjenje Crne Gore i Srbije, crnogorska nacija, politička djelatnost crnogorskih federalista. Jedan je od prvih crnogorskih istoričara koji su se protivili idejnim usmjeravanjima istoriografije i povrjeđivanju istorijske građe. Bio je predsjednik Saveza društava istoričara Jugoslavije, direktor Istorijskog instituta CG, redovni član CANU, profesor Univerziteta CG i jedan od pokretača višetomne Istorije Crne Gore. Umro je 27. maja 1995.

1948. U Titogradu osnovan Atletski savez Crne Gore, a prvi predsjednik je bio Veselin Djuranović. Sportska organizacija čiji je cilj, kako je u Pravilima navedeno, da „organizuje atletski sport na amaterskim osnovama i principima”, formirana je u Titogradu. Prvi predsjednik Atletskog saveza Crne Gore bio je Veselin Đuranović, potpredsjednik Drago Prelević a sekretar Alija – Aljo Šarkić. Prvo republičko takmičenje u krosu organizovano je 15. aprila 1946. u Titogradu, gdje je održano i prvo prvenstvo u atletici, 20. i 21. septembra 1947, kada su proglašeni prvi put prvaci Crne Gore i postavljeni prvi republički rekordi.

1948. Prva auto-moto trka - Održana je na 32 km dugoj stazi Titograd–Golubovci–Mataguži–Tuzi–Titograd. Organizator trke je bilo AMD „Blažo Jovanović” sa Cetinja, a pokrovitelj glavni odbor Narodne tehnike Crne Gore.

u svijetu:

1598. rođen španski slikar Fransisko de Surbaran, čije djelo, uz stvaralaštvo Velaskeza , predstavlja vrhunac španskog baroknog slikarstva.

1867. rođena je Marija Sklodovska Kiri, francuska naučnica poljskog porijekla, fizičar, profesor i direktor Instituta za radijum u Parizu. Bila je prva žena doktor nauka u Evropi, prva žena laureat Nobelove nagrade i prva žena koja je zbog zasluga sahranjena u Panteonu, monumentalnom mauzoleju u Parizu, i jedina žena koja je dobila dvije Nobelove nagrade. Sa suprugom Pjerom, francuskim naučnikom, otkrila je radijum i plutonijum, čime su udarili temelje modernoj nauci o radio aktivnosti. Zajedno sa njim dijelila je Nobelovu nagradu za hemiju 1911. Dobila je i drugu Nebelovu nagradu za otkriće radijuma i polonijuma. Umrla je od leukemije zbog pretjeranog izlaganja radioaktivnom zračenju.

1873. Pariski muzej Luvr, prvi put je otvoren za publiku. Do tada je to bio kraljevski dvorac.

1879. rođen ruski revolucionar Lav Davidovič Bronštejn, poznat kao Lav Trocki, jedna od ključnih ličnosti u obje ruske revolucije, 1905. i 1917. Bio je član Politbiroa boljševičke partije, preśednik uticajnog Petrogradskog sovjeta, šef diplomatije u prvoj sovjetskoj vladi. Nakon sukoba sa Staljinom, isključen je 1927. iz partije, 1929. je protjeran iz SSSR, a u avgustu 1940. po Staljinovom nalogu ubijen u Meksiku. Njegova ideja o permanentnoj revoluciji, kao jedinom načinu za pobjedu socijalizma u svijetu, našla je sledbenike u pokretu trockista.

1895. Njemački fizičar Konrad Viljem Rentgen objelodanio je otkriće - da neki nepoznati zraci izazivaju pojavu fluorescencije kristala. Ubrzo je potom utvrdio da se pomoću tih zraka, mogu snimiti unutrašnje strukture ljudskog tijela i snimio ruku svoje žene. Za ovo otkriće 1904. godine dobio je Nobelovu nagradu.

1910. umro ruski književnik Lav Tolstoj Napisao je svjetski proslavljene romane Rat i mir, Ana Karenjina i druge.

1913. rođen francuski pisac Alber Kami, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1957. ("Stranac", "Kuga", "Mit o Sizifu", "Pisma nemačkom prijatelju", "Pobunjeni čovek").

1917. U Petrogradu je pod vodjstvom vođe boljševika Vladimira Iljiča Lenjina počela Oktobarska socijalistička revolucija. Crvena garda zauzela je sve značjane punktove u gradu, srušena je privremena vlada Aleksandra Kerenskog i formirana prva sovjetska vlada s Lenjinom na čelu.

1944. Američki preśednik Frenklin Delano Ruzvelt izabran je četvrti put za preśednika SAD. što je jedinstven slučaj u američkoj istoriji.

1946. Završena je prva savezna radna akcija omladine Jugoslavije na železničkoj pruzi Brčko-Banovići. Oko 70.000 mladih iz cele zemlje i 2.000 iz inostranstva izgradilo je za 190 dana prugu dugu 90 kilometara.

1972. Ričard Nikson (Richard Nixon) izabran je drugi put za preśednika SAD, ali je u avgustu 1974. bio prisiljen da podnese ostavku zbog afere Votergejt.

1987. U Tunisu je u državnom udaru koji je predvodio premijer Bin Ali oboren Habib Burgiba, preśednik države od sticanja nezavisnosti 1956. Ben Ali je za 84-godišnjeg lidera, koji je 1974. proglašen doživotnim preśednikom Tunisa, rekao da je isuviše senilan da bi vladao.

1990. Meri Robinson je, na prvim predšedničkim izborima poslije 17 godina, postala prva žena preśednik Irske.

2000. Održani su predsjednički izbori u SAD koji su, zbog sporaoko izbornih rezultata, doveli zemlju u političku krizu bez presedana. Odlukom Vrhovnog suda SAD 13. decembra za preśednika je izabran republikanski kandidat Džordž Buš Mlađi.

2001. Belgijska nacionalna avio kompanija Sabena podnela je zahtjev za bankrot i time postala prva evropska avio kompanija koja je to uradila zbog velikih gubitaka u avio industriji, nakon terorističkih napada na Ameriku 11. septembra 2001. godine.

2002. Na referendumu na Gibraltaru, velikom većinom glasova odbijen je britansko-španski plan o podjeli suvereniteta nad ovom kolonijom, što je izvalo zastoj u pregovorima između Londona i Madrida.

2004. umro južno-afrički scenarista Gibson Kente (72), osnivač pozorišta Crnaca, koji je otvoreno priznao da ima AIDS.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

8. novembar

1748. Na Njegušima rođen crnogorski mitropolit i gospodar od 1784. do 1830. godine, Petar I Petrović Njegoš.

1785. tokom boravka u Petrovgradu, Petar I i Franjo Dovcic su bili primorani da napuste Rusiju, a kasnije je Petar I napisao protestno pismo carici.

1858. Poslije pobjede nad turskom vojskom na Grahovu, Crna Gora je dobila međunarodno utvrđene granice prema Otomanskom carstvu, za koje su garantovale velike sile - Rusija, Austrija, Francuska i Pruska.

1859. rodjen je Robert Tolinger, ceski muzicar i kompozitor, koji u Crnoj Gori boravio od 1890-1897, kako je govorio, u "oazu mira i slobode". Na dvoru je bio ucitelj klavira porodici crnogorskoga kralja. Violončelist i dirigent, muzički pedagog i kompozitor. Nakon apsolviranja studija violončela na Praškom konzervatoriju, obreo se u Zagrebu i bio dirigent u Zemaljskoj operi. U Crnu Goru, koju je doživljavao kao posljednju oazu slobode na slovenskom jugu, stigao je na poziv knjaza Nikole krajem 1890. godine. U njoj je do 1897. ostvario bogatu pedagošku, kompozitorsku i koncertnu aktivnost. Bio je učitelj klavira na dvoru, knjaginjama Jeleni i Kseniji i knjazu Mirku, predavao u Cetinjskoj gimnaziji, Bogoslovsko-učiteljskoj školi i Đevojačkom institutu i priređivao u okviru Cetinjske čitaonice izvanredno prihvaćene koncerte. Komponovao je muziku i na stihove knjaza Nikole. Za doprinos razvoju muzičke kulture u Crnoj Gori, crnogorski suveren odlikovao ga je „Danilovim krstom petog stepena”. Umro je 20. februara 1911.

1885. u Skadarsko jezero je uplovio parobrod Zabljak i tako je pocela prva redovna linija za putnike i postanske posiljke - Paroborod, vlasništvo Crnogorskog paroborodarskog društva, koji je u Veneciji kupio kapetan Slavo Đurković. Dva dana potom, njegova plovidba na liniji Rijeka Crnojevića–Virpazar–Plavnica označila je uspostavljanje prve redovne putničko-teretne linije na Skadarskom jezeru. Vapor je mogao da preveze stotinak putnika, a istovremeno je služio i u poštanske svrhe.

1909. Rođen je u Beogradu Milan Spasić. Poručnik bojnog broda II klase, torpedo-minerski oficir na razaraču "Zagreb" u Boki Kotorskoj. 17. aprila, kada su Italijani ušli u Boku, naređeno je da se brodovi napuste. Spasić i njegov drug Sergej Mašera odlučili su da svoj brod unište i poginu na njemu. Povodom 30-ogodišnjice JRM, predsjednik SFRJ Josip Broz Tito je 10. septembra 1973. godine proglasio Sergeja Mašeru i Milana Spasića za narodne heroje.

1914. Svečano je otvorena radio-telegrafska stanica u Podgorici. Potpuno novi objekat uradila je Francuska kao saveznica u balkanskim ratovima. Radio stanica u Podgorici. bila je jedna od većih u Evropi toga vremena.

2000. umrla je Svetlana Kana Radević - Magistar arhitekture, autorka značajnih objekata, inostrani član Ruske akademije za arhitekturu i građevinske nauke, redovni član Dukljanske akademije nauka i umjetnosti. Rođena je 21. novembra 1937. Osnovnu školu završila je na Cetinju, gimnaziju u Podgorici. Diplomirala na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu, a magistrirala na Univerzitetu u Pensilvaniji (SAD). Bila je prva potpredsjednica Matice crnogorske, član Crnogorskog PEN centra, član UNESCO-a (AIA), te član uprava strukovnih udruženja. Njena su najznačajnija arhitektonska ostvarenja: hotel „Podgorica”, zgrada Leksikografskog zavoda, autobuska stanica i poslovni centar „Kruševac” – u Podgorici, te hoteli na Zlatiboru i u Mojkovcu, spomen-kompleksi, parkovi i niz drugih. Za svoje stvaralaštvo, dobila je više priznanja, među kojima Republičku i Saveznu nagradu „Borbe”, Nagradu oslobođenja Podgorice i Trinaestojulsku nagradu.

U svijetu je na danasnji dan zabiljezeno:

1519. Španski osvajač Hernana Kortez stigao je u Meksiko, gdie su ga Asteci, vjerujući da je on reinkarnacija asteškog božanstva Kecalkoatla, primili s najvećim počastima.

1520. Po naredbi danskog kralja Kristijana II izvršen je pokolj više od 80 švedskih sveštenika i plemića. "Stokholmsko krvoproliće" podstaklo je ustanak kojim je, pod vođstvom Gustava Vase 1521. Švedska oslobođena danske vlasti.

1656. Rođen je Edmund Halej, engleski astronom i geofizičar. Izradio je prvi katalog sjajnih zvijezda južnog neba i utvrdio da su komete koje su uočene 1682. 1601 i 1551. ista kometa koja se periodično pojavljuje i tačno je proračunao da će se ona ponovo pojaviti 1758. god.

1674. umro engleski pisac Džon Milton, po mnogima najveći engleski pesnik uz Šekspira.

1805. Smederevski dizdar Muharem Guša Bošnjak predao je ključeve grada vođi Prvog srpskog ustanka Karađorđu. Tim činom Smederevo se uvrstilo među prve srpske varoši koje je Karađorđe oslobodio od Turaka.

1847. rođen irski književnik i pozorišni kritičar Bram Stoker, autor romana o Drakuli (1897), koji je za autorova života ostao potpuno nezapažen. Otkrila ga je filmska produkcija ostvarivši niz filmova o egzotičnom transilvanskom grofu-vampiru.

1895. Njemački fizičar Vilhelm Konrad Rendgen otkrio je X zrake koji su po njemu nazvani Rendgenovi zraci. Za taj izum dobio je 1901. Nobelovu nagradu za fiziku.

1900. rođen srpski kompozitor, dirigent, muzički pedagog i kritičar Mihailo Vukdragović, profesor i rektor Muzičke akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti (simfonijska poema "Put u pobjedu", kantate "Srbija", "Svetli grobovi", "Vezilja slobode", solo pesme, gudački kvarteti, filmska i scenska muzika).

1917. Savjet narodnih komesara uspostavljen je kao nova vlada Rusije s Lenjinom na čelu. Lav Trocki postao je komesar za inostrane poslove, a Staljin komesar za narodnosti.

1917. umro srpski pisac Milutin Bojić, autor poeme "Plava grobnica" posvećene masovnom sahranjivanju srpskih vojnika u more, Poslije povlačenja preko Albanije u Prvom svetskom ratu. Sahranjen je na solunskom groblju Zejtinlik. Napisao je četiri knjige pesama i više drama, uključujući "Kraljevu jesen" i "Uroševu ženidbu".

1922. Rodjen je prof. Kristijan Bernard kardiohirurg koji je izvršio prvu uspješnu transplantaciju srca na čovjeku. Operacija je izvršena u bolnici u Južnoafričkoj republici.

1923. Spriječen je pokušaj Adolfa Hitlera u Minhenu da s generalom Ludendorfom izvede puč. Vođa nacista je uhapšen četiri dana kasnije i osuđen na pet godina zatvora, ali je krajem 1924. amnestiran. Tokom boravka u zatvoru napisao je knjigu "Maj kampf" (Moja borba), koja je kasnije postala biblija nacizma.

1935. Rodjen je Alen Delon popularni francuski filmski glumac.

1942. Savezničke snage pod komandom generala Dvajta Ajzenhauera počele su iskrcavanje u sjevernoj Africi u Drugom svetskom ratu. Borbe protiv nemačko-italijanskih trupa završene su 13. maja 1943. pobedom Saveznika.

1960. Kandidat Demokratske stranke Džon Kenedi postao je u 43. godini najmlađi preśednik u istoriji SAD. Ubijen je u atentatu u Dalasu 22. novembra 1963.

1986. umro ruski političar Vjačeslav Molotov, šef sovjetske diplomatije od 1939. do 1949. i od 1953. do 1956, glavni pregovarač s nacističkom Njemačkom u pripremi sovjetsko-njemačkog pakta o nenapadanju (1939). Od 1931. do 1941. bio je i preśednik Savjeta narodnih komesara (vlade). Jedan od najbližih Staljinovih saradnika, isključen je iz partije u junu 1957. i smijenjen sa svih funkcija. Vraćen je u partiju 1984. u 95. godini života.

1988. Republikanac Džordž Buš (stariji) (George Bush Sr.) je odneo pobjedu na predsedničkim izborima u SAD, pobedivši demokratskog kandidata Majkla Dukakisa (Michael Dukakis).

1989. Daglas Vajlder izabran je za guvernera Virdžinije, kao prvi crnac u istoriji SAD koji je postao guverner jedne američke države. Istog dana Dejvid Dinkins je izabran za prvog crnog gradonačelnika Njujorka.

1991. Evropska ekonomska zajednica je uvela ekonomske sankcije prema Jugoslaviji. Bilo je to mjesec i po dana nakon što je Savjet bezbjednosti OUN zabranio isporuku oružja SFRJ. Poslije nedjelju dana i EFT-a je raskinula ugovor o saradnji sa SFRJ, a ubrzo potom Evropska zajednica je ukinula sankcije Sloveniji, Hrvatskoj, BiH i Makedoniji. Tako je Evropa u izolaciju ostavila samo Srbiju i Crnu Goru. Sankcije su pojačane 30. maja naredne godine, kada je Savjet bezbjednosti uveo sankcije čitavog svijeta prema Srbiji i Crnoj Gori.

1998. Sud u Bangladešu osudio je na smrt 15 bivših oficira, optuženih za ubistvo bangladeškog preśednika šeika Mudžibura Rahmana u vojnom udaru u avgustu 1975.

1999. U 101. godini je umro slovenački i jugoslovenski gimnastičar Leon Štukelj, najstariji olimpijski šampion i prvi olimpijski pobednik sa prostora bivše Jugoslavije. Štukelj, koji je samo dvije godine mlađi od modernih Olimpijskih igara, osvojio je šest olimpijskih medalja, među kojima tri zlatne, dvije u Parizu 1924. i jednu u Amsterdamu 1928.

2001. Francuski gornji dom parlamenta, Senat, ušvojio je zakonkojim se Korzici dozvoljava ograničena autonomija, iz kojeg su prethodno izbačeni mnogi ključni članovi.

2002. Savjet bezbednosti UN je na javnoj sednici jednoglasno usvojio Rezoluciju 1441 o razoružanju Iraka.

2004. Ubila se Iris Čang (36), autorka knjige "Silovanje Nankinga".


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

8. novembar, 1748.

1748. Na današnji dan, 8. novembra, 1748. godine, na Njegušima je rođen crnogorski mitropolit i gospodar od 1784. do 1830. godine, Petar I Petrović Njegoš. Rano se zakaluđerio, po jednoj bilješci, već 1760. Godine, a u sedamnaestoj godini bio je jerodjakon. U Rusiju, na školovanje, poveo ga je vladika Vasilije, 1765. godine. Petar I se vratio iz Rusije 1766. godine, kada je umro Vasilije. Stalno je boravio kod vladike Save, najčešće u manastiru Stanjevići.
Vladika Sava za svog nasljednika odredio je sestrića Arsenija Plamenca, koji je vladao od Savine smrti 1781. Do 1784. Godine, a za njegovog koadjutora postavljen je arhimandrit Petar Petrović. Nakon Plamenčeve smrti 1784. Godine, Petar je izabran za mitropolita i vladara Crne Gore. Otputovao je u Beč sa namjerom da u Rusiji bude posvećen za vladiku, ali mu ruski ambasador nije odobrio pasoš, zbog ruskog podozrijevanja prema Petru i njegovog učešća u delegaciji koja je 1779. tražila pokroviteljstvo Austrije. Zbog toga je otišao u Sremske Karlovce gdje je hirotonisan 1784. godine. Otišao je potom u Rusiju, odakle je protjeran. Ali, za to vrijeme, Crnu Goru je, 1875. napao skadarski vezir, Mahmut Paša Bušatlija, zapalio Cetinjski manastir i mnoge kuće, a Crnogorce primorao da mu plate porez. Kad se vratio Petar je počeo rad na sredjivanju unutrašnjih prilika. Ratovao je protiv Osmanlija, a najveća opasnost bio je Bušatlija. U dvije bitke, Martinićkoj i na Krusima, gdje je ubijen, Mahmut Paša je doživio poraze. Tada su u sastav Crne Gore ušli Bjelopavlići i Piperi. Petar I je iskoristio ove dvije velike pobjede da ustanovi državne institucije. U oktobru 1798. u manastiru Stanjevići donijet je Zakonik opšti crnogorski i brdski, kojim su stvorene pretpostavke za učvršćivanje crnogorske države, odnosno uspostavljeni temelji izgradnje državnih organa. Tri puta je ratovao da iz Budve istjera Napoleonovu Francusku. Rezultat tih borbi bio je proglašenje ujedinjenja Crne Gore i Boke u Dobroti 29.10.1813. godine. Na Bečkom kongresu 1814.-1815. godine, velike sile su odlučile da Boka pripadne Austriji. Rusija nije podržala crnogorski zahtjev da Boka ostane u sastavu Crne Gore. Petar je bio prinudjen da se treći put povuče iz Boke.



U spoljnoj politici Petar se uglavnom oslanjao na Rusiju mada je sa njom uglavnom imao gorka iskustva. Pokušao je i da se približi Francuzima (1803.) zbog čega su u Petrogradu smatrali da je postao smetnja ruskom uticaju i 1803. krenuli u napad na crnogorskog vladara. Tek dolaskom na prijesto cara Nikolaja I, 1825. godine, Rusija je počela da isplaćuje finansijsku pomoć Crnoj Gori. Za vrijeme Petrove vladavine počele su da se uspostavljaju i prve veze sa Srbijom. Posljednje godine života, vladika je proveo isključivo na Cetinju. Napisao je Kratku istoriju Crne Gore, koja je objavljena u kalendaru Grlica 1835. godine. Krajem oktobra 1830. se razbolio i 29. oktobra, pred glavarima, izdiktirao testament u kojem je za svog nasljednika odredio Rada Tomova Petrovića. Sljedećeg dana, vladika Petar I Petrović je umro. Za crnogorske prilike bio je izuzetno prosvijećen vladar, govorio je ruski i italijanski jezik. Napisao je veliki broj poslanica, koje imaju i značajnu književnu vrijednost. Još za života, Crnogorci su ga zvali sveti vladika. Na Njegoševu inicijativu, Petar je 1834. Godine proglašen za sveca (Sveti Petar Cetinjski).


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

9. novembar

Danas se obilježava Međunarodni dan borbe protiv fašizma i antisemitizma, ustanovljen u znak sjećanja na pogrom Jevreja u Njemačkoj.
Tokom te noći i jutarnjih časova narednog dana ubijeno je 90 njemačkih Jevreja, više od 20.000 uhapšeno i odvedeno u koncentracione logore, a uništene su 1.574 sinagoge, jevrejska groblja i radnje. Pogrom nad Jevrejima bio je uvod u kasniji holokaust u kojem je stradalo preko 4,5 miliona ljudi širom Evrope. Termin "Kristalna noć" je nastao zbog polomljenog stakla na izlozima prodavnica, čiji su vlasnici uglavnom bili Jevreji.

U Crnoj Gori pamtimo:

1875. rodjen je Stanko Macanovic doktor medicinskih nauka i upravnik bolnice Danilo I. Medicinski fakultet završio je u Hajdelbergu, gdje je odbranio doktorsku tezu. Kao specijalista hirurg, vratio se u domovinu 1903. i počeo da radi u bolnici „Danilo I”. Ubrzo je, ukazom knjaza Nikole, bio postavljen za upravnika bolnice, ujedno vršeći poslove šefa hirurškog odjeljenja, a 1905. imenovan je za člana Prosvjetnog savjeta. Nesebično se angažovao kao ljekar i pružao stručnu pomoć tokom balkanskih ratova. U vrijeme austrougarske okupacije bio je interniran u Mađarsku. Nosilac je značajnih crnogorskih odlikovanja. Umro je 28. maja 1932.

1907. Otkrivena je zavjerenička bombaška grupa crnogorskih studenata, koja je imala zadatak da, zajedno sa nekim bivšim narodnim poslanicima, izvrši prevrat u Crnoj Gori. Akciju zavjerenika vodio je štamparski radnik Stevan Rajković, ali je na vrijeme otkriven, uhapšen i na saslušanju otkrio je cijeli plan. U grupi su bili Todor Božović, Jovan Đonović, Marko Daković i Đuro Vojvodić, a bili su povezani sa nekim velikodržavnim organizacijama iz Srbije. Događaj je izazvao proteste širom Crne Gore. Zavjeru je iskoristio knjaz Nikola za obračun sa Klubašima, iako nije bilo dokaza da su oni imali veze sa bombašima.

1909. rodjen je narodni heroj Milan Spasic. Kao oficir razaraca Zagreb, 17. aprila je minirao razarac da ne bi pao u ruke italijanske vojske i zajedno sa njim potonuo u more. Spomenik narodnom heroju podignut je u Herceg Novom.

1913. Kralj Nikola je uputio proglas crnogorskom narodu u kom ističe da je u Crnoj Gori nastalo novo stanje i da će narod novopripojenih teritorija imati ista prava i privilegije, istakavši da će „on i njegova vlada uložiti sve svoje staranje da njegovim novim podanicima osiguraju ličnu i imovinsku bezbjednost, dobro sudstvo, savremeno školstvo i stvore uslove bolje budućnosti po svim granama privrede”. Proglas su potpisali Janko Vukotić (predsjednik Ministarskog savjeta i ministar vojni), general Labud Gojnić (ministar unutrašnjih djela), Risto Popović (ministar finansija) i Mirko Mijušković (ministar prosvjete i crkvenih poslova).

1918. usvojena Zenevska deklaracija kao sljedeca etapa Krfske deklaracije i crnogorskim predstavnicima nije bilo omoguceno da prisustvuju.
Usvajanjem Ženevske deklaracije, završen je skup predstavnika srpske vlade, Jugoslovenskog odbora za narodno ujedinjenje i Narodnog vijeća iz Zagreba, sazvan 6. novembra sa ciljem da se potvrde odluke Krfske deklaracije kojom je, između ostalog, bilo predviđeno prisajedinjenje Crne Gore Srbiji, u okviru buduće zajednice Srba, Hrvata i Slovenaca, u jednu državu. Taj čin, premda je kratkoročno poremetio srpski koncept ujedinjenja koji je anticipirao monarhiju pod vlašću dinastije Karađorđevića, podržan je od strane Crnogorskog odbora za narodno ujedinjenje, koji je – finansiran od srpske vlade – radio po svaku cijenu na potiranju Crne Gore, kroz njeno utapanje u buduću zajednicu. Kao ni prilikom stvaranja Krfske deklaracije, zbog protivljenja šefa srpske vlade Nikole Pašića, na skupu u Ženevi nije bilo omogućeno prisustvo ni jednom od predstavnika zvanične crnogorske politike.

u svijetu:

1799. Napoleon Bonaparta je vojnim udarom srušio vladu Direktorijuma i kao prvi konzul preuzeo vlast u Francuskoj. Napoleon je potom kao car od 1804. zavladao Francuskom i velikim djelom Evrope donoseći, pored ratnih nevolja, kapitalne društvene promjene. Napoleonova administracija ukinula je zastarele feudalne režime, zavela modernu upravu i postavila osnove modernog industrijskog razvoja.

1818. rođen Ivan Sergejevič Turgenjev, jedan od prvih ruskih pisaca čija su djela prodrla na Zapad. Za života je uživao mnogo veći ugled u francuskim, nego u ruskim književnim krugovima. Autor je romana "Očevi i djeca", "Lovčevi zapisi", "Uoči novih dana", "Proljećne vode",i drama "Mjesec dana na selu".

1835. rođen Davorin Jenko, jedan od najznačajnijih kompozitora romantičara u slovenačkoj i srpskoj muzici. Autor je srpske himne "Bože pravde" i slovenačke "Naprej, zastava slave".

1841. rođen Eduard VII, kralj Velike Britanije i Irske i car Indije, najstariji sin kraljice Viktorije. Tokom njegove vladavine od 1901. završen je Burski rat, sklopljen je sporazum s Japanom 1902, s Francuskom 1904. i s Rusijom dogovor o podjeli sfera u Aziji 1907.

1888. rođen francuski političar, ekonomista i diplomata Žan Mone, tvorac plana o modernizaciji francuske privrede Poslije Drugog svetskog rata, prvi preśednik Evropske zajednice za ugalj i čelik (1952-55) i preśednik Akcione komisije za stvaranje Sjedinjenih država Evrope (1956-75).

1909. Rodjena je Ketrin Hepbern, holivudska filmska glumica i dobitnica četiri nagrade Oskar.

1918. U Berlinu su poslije generalnog štrajka radnici izašli na ulice, vojnici su odbili da intervenišu protiv njih i pridružili su se pobuni. Vlast u gradu preuzeo je Radnički sovjet, a car Vilhelm II je abdicirao i pobegao u Holandiju. Dva dana kasnije Nemačka je potpisala mirovni ugovor kojim je okončan Prvi svjetski rat.

1934. Rodjen je Karl Sagan, američki astrofizičar, astrobiolog i pionir nove grane, egzobiologije, kao i pokretač mnogih naučnih projekata u potrazi za vanzemaljskim civilizacijama. Bio je uspešan pisac i popularizator nauke.

1937. U japansko-kineskom ratu, japanske trupe su zauzele Šangaj.

1938. U Nemačkoj pogrom Jevreja dobio je naziv "Kristalna noć" jer su ulice Njemačkih gradova bile prekrivene razbijenim staklom.

1940. umro britanski državnik Artur Nevil Čembrlen, vođa Konzervativne stranke i premijer Velike Britanije od 1937. do 1940. U uzaludnom naporu da izbegne vojni sukob s Nemačkom, potpisao je 1938. Minhenski sporazum s Adolfom Hitlerom.

1952. umro izraelski državnik i hemičar Haim Vajcman, prvi preśednik novoformirane države Izrael 1948, preśednik Svetske cionističke organizacije (1920-31) i Jevrejske agencije (1929-31. i 1935-46). Kao hemičar pronašao je postupak za protizvodnju acetona i butanola.

1953. umro u Njujorku, u 39. godini života, poznati pjesnik Dilan Tomas poreklom iz Velsa, u Belikoj Britaniji.

1953. umro kralj Abdul-Aziz Ibn Saud, koji je 1932. osnovao kraljevinu Saudijsku Arabiju, osvojivši pre toga čitavu centralnu Arabiju.

1960. Džon Ficdžerald Kenedi je postao preśednik SAD, kao najmladji ikada izabrani preśednik, u svojoj 43. godini.

1963. U japanskom rudniku uglja Omuta u eksploziji gasa poginula su 452 rudara, a 470 ih je ranjeno. Istog dana poginuo je 161 putnik u sudaru teretnog voza s putničkim vozom na pruzi za Tokijo.

1970. umro francuski državnik i general Šarl de Gol, vođa pokreta "Slobodna Francuska" u Drugom svetskom ratu kojim je rukovodio iz Londona, prvi Poslijeratni premijer, osnivač i prvi preśednik Pete republike od 1958. do 1969, kada se povukao jer nije dobio većinu na referendumu o regionalizaciji zemlje i ukidanju Senata.

1977. Izraelski avioni napali su ciljeve u južnom Libanu i tom prilikom, kako je saopštila libanska vlada, uništili su dva sela i ubili najmanje 60 civila.

1985. Ruski velemajstor Gari Kasparov je u 23. godini postao najmlađi svjetski prvak u istoriji šaha. U meču za titulu pobedio je ruskog velemajstora Anatolija Karpova rezultatom 13:11.

1989. srušen je Berlinski zid, čime je započeo raspad socijalističkog sistema, omogućeno ujedinjenje Njemačke i okončan hladni rat. Ujedinjenju su prethodile masovne demonstracije u Njemačkoj Demokratskoj Republici, koje su 4. novembra, na trgu Aleksander Plac u Berlinu okupile više od pola miliona ljudi. Protagonista rušenja zida i ujedinjanja Njemačke bio je tadašnji predsjednik KPSS i predsjednik SSSR Mihail Sergejevič Gorbačov.

1993. U muslimansko-hrvatskima sukobima u bosanskom ratu, Hrvati su srušili Stari most na reci Neretvi u Mostaru, simbol grada sagrađen u vrijeme Otomanskog carstva u XVI vijeku.

1995. preśednik PLO Jaser Arafat prvi put je pośetio Izrael i tom prilikom izrazio saučešće udovici izraelskog premijera Jicaka Rabina koji je ubijen u atentatu 4. novembra.

2001. umro bivši italijanski preśednik Đovani Leone, koji je 1978. bio primoran da podnese ostavku zbog optužbi za korupciju.

2002. U Dženinu, gradu na Zapadnoj obali, izraelske snage su ubile Ijada Savalu, lidera miltantnog krila islamskog Džihada, koji je bio među prvima na izraelskim poternicama.

2003. umro američki saksofonista Badi Arnold, jedan od osnivača Programa za pomoć muzičarima zavisnim od droge ili alkohola.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

10. novembar

U Crnoj Gori:

1813. U dogovoru sa bokeljskim prvacima crnogorski vladika Petar I Petrović u Dobroti je sazvao veliku Narodnu skupštinu gdje su se predstavnici Crne Gore i Boke zakleli da će dvije pogranične zemlje jedna drugoj "biti vjerne i svagda i u svakom slučaju i događaju ostat ujedno sastavljene". Ustanovljena je i zajednička Crnogorsko-bokeljska vlada sa sjedištem u Dobroti, kasnije u Kotoru. Jula naredne godine na zahtjev Rusije Crnogorci su morali napuštiti Boku koju je zauzela austrijska vojska.

1908. rodjen akademik Jefto Milović, kustos Narodnog muzeja na Cetinju, poznati germanoslavista, istoričar, redovni profesor univerziteta, član CANU. Na Beogradskom univerzitetu diplomirao je 1937. germanistiku, jugoslovensku književnost sa teorijom književnosti. Potom je u Berlinu završio Filozofski fakultet i doktorirao iz germanistike, slavistike i istorije Rusije. Na tom fakultetu bio je 14 godina lektor za srpskohrvatski jezik, a po povratku u Crnu Goru kustos Narodnog muzeja na Cetinju. Bio je član mnogih uglednih stručnih asocijacija. Bavio se izučavanjem građe o Crnoj Gori u ovdašnjim i stranim arhivima. Jedan je od inicijatora osnivanja Istorijskog instituta Crne Gore. U središtu njegovog naučnog rada, pored niza izuzetno vrijednih radova, jeste život i djelo Petra II Petrovića Njegoša. Dobitnik je Trinaestojulske nagrade. Umro je 14. januara 1991. u Titogradu.

1918. U Zagrebu je održana sjednica svih narodnih vijeća na teritoriji jugoslovenskih zemalja bivše Austrougarske na kojoj je donijeta odluka o ujedinjenju "države Slovenaca, Hrvata i Srba obrazovane na cijelom jugoslovenskom području bivše Austrougarske sa Srbijom i Crnom Gorom u jedinstvenu državu SHS". Dogovoreno je da konačno uređenje zajedničke države treba da odredi i ustavotvorna skupština.

1957. montiran je na Lovcenu prvi televizijski predajnik u Crnoj Gori. Puštanjem u rad prvog TV predajnika u Crnoj Gori, montiranog na vrhu Lovćena, tada malobrojni vlasnici TV prijemnika u Crnoj Gori mogli su pratiti program italijanske televizije (RAI). Bilo je to godinu dana prije nego što je do gledalaca u Crnoj Gori počeo stizati signal tada jedinstvenog jugoslovenskog programa, iz TV centara u Beogradu i Zagrebu.

1989. Crnogorsko narodno pozoriste zahvatio je pozar i posto su ostećenja bila velika odluceno je da se sagradi nova zgrada. Novo pozorište je otvoreno 25. maja 1997. godine.

1993. u Podgorici je osnovano udruzenje Almanah, koje se bavi njegovanjem i ocuvanjem kulture i tradicije Muslimana-Bosnjaka. Udruzenje izdaje i casopis pod tim nazivom a urednik je istoricar, Serbo Rastoder.

2006. Crnogorska skupština verifikovala mandate članovima kabineta Željka Šturanovića, prve Vlade u nezavisnoj Crnoj Gori. Novog premijera podržalo je 44 poslanika, 26 je bilo protiv, a četiri uzdržana. Ministri u Vladi su Milan Roćen - inostrani poslovi, Miodrag Radunović - zdravstvo i socijalna politika, pravde Miraš Radović, Predrag Sekulić - kulture i medija i Fuad Nimani, koji će biti na čelu Ministarstva za zaštitu manjina. Mjesto ministra finansija ponovo je pripalo Igoru Lukšiću, unutrašnjih poslova i javne uprave Jusufu Kalamperoviću, prosvjete i nauke Slobodanu Backoviću, a turizma i ekologije Predragu Neneziću. Boro Vučinić je izabran za ministra odbrane, a dosadašnji vicepremijer Branimir Gvozdenović preuzeo je Ministarstvo ekonomije. Za ministra saobraćaja i telekomunikacija izabran je Andrija Lompar, a za ministra poljoprivrede, šumarsta i vodoprivrede Milutin Simović. Za ministra bez portfelja ponovo je izabran Suad Numanović.

U svijetu:

1444. U bici kod Varne u Bugarskoj snage turskog sultana Murata II pobijedile su poljsko-ugarsku vojsku kralja Vladislava III Jageloviča i erdeljskog vojvode Janoša Hunjadija , u srpskim narodnim pjesmama poznatog kao Sibinjanin Janko. Poljski kralj Vladislav je u toj bici poginuo. To je bio Poslijednji pokušaj evropskih sila da odbrane Konstantinopolj (Carigrad) od truskog osvajanja.

1483. Rodjen je Martin Luter, njemački sveštenik, profesor teologije i religiozni reformista.

1493. rođen švajcarski alhemičar i ljekar Teofrast Bombast fon Hohenhajm , poznat kao Paracelzus , pisac medicinskih i okultnih djela, koji je odlučujuće doprinio primjeni hemije u medicini. Osnivač je jatrohemije, smjera u medicini kojim se svi životni procesi i bolesti objašnjavaju hemijskim reakcijama u organizmu.

1759. rođen njemački pisac Johan Kristof Fridrih fon Šiler, u čijem djelu se sa poezijom prožimaju filozofija, istorija i književna teorija. Njegove drame, od kojih su najpoznatije "Razbojnici", "Don Karlos" i "Vilhelm Tel", imale su ogroman uspjeh, njegove balade su bile najčitanije pjesme u Njemačkoj, a na njegovu 'Odu radosti' ("An die Freude") Betoven je komponovao čuveni završni stav Devete simfonije.

1775. Osnovan je pomorski rod vojske u SAD, tzv. "marinci".

1796. Umrla je ruska carica Katarina II Aleksejevna poznatija kao Katarina Velika. Na presto je došla 1762. nakon dvorskog udara u kojem je svrgnut, a potom ubijen njen muž Petar III. Kao pobornik prosvetiteljskih ideja, stekla je veliku popularnost. Uspješno je ratovala protiv Poljske i Turske i proširila teritoriju Rusije. Za vrijeme njene vladavine ugušen je seljački ustanak pod vođstvom donskog kozaka Jemeljana Pugačova (1773-75).

1871. Engleski istraživač Henri Stenli, koji je 1869. poslat u ekspediciju u Afriku da pronadje nestalog misionara i istraživača Dejvida Livingstona je konačno pronašao njegovo boravište u naselju Udjidji, na obali jezera Tanganjika u centralnoj Africi.

1891. umro francuski pisac Artur Rembo, koji je svoja najbolja djela napisao između 17. i 20. godine. Hvaljena preko mjere i žestoko osporavana, njegova poezija je uticala na sve poetske pravce XX vijeka, a posebno na simboliste i nadrealiste ("Pijani brod", "Iluminacije", "Boravak u paklu").

1919. rođen ruski inženjer Mihail Kalašnjikov, konstruktor automatske puške AK-47 ("kalašnjikov").

1925. Rodjen je Ričard Barton, legendarni filmski i pozorišni glumac, poreklom iz Velsa u Velikoj Britaniji. Snimio je veliki broj filmova: Aleksandar Veliki, Najduži dan, San ljetnje noći, Hamlet,Noć iguane, Ko se boji Virdžinje Vulf i druge. Kod nas je poznat po svojoj ulozi Tita u filmu Sutjeska (1973).

1928. Regent Japana od 1920. Hirohito krunisan je za cara. Tokom njegove vladavine Japan je napao Kinu 1931. (Mandžurija) i 1937, sklopio 1936. s Hitlerovom Njemačkom Antikominternski pakt i 1940. Trojni savez s Nemačkom i Italijom. Proglasio je kapitulaciju Japana 1945. Na prestolu je ostao do smrti 1989.

1938. umro državnik i prvi preśednik Turske republike Mustafa Kemal-paša, poznat kao Ataturk ("otac svih Turaka"). Pod njegovim vođstvom 1922. zbačen je Poslijednji sultan Muhamed VI, a 1923. Turska je proglašena republikom.

1963. U epidemiji kolere u Indiji i Pakistanu je za nekoliko nedjelja umrlo je više od 1.500 ljudi.

1975. Vlade SFR Jugoslavije i Italije potpisale su Osimski sporazum kojim su regulisane granice između dvije zemlje. Ugovorom je regulisan i dio sporne granice od Međe Vasi do zaliva Sveti Jernej, kao i granica u vodama Tršćanskog zaliva.

1982. umro Leonid Brežnjev, generalni sekretar Komunističke partije i preśednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR od 1964, kada je smijenjen Nikita Hruščov. Zamijenio ga je Jurij Andropov.

1989. Počelo je rušenje Berlinskog zida, koji je 28 godina bio simbol podjele Evrope poslije Drugog svjetskog rata i idiološko-političke i vojne
konfrontacije Istok-Zapad.

1989. CK bugarske Komunističke partije smijenio je Todora Živkova, koji je 35 godina bio na čelu partije, a od 1971. i preśednik Državnog Savjeta. Vođstvo partije preuzeo je Petar Mladenov. Živkov je potom izbačen iz partije i optužen za korupciju.

1991. U Vukovaru su počele ulične borbe između pripadnika Jugoslovenske narodne armije i hrvatskih policijskih snaga. Jedinice JNA osvojile su Vukovar 18. novembra.

1994. Irak je priznao Kuvajt kao suverenu državu.

1995. Vojne vlasti u Nigeriji su, pod optužbom za ubistvo, objesile aktivistu za prava manjina Kena Saro Vivu i osam njegovih saradnika.

1997. predsjednici Rusije i Kine, Boris Jeljcin i Đijang Cemin, su potpisali deklaraciju kojom je okončan dugogodišnji pogranični spor dvije zemlje.

2001. umro američki pisac Ken Kesi, koji je 1962. godine objavio čuveni roman "Let iznad kukavičjeg gnezda", koji je podržavao pobunu protiv rigidnih autoriteta i koji je inspirisao hipi pokret 60-tih godina prošlog vijeka.

2001. Članovi Svjetske trgovinske organizacije formalno su prihvatili uslove za ulazak Kine u tu organizaciju.

2003. Ministri odbrane SAD i Vijetnama, Donald Ramsfeld i Pam Van Tra, sastali su se u Pentagonu. To je prvi ministarski susret od kraja Vijetnamskog rata 1975. godine.

2003. U Londonu je umro Kanan Banana (67), prvi preśednik nezavisnog Zimbabvea.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

11. novembar

1539. datiran je najstariji ćirilični dokumenat u Istorijskom arhivu Kotora. Riječ je o kupoprodajnom ugovoru u kome stoji kako „Mihna Novaković iz Župe Grbaljske, prodaje polovinu baštine sestri Pribislavi i njenoj djeci, a drugu polovinu ostavlja svom sestričiću”. Dokument je svjedočanstvo da se, pored italijanskog kao službenog jezika, u najstarijim sudsko-notarskim ispravama moglo naići i na spise pisane narodnim jezikom.

1852. Žabljak Crnojevića, staro tursko uporište i nekadašnju prijestonicu koju je Ivan Crnojević 1478. godine morao prepustiti Turcima, na prepad su oteli Crnogorci. Poslije samo mjesec dana, pod pritiskom Petrograda, vraćen je, jer zbog toga za malo nije došlo do rata. Crnoj Gori Žabljak je definitivno vraćen tek na Berlinskom kongresu 1878. godine.
1869. Na Cetinju je otvorena prva telegrafska škola u Crnoj Gori, u poznatoj „Lokandi” na Cetinju, neposredno pred otvaranje prvih telegrafskih stanica u Crnoj Gori, u cilju osposobljavanja budućih telegrafista. Prvih pet učenika obučavao je Nikola Brzak, telegrafista iz Srbije, koji je u Crnu Goru došao na poziv knjaza Nikole.

1876. nakon pobjeda na Vucjem Dolu i Fundini, ruski car je odlikovao 50 crnogorskih i hercegovackih junaka.

1878. u Beču umro Stjepan Mitrov Ljubiša, crnogorski pripovijedač i političar. Književnim radom počeo je da se bavi 1845. godine kada je objavio etnografski spis, u kom je dao sliku narodnog života u Paštrovićima, a pisao je i prigodne pjesme i pripovijetke, i nekrolog o Njegošu. Poznata je njegova zbirka "Pripovjetke crnogorske i primorske", "Šćepan Mali", "Kanjoš Macedonović", "Skočidjevojka", "Krađa i prekrađa zvona" i druge. Tražio je uzbudljive fabule, slikao zavičaj (Budvu) ljude svoga kraja i plemena: Crnogorce, Turke i Mlečane. Prevodio je sa italijanskog jezika.

1918. U Podgorici počelo zasijedanje Velike narodne skupštine, poznate kao Velika podgorička skupština, koju su organizovali pristalice bezuslovnog ujedinjenja – prisajedinjenja Crne Gore Srbiji. Crnogorski Ustav iz 1905. nije poznavao instituciju velike narodne skupštine, već je taj termin preuzet iz srpskog Ustava. Sjednicama Skupštine, osim poslanika prisustvovali su i članovi Centralnog izvršnog odbora za ujedinjenje Crne Gore i Srbije, koji nijesu bili poslanici niti pak podanici Crne Gore. Zasijedanje je trajalo šest dana, jer je trebalo da kod međunarodne zajednice stvori utisak o demokratičnosti, legalnosti i ozbiljnosti rješavanja državnog pitanja Crne Gore. Zakazano je u Podgorici iz praktičnih razloga, zbog podesnijeg geografskog položaja, ali i iz političkih, jer se na taj način barem formalno željelo prekinuti sa tradicijom održavanja skupština na Cetinju, kao u vrijeme vladavine kralja Nikole. Za predsjednika Komisije, koja je trebalo da sprovede odluke Skupštine u djelo, izabran je Spasoje Piletić.

1948. osnovan Atletski klub Sutjeska, a prvi predsjednik bio je Bimo Harović. Inicijativu za formiranje kluba pokrenuli su sportski entuzijasti Nikšića: Dragan Perović, Milija Jocović, Božidar – Mujo Stevović, Kićun Lješković i Bimo Harović, prvi predsjednik Kluba. Uz podgoričku „Budućnost” i „Mornar” iz Bara, AK „Sutjeska” je najstariji atletski kolektiv u Crnoj Gori.

2000. Stupio je na snagu Zakon o Centralnoj banci Crne Gore, čime je zaokružena monetarna vlast u Crnoj Gori, inaugurisana prije godinu dana, uvođenjem njemačke marke u platni promet te republike.

u svijetu:

1331. Umro je Stefan Uroš Treći Dečanski, srpski kralj.

1405. Umrla je srpska kneginja Milica, žena kneza Lazara Hrebeljanovića. Poslije Kosovske bitke 1389. sklopila je mir s Turcima i upravljala Srbijom u ime maloletnog sina Stefana.

1500. Francuski kralj Luj XII i Ferdinand Aragonski potpisali su tajni sporazum u Granadi o podjeli Italije.

1792. Svečanim polaganjem kamena temeljca, počela je izgradnja "Bijele kuće" (White House) u Vašingtonu, u SAD.

1821. rođen Fjodor Mihajlovič Dostojevski, jedan od najvećih ruskih i svjetskih književnika. Uticao je na ukupnu evropsku i američku književnost, a posebno često su se na njega pozivali ekspresionisti u književnosti i egzistencijalisti u filozofiji. Djela su "Zločin i kazna", "Braća Karamazovi","Poniženi i uvrijeđeni", "Zapisi iz mrtvog doma, "Idiot"...

1855. umro danski filozof Obi Seren Kjerkegor, zastupnik antihegelijanskog pravca, kritičar hrišćanstva kao crkvene dogme i začetnik egzistencijalizma ("Ili-ili: fragmenti života", "Pojam strepnje", "Bolest na smrt", "Filozofske mrvice").

1869. rođen Vitorio Emanuele III, italijanski kralj, oženjen Jelenom, ćerkom crnogorskoga kralja Nikole I. Podržao je Musolinijev režim i 1936. je proglašen carem Etiopije, a 1939. kraljem Albanije. Abdicirao je 1946. u korist sina Umberta, nadajući se da će tako spasiti Savojsku dinastiju, ali su se Italijani u junu 1946. na plebiscitu izjasnili za republiku.

1885. Rodjen je Džordž Paton (George Patton), kontroverzni američki general iz II svetskog rata.

1918. Maršal Jozef Pilsudski proglasio je nezavisnu republiku Poljsku.

1918. Kapitulacijom Njemačke završen je Prvi svjetski rat u kojem je učestvovalo 36 država. Život je izgubilo oko 10 miliona ljudi. Bezuslovna kapitulacija, prema kojoj je Njemačka morala da napusti sve okupirane zemlje na zapadu i istoku, Alzas i Lorenu i lijevu obalu Rajne, potpisana je u železničkom vagonu u francuskom mestu Kompijenj, u Pikardiji, pokrajini na sjeveru Fransuske, u blizini njemačke granice.

1940. Američka automobolska industrija Vilis je za potrebe američke vojske proizvela prvi model Džipa (Jeep), vozila koje je moglo da se kreće po veoma teškom i nepristupačnom terenu.

1941. S teritorije SSSR-a u Drugom svjetskom ratu počelo je emitovanje programa radio stanice "Slobodna Jugoslavija".

1942. Nemačke trupe su u Drugom svjetskom ratu zaposjele i neokupirani dio Francuske, pod kontrolom kvislinške vlade u Višiju. Istog dana njemačke i italijanske trupe su okupirale i francusko ostrvo Korzika.

1944. Počela je Batinska bitka u kojoj su jedinice sovjetske Crvene armije i Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije u Drugom svetskom ratu, Poslije teških borbi 23. novembra porazile njemačke snage.

1945. Održani su prvi Poslijeratni izbori u Jugoslaviji na osnovu kojih je konstituisana Ustavotvorna skupština Demokratske Federativne Jugoslavije.

1952. Džon Mulin i Vejn Džonson u Los Anđelesu su prvi put prikazali svoj izum - video rikorder.

1961. Sovjetski grad Staljingrad je preimenovan u Volgograd.

1965. Premijer Rodezije Jan Smit jednostrano je proglasio nezavisnost od Velike Britanije, koja je režim bijele manjine proglasila ilegalnim i uvela trgovinske sankcije.

1970. SSSR je lansirao ka Mesecu vasionsku sondu Lunohod 1.

1971. Senat SAD je ratifikovao ugovor kojim je Japanu vraćeno ostrvo Okinava, oduzeto krajem Drugog svetskog rata.

1975. Proglašena je nezavisnost Angole, Poslije pet vjekova portugalske kolonijalne vlasti. Prvi preśednik Narodne Republike Angole postao je Agoštinjo Neto.

1989. Poslije 33 godine na čelu Bugarske komunističke partije i bugarske države, sa vlasti je sišao Todor Živkov. Njega je zamijenio dotadašnji ministra spoljnih poslova Bugarske Petar Mladenov, koji je sljedeće, 1990. godine promijenio naziv partije u Bugarska Socijalistička Partija.

1992. Engleska anglikanska crkva je napustila vjekovnu tradiciju i dopustila ženama da budu sveštenice.

1996. preśednik Gvatemale Alvaro Arsu (Arzu) je saopštio da je s gerilskim pokretom postignut sporazum o okočanju 36-godišnjeg građanskog rata u toj centralnoameričkoj zemlji.

2000. U zapaljenoj žičari u jednom tunelu ispod glecera Kicštajnhorna u masivu Hohen Tauern, u austrijskim Alpima, život je izgubilo 159 osoba.

2001. Dan nakon prijema Kine u Svetsku trgovinsku organizaciju, član te organizacije postao je i Tajvan.

2002. preśednik kompanije Majkrosoft, Bil Gejts, poklonio je 100 miliona dolara za borbu protiv AIDS-a u Indiji.

2003. Sjedinjene Američke Države uvele su ekonomske i diplomatske sankcije Siriji, zbog podrške "palestinskom otporu izraelskoj okupaciji".

2003. Bugarski preśednik Georgi Parvanov doputovao je u dvodnevnu posjetu Srbiji i Crnoj Gori. On je prvi bugarski šef države koji je nakon 53 godine, zvanično posetio Beograd.

2004. U vojnoj bolnici u Parizu umro palestinski preśednik Jaser Arafat, koji je na čelu Plestinske oslobodilačke organizacije (PLO) bio preko 30 godina. Za preśednika PLO izabran je bivši premijer Mahmud Abas.

2004. Parlament Litvanije ratifikovao je novi Ustav Evropske unije. Litvanija je prva članica Unije koja je usvojila evropski ustav.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

12. novembar

1909. u Kolasinu zavrseno sudjenje zavjerenicima koju su pokusali svrgnuti sa prijestola kralja Nikolu, a na njegovo mjesto dovesti Danila.Nakon što su crnogorska vojska i policija otkrile i uhapsile više od 160 članova tajne organizacije koja je imala za cilj da u svim plemenima i kapetanijama organizuje ustanak i nasilno svrgne knjaza Nikolu i crnogorsku vladu, oslobode svoje drugove iz zatvora Jusovače, a za vladara dovedu knjaževog sina Danila, izricanjem presuda optuženima okončana je zavjera poznata kao „Kolašinska afera”. Iza ove, kao i zavjere u „Bombaškoj aferi” (1907), stajali su „klubaši” (pristalice Narodne stranke) uz, po ocjenama crnogorske vlade, podršku velikosrpskih krugova i crnogorske studentske omladine iz Beograda, koja je nastavila još žešće napade na knjaza i vladu. Kolašinska afera, prema nekim istoricarima poznata i kao Vasojevićka afera, zavrsena je tako sto je Vojni sud, kojim je predsjedavao vojvoda Mijajlo Vučinić, osudio je na smrt majora Nikolu Mitrovića, potporučnika Petra Đinovića i još pet zavjerenika, (prema nekim izvorima 9) a 33 osobe na vremenske kazne od jedne do dvadeset godina zatvora devet clanova je osudjeno na dozivotnu robiju. Decembra iste godine, kazna strijeljanjem je izvrsena nad Mihailom Jojićem, Petrom Đinovićem, Radisavom Račićem, Ilijom Petrovićem i Petrom Mitrovićem. Šestorica preostalih osuđenika na smrt u odsustvu, uspjela je pobjeći i skloniti se u Srbiju. Među zavjerenicima, osudjenim u odsustvu na smrt strijeljanjem u Kolašinskoj aferi, nalazio se i Puniša Račić, koji je kao poslanik pucao i smrtno ranio hrvatskoga političara Stjepana Radića.

1913. Na osnovu sporazuma sa Srbijom, poslije Balkanskog rata, Crnoj Gori su pripali zapadni dio Novopazarskog Sandžaka, sa varošima Pljevlja i Bijelo Polje, i Metohija sa varošima Peć i Đakovica. Granica Crne Gore prema Albaniji određena je Londonskim sporazumom, kada su joj pripali Plav i Gusinje.

1918.Ekspoze uz podršku oružja - Druga, pripremna sjednica Velike narodne skupštine u Podgorici verifikovala je poslaničke manadate, izabrala predsjedništvo Skupštine i utvrdila tekst zakletve. Za predsjednika Skupštine izabran je Savo Cerović, a za potpredsjednika Lazar Damjanović. Nakon konstituisanja skupštinskih tijela, prešlo se na redovan rad prve sjednice. Na njoj je Lazar Damjanović pročitao ekspoze koji je trebalo da posluži kao istorijsko i političko opravdanje odluka koje treba donijeti, sa naglašenim minimiziranjem Crne Gore, njenog kralja i crnogorske istorije, nasuprot veličanju Srbije. Kako bi Skupština efikasnije mogla raditi, jer su organizatori željeli da što prije usvoje pripremljene odluke, i kako bi se izvršio pritisak na potencijalno neodlučne i kolebljive poslanike, predsjedništvo Skupštine odlučilo je da oko zgrade Duvanskog monopola, u kojoj se zasijedalo, instalira jedan odred vojske.

1920. Rapalski mirovni ugovor, koji je riješio mnoga pitanja oko Jadranske regije, nema nijednu stavku o Crnoj Gori, što potvrđuje da je pitanje njene sudbine za saveznike bilo riješeno. Najzaslužniji za ovakav odnos prema CG bio je Karlo Sforca, italijanski ministar spoljnih poslova i jedan od potpisnika ugovora koji je kao rođak dinastije Karađorđevića, crnogorsko pitanje riješio nagodbom sa beogradskom vladom. Takav odnos prema Crnoj Gori i crnogorskom pitanju isprovocirao je italijansku javnost zbog čega je naredne godine pala italijanska vlada a Sforca je morao da napusti položaj.

1929. na Cetinju poceo izlaziti Sluzbeni glasnik, a prvi urednik bio je Milan Ramadanović.

1951. U Nikšiću rođen Niko Martinović, poslanik crnogorskog Parlamenta. Bavi se esejističko-publicističkim radom, književnom i likovnom kritikom. Rođen 12.11.1951. godine u Nikšiću, gdje je završio osnovnu školu i gimnaziju. Filološki fakultet, grupa svjetska književnost, završio u Beogradu 1975. godine. Dugogodišnji je direktor Centra za kulturu Nikšić. Bavi se esejističko-publicističkim radom, književnom i likovnom kritikom. Objavio je knjigu eseja i studija "Biljezi i značenja" (nagrada "Zaloga" za 1998). Priredio knjigu "Crna Gora - biografski zapisi".

1961. u Titogradu osnovan Tehnicki fakultet koji ce 1976. godine prerasti u Elektrotehnicki fakultet. Drugi po redu crnogorski fakultet, nastao je u Titogradu kao elektro odsjek, odjeljenje Elektrotehničkog fakulteta u Beogradu. Uz Ekonomski i Pravni, učestvovao je 1974. u konstituisanju Univerziteta u Titogradu, današnjeg Univerziteta Crne Gore. Iz Tehničkog fakulteta 1977/78. izrastao je Elektrotehnički fakultet, koji danas djeluje u okviru Univerziteta Crne Gore i predstavlja moderno koncipiranu nastavno-naučnu instituciju.

2000. u Zavodu za obračun i plaćanje Crne Gore zatvoreni su svi dinarski žiro računi čime je Zakon o Centralnoj banci stupio na snagu, a njemačka marka postala je jedino platežno sredstvo u Crnoj Gori.

2009. Evropski Parlamanet izglasao Izvještaj o ukidanju viza za građane Crne Gore, Makedonije i Srbije.

u svijetu:

1812. Poslije povlačenja iz Moskve, ostaci Napoleonovih trupa pretrpjeli teške gubitke na rijeci Berezini.

1833. Rođen je ruski kompozitor Aleksandar Borodin, komponovao je simfonije, simfonijsku skicu "U stepama centralne Azije", gudačke kvartete, operu "Knez Igor".

1840. Rođen je francuski vajar Ogist Roden, jedan od najvećih umjetnika s kraja 19. i početka 20. vijeka. ("Mislilac", "Poljubac", "Balzak", "Građani Kalea", "Vrata pakla", "Vječni idol").

1866. Rođen je kineski revolucionar i državnik Sun Jat Sen, prvi predsjednik Kine nakon zbacivanja dinastije Mandžu 1911. Osnovao je 1905. Saveznu ligu iz koje je nastala politička stranka Koumintang. Nakon njegove smrti 1925. vođstvo stranke preuzelo je desno krilo na čelu sa Čang Kaj Šekom.

1910. Izvedena je prva filmska akrobacija: čovjek iz balona u plamenu skočio je u rijeku Hadson.

1918. Proglašena je prva austrijska republika, dan poslije kapitulacije Njemačke u Prvom svjetskom ratu i abdikacije cara Karla I.

1927. Lav Bronštajn Trocki, jedan od lidera tzv. lijeve opozicije u partiji, isključen iz Boljševičke partije.

1929. Rođena Grejs Keli, američka glumica, dobitnica Oskara i kasnije Princeza Grejs od Monaka.

1933. Urađena je prva fotografija čudovišta iz Lok Nesa.

1933. Nacisti su na izborima dobili 93 odsto glasova u Njemačkoj.

1942. Britanska VIII armija generala Bernarda Montgomerija u II svjetskom ratu zauzela Tobruk u Libiji i zarobila najmanje 30.000 njemačkih i italijanskih vojnika.

1944. U fjordu Tromzo na sjeveru Norveške saveznici u II svjetskom ratu potopili Tirpic, posljednji veliki ratni brod nacističke Njemačke.

1948. Japanski sud za ratne zločine osudio je na smrt bivšeg premijera, generala Hideki Tođoa (Tojo) i još šest japanskih vođa u Drugom svjetskom ratu.

1952. Umro Aleksandar Lifka, osnivač prvog bioskopa u Jugoslaviji.

1955. u Zagrebu umro Augustin Tin Ujević, književnik.Pored pjesama pisao je i prozu, kritike, polemike, eseje, studije, feljtone i putopise. Poznata njegova djela su: Lelek Sebra, Kolajna, Nedjela maloljetnih, Dva velika bogumila, Ojađeno zvono, Pjesme, Ljudi za vratima gostionice i druga.

1961. Rođena Nađa Komaneči, rumunska ginastičarka, koja je za vežbu na dvovisinskom razboju na Olimpijskim igrama 1976. u Montrealu, prva u istoriji gimnastike, dobila maksimalnu ocjenu 10 . Zbog torture tadašnjeg Čaušeskuovog režima 1989. je bila primorana da prebjegne u Ameriku gdje i danas živi.

1969. Ruski pisac Aleksandar Solženjicin izbačen je iz Saveza sovjetskih pisaca zbog žestokih kritika staljinizma u romanu "U prvom krugu". Ukazom Vrhovnog sovjeta, najčuveniji sovjetski disident je 1974. protjeran iz SSSR.

1970. U snažnom ciklonu i visokim talasima u Istočnom Pakistanu (Bangladeš) život je izgubilo najmanje 200.000 ljudi.

1974. Južna Afrika je suspendovana iz Generalne skupštine UN zbog politike aparthejda.

1977. Ingrid Šubert, jedna od osnivačica i liderki zapadnonjemačke ljevičarske terorističke organizacije Bader-Majnhof, izvršila samoubistvo u zatvorskoj ćeliji.

1981. Američki spejs-šatl Kolumbija drugi put poletio u orbitu oko Zemlje, postavši prva svemirska letjelica koja je upotrijebljena drugi put.

1989. Umrla Dolores Ibaruri, španska revolucionarka poznata kao La Pasionarija. Bila je predsjednica KP Španije i jedno od najslavnijih imena Španskog građanskog rata. Pripisana joj je parola "No pasaran".

1991. Stupile su na snagu ekonomske sankcije Evropske zajednice protiv Srbije i Crne Gore.

1995. Potpisan je Erdutski sporazum kojim se teritorija Sremsko-baranjske oblasti (dio samoproklamovane Republike Srpske Krajine) utvrđuje kao dio Republike Hrvatske. Sporazumom je predviđen jednogodišnji period pod međunarodnom upravom.

2001. U udesu aviona erbas-300, koji je pao na kuće odmah po polijetanju sa njujorškog aerodroma Džon F. Kenedi, poginulo svih 260 putnika i pet osoba na tlu.

2004. Za predsjednika Rumunije izabran je gradonačelnik Bukurešta Trajan Basesku, koji je bio kandidat opozicione Alijanse Nacionalne liberalne stranke (PNL) i Demokratske stranke.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

13. novembar

1540. U periodu mletačke vladavine Bokom i razvoja pomorskih naselja koja nijesu sasvim izgubila samoupravu, datirana je najstarija privilegija Perasts, tog poznatog pomorskog centra na istočnoj obali Jadrana. Na osnovu privilegija koje su se tada sticale samo konkretnim i zvanično potvrđenim zaslugama na ratničkom polju – na moru ili na kopnu – i izuzetnih napora, Perast je postigao najviši privredni i kulturni domet od svih bokeljskih opština.

1880. odluceno da se Ulcinj mora pripojiti Crnoj Gori.

1904. U Nikšiću je otvorena Artiljerijsko-oficirska škola. Nalog za otvaranje ove škole dao je knjaz Nikola, a to je zapravo bio kurs oficirske škole.

1918. Na drugoj, redovnoj sjednici Podgoričke skupštine, usvojene su odluke o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji, detronizaciji kralja Nikole i dinastije Petrović Njegoš. Na skupštini su, pored uvodnog teksta, formulisane i četiri ključne odredbe: da se kralj Nikola I Petrović Njegoš i njegova dinastija zbace sa crnogorskog prestola, da se Crna Gora sa bratskom Srbijom ujedini u jednu državu pod dinastijom Karađorđevića, te tako ujedinjene stupe u zajedničku otadžbinu troimenog naroda Srba, Hrvata i Slovenaca; da se izabere Izvršni narodni odbor od pet lica koji će rukovoditi poslovima dok se ujedinjenje Srbije i Crne Gore ne privede kraju, i da se o toj skupštinskoj odluci izvijesti bivši kralj Crne Gore Nikola I Petrović, Vlada Kraljevine Srbije, prijateljske savezničke sile i sve neutralne države. Pošto je pročitan predlog odluka, poslanici su ih burno pozdravili ustajanjem i pjevanjem srpske himne „Bože pravde”.

1919. Povjerenik kraljevske vlade u Crnoj Gori Ivo Pavićević izdao je naredbu kojom je želio da se suzbiju protivmjere zbog odmetničkih zločina. Naredbom je traženo da se "izvide sve pljačke, otmice i paljevine, da svi podaci o tome moraju biti potpuno tačno i najsavjesnije prikupljeni, da se tačno navede kad je, ko i gdje učinio nedjelo i prema kome i da se opljačkano i popaljeno procijeni po pijačnim vrijednostima". Naredbu su iznudili brojni zločini koje su činili pojedinci iz krugova nove vlasti nakon tzv. Podgoričke skupštine, što je doprinosilo nezadovoljstvu naroda i povećanju broja odmetnika i urušavalo ugled i vlasti i nove države kod crnogorskog naroda.

1963. „Njegoševa nagrada” Mihailu Laliću - Ustanovljena kao priznanje koje se svake treće godine dodjeljuje autorima najvrednijih književnih ostvarenja, koja predstavljaju osobito značajan doprinos kulturi južnoslovenskih naroda, prvi put je, na dan Njegoševog rođenja (po novom kalendaru), dodijeljena poznatom crnogorskom romanopiscu.

1991. Radio Cetinje, 47 godina nakon što se prvi put oglasilo kao prva radio-stanica koja je emitovala program za slobodnu Crnu Goru, ponovo je počeo rad. Startovao je sa četvorosatnim programom. Prva glavna i odgovorna urednica bila je Marina Radulović.

2007. Skupština Crne Gore jednoglasno je ratifikovala Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju Crne Gore i EU. Sa 55 glasova "za" i jednim uzdržanim ratifikovan je i privremeni Sporazum o trgovini i srodnim pitanjima, a sa 54 glasa "za" i jednim "protiv" Sporazum o olakšanom postupku izdavanja viza. Sporazum o readmisiji ratifikovan je sa 46 glasova "za", četiri "protiv" i dva uzdržana.

u svijetu:

1093. Umro škotski kralj Malkolm III, tokom petog bezuspješnog pokušaja da pokori Englesku. Na vlast došao
1057. pošto je pobijedio i ubio kralja Magbeta i time osvetio svog oca, kralja Dankana I, kog je Magbet ubio 1040.

1782. Rođen Esajas Tegner, jedan od najvećih švedskih pjesnika, autor "Sage o Fritjofu".

1850. Rođen škotski pisac Robert Lius Stivenson, autor romana 'Ostrvo sa blagom', novele 'Čudni slučaj Doktora Džekila i Gospodina Hajda' koji je poslužio kao inspiracija za filmove, 'Crna strijela: Priča o dvije ruže' i drugih djela.

1868. Umro italijanski kompozitor Đoakino Antonio Rosini, autor 39 opera od kojih su načuvenije "Seviljski berberin", "Viljem Tel", "Otelo".

1871. Rođen je Vladislav Ribnikar, osnivač lista "Politika" (1904), njen prvi direktor i glavni urednik. Jedan je od osnivača TANJUG-a i prvi direktor te agencije (1943). Bio je ministar prosvjete FNR Jugoslavije 1945. i predsjednik Komiteta za kulturu i umjetnost 1946.

1885. Srbija objavila rat Bugarskoj. Rat je završen teškim porazom srpske vojske na Slivnici, čime je ozbiljno poljuljan autoritet srpskog kralja Milana Obrenovića, što je na kraju dovelo do njegove abdikacije.

1912. Rođen je francuski pisac rumunskog porijekla Ežen Jonesko, koji se svojom antidramom suprotstavio klasičnom pozorištu odbacivši svaku akciju, uzročnu povezanost i tradicionalne šeme klasičnih dramskih djela ("Ćelava pjevačica", "Lekcija", "Stolice", "Nosorog", "Magbet" "Žak ili pokornost").

1916. Završila se, u prvom svjetskom ratu, bitka na Somi u kojoj je poginulo preko 60.000 savezničkih vojnika u pokušaju da probiju njemačke linije na rijeci Somi.

1940. Prikazana je u Njujorku premijerno originalna verzija crtanog filma Volta Diznija 'Fantasia', na kojem je radilo preko 1000 Diznijevih crtača.

1941. Prvi britanski nosač aviona "Ark rojal" pogođen u Drugom svjetskom ratu njemačkim torpedom u blizini Gibraltara i narednog dana potonuo.

1942. Počela odlučujuća vazdušno-pomorska bitka japanskih i američkih trupa kod Gvadalkanala u Tihom okeanu. U trodnevnim borbama obje strane pretrpjele velike gubitke u brodovima, a strateški uspjeh postigli Amerikanci.

1944. Partizanske jedinice Narodno oslobodilačke vojske Jugoslavije oslobodile su Skoplje u Drugom svjetskom ratu.

1945. Francuski general Šarl de Gol izabran je glasovima svih 555 poslanika za predsjednika privremene vlade, poslije čega je formirao koalicioni kabinet u koji je ušlo i pet komunista.

1949. Rođena je Vupi Goldberg, američka filmska glumica i dobitnica nagrade 'Oskar'.

1970. Hafez al Asad je vojnim udarom pruzeo vlast u Siriji.

1974. Umro je italijanski filmski režiser i glumac Vitorio de Sika, jedan od tvoraca neorealizma ("Kradljivci bicikala", "Stanica Termini", "Ćoćara", "Vrt Finci Kontinijevih".

1975. Svjetska zdravstvena organizacija objavila da su u Aziji, prvi put u istoriji, iskorijenjene velike boginje.

1977. U znak protesta zbog podrške Moskve Etiopiji u ratu za teritorije Somalija naredila sovjetskim savjetnicima da napuste zemlju i zabranila SSSR korišćenje pomorskih baza.

1980. Američki svemirski brod "Vojadžer I" je poslao prve snimke Saturna napravljene iz blizine.

1985. U erupciji vulkana Nevado del Ruis u centralnoj Kolumbiji razoren je grad Armero. Poginulo je oko 25.000 ljudi.

1994. Šveđani su na referendumu sa 52,2 odsto glasova odlučili da se njihova zemlja priključi Evropskoj uniji.

1995. U bombaškom napadu arapskih terorista na američki vojni centar u Rijadu u Saudijskoj Arabiji poginulo sedam ljudi, među kojima pet Amerikanaca.

1999. U zemljotresu u Turskoj poginulo više od 450 ljudi, a oko 2.500 povrijeđeno.

2000. Predsjednik Filipina Džozef Estrada optužen za korupciju. Pod pritiskom protesta građana i vojske on se 20. januara 2002. povukao sa vlasti, a 16. aprila se predao Specijalnom sudu za borbu protiv korupcije.

2001. Borci antitalibanske Sjeverne Alijanse ušli su u glavni grad Avganistana Kabul.

2001. Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu osudio je bosanske Srbe Duška Sikiricu, Damira Došena i Dragana Kolundžiju na zatvorske kazne od 15, pet i tri godine zatvora za zločine protiv čovječnosti izvršene nad muslimanskim civilima 1992. u logoru Keraterm u Prijedoru.

2003. Predsjednik Zajednice Srbija i Crna Gora, Svetozar Marović izvinio se u Sarajevu građanima Bosne i Hercegovine za "svako zlo i nesreću koju je bilo ko u BIH pretrpio zbog SCG".

Uredio Cipur i Hari Krisna

[zvoncica]

14. novembar

Dan borbe protiv dijabetesa, jednog od najčešćih hroničnih nezaraznih oboljenja od koga boluje oko 250 miliona ljudi.

U Crnoj Gori:

1601. u mjestu Krtole mjestani su uputili zahtjev crkvenim vlastima da praznike zajednicki slave sa pravoslavcima.

1610. Od kotorskog biskupa Baronija, mještani primorskog naselja Krtole tražili su da im se dozvoli da ubuduće po rimskom obredu slave pravoslavne slave.

1880. Turci su na miran način predali Ulcinj Crnogorcima, čime je izvršena odluka Berlinskog kongresa od 1878. g. da Knjaževini Crnoj Gori pripadne i ovaj grad.

1891. U Crnoj Gori doneseni Propisi protiv zaraznih bolesti na stoci, prvi zakonski akt u ovoj oblasti. Važili su sve do 1918. godine a prvi veterinari u Crnoj Gori bili su Đorđije Stefaneli, Rumun, Ferdinand Kvadreli, Italijan i Stanko Radović, Crnogorac.

1904. u Martinićima kod Danilovgrada rođen Đuro Čagorović, partijski i državni funkcioner i narodni heroj, organizator 13-julskog ustanka i pripadnik NOP-a od prvog dana. Učestvovao je u Pljevaljskoj bici 1. decembra 1941. g. i na Skupštini rodoljuba u Ostrogu februara 1942. g. U toku rata ranjavan je više puta, a poslije oslobođenja obavljao je više odgovornih dužnosti: predsjednik Glavnog odbora Zadružnog saveza CG, bio je član CK KPCG, sekretar Prezidijuma Narodne Skupštine CG, predsjednik Narodne Skupštine CG...

1905. odrzani su izbori za Ustavotvornu skupstinu Crne Gore, a glasanje je bilo javno.
Po izbornom zakonu, kandidat za poslanika Skupštine Knjaževine Crne Gore mogao je biti svaki Crnogorac sa navršenom 21 godinom života, bez obzira na imovno stanje i visinu poreza. Izborana jedinica bila je kapetanija, koja je davala po jednog od 56 poslanika biranih po tom osnovu, dok je 14 poslanika u Parlament ulazilo po položaju. Glasanje je bilo javno.

1906. Zbog sukoba u prvoj crnogorskoj zakonodavnoj skupštini, prva ustavna crnogorska vlada na čelu sa Lazarom Mijuškovićem, podnijela je ostavku. Sukob između "mladih" i "starih" poslanika, onih koji su u knjaževoj prijestolnoj besjedi vidjeli skretanje sa "tradicionalne crnogorske politike prijateljstva prema Srbiji i Rusiji" i grupe koja nije željela da se miješa u "njegovo neosporno pravo u sprovođenju spoljne politike", Mijušković nije uspio da izdrži. Poslije dva dana izabrana je nova vlada Marka Radulovića, a u Skupštini su nastale dvije suprotstavljene stranke, Narodna - zvana "klubaši", i Prava narodna "pravaši".

1912. Rođen Obren Blagojević - Ekonomista i etnosociolog, redovni član SANU i dopisni CANU i prvi počasni član DANU. Rođen je u Minesoti (SAD). Osnovnu školu završio je u Pivi, gimnaziju u Nikšiću, Pravni fakultet 1935. u Beogradu, gdje je i specijalizovao ekonomsko-finansijsku grupu predmeta. Doktorirao je u Parizu, kao stipendista francuske vlade. Od početka NOR-a, uz druge važne dužnosti, bio je član Izvršnog odbora ZAVNO-a. U ratnoj i poratnoj vladi, obavljao visoke funkcije u oblasti finansija, među kojima i ulogu guvernera Narodne banke Jugoslavije.Zbog političkog stava da je odbijanje Rezolucije Informbiroa od strane KPJ izdaja međunarodnog komunističkog pokreta, vrijeme od 1948. do 1956. proveo je u zatvorima. Nakon toga je ponovo obavljao značajne poslove u domenu ekonomske politike u poljoprivredi, bio redovni profesor na Ekonomskom fakultetu u Nišu, šef Katedre za opštu ekonomiju, osnivač i direktor Instituta za ekonomska istraživanja pri tom fakultetu. Napisao je 20 knjiga u kojima je obradio više naučnih oblasti. „Izabrana djela” publikovana su mu 1996. Za vrijedan angažman dobio je više nagrada i priznanja. Umro je 1. decembra 2001.

1932. Rođena Ljubica Beba Džaković, ljekar specijalista, dugogodišnji poslanik vladajuće koalicije u crnogorskom Parlamentu. Jedan od najupečatljivijih i nesvakidašnjih poslanika. Medicinski fakultet završila 1960. godine u Beogradu, a specijalizaciju iz pulmologije u Beogradu 1967. godinje, zvanje primarijusa dobila 1976. godine.

1935. umrla treća sćer kralja Nikole, Anastasija - Stana.

1955. umro je nadbiskup barski Nikola Dobrecic - Nadbiskup barski i primas Srbije preminuo je od posljedica saobraćajnog udesa. Rođen je 28. januara 1872. u Bartuli (Stari Bar). Kao stipendista crnogorske vlade, u dogovoru sa Barskom nadbiskupijom, bogoslovske i filozofske nauke studirao je u Rimu i stekao doktorat. Bio je paroh novoosnovane katoličke parohije na Cetinju i profesor u Velikoj državnoj gimnaziji. Od postavljenja na nadbiskupsku stolicu (1912) do smrti, najveći dio života ugradio je u temeljne odrednice vjerske i nacionalne tolerancije, propovijedajući mir i ljubav među ljudima, oplemenivši tako ovo područje opštehumanim vrijednostima. Njegovoj sahrani, 20. novembra u crkvi Sv. Nikole u Baru, prisustvovao je veliki broj ljudi, predstavnici političkog života i visoki zvaničnici svih konfesija na ovom području.

1995. umro je akademik Vladimir Lepetic poznati biolog mora i osnivac Zavoda za biologiju mora u Kotoru.

2006. Miodrag Vlahović dobio agreman da može da bude ambasador Crne Gore u Vašingtonu. Predavanje akreditivnog pisma američkom predsjedniku Džordžu Bušu, predstavljalo je početak funkcionisanja crnogorske ambasade u Sjedinjenim Američkim Državama.

2006. Iz prostorija Centra informacionog sistema Univerziteta Crne Gore održano prvo eksperimentalno predavanje na daljinu, za studente Ekonomskog fakulteta u Bijelom Polju. Ekonomski fakultet je prva univerzitetska jedinica koja koristi ovakav vid nastave, a prvo predavanje iz prostorija ovog Fakulteta, uz prisustvo gostiju i medija, upriličeno je u ponedjeljak, 20. novembra.

u svijetu:

565. Umro je romejski (vizantijski) car Justinijan I Veliki koji je po dolasku na prijesto 527. težio da obnovi Rimsko carstvo sa sjedištem u Carigradu.

1263. Umro je Aleksandar Nevski, ruski Veliki Knez Novgoroda i Vladimira centralna istorijska figura srednjevjekovne Rusije.

1533. Španski osvajači pod komandom Fransiska Pisara zauzeli grad Kusko, prijestonicu carstva Inka, na teritoriji današnjeg Perua.

1716. Umro Gotfrid Vilhelm Lajbnic, njemački matematičar, naučnik i filozof.

1770. Škotski istraživač Džejms Brus otkrio izvorište Plavog Nila u jezeru Tana u sjeverozapadnoj Etiopiji.

1831. Umro je Georg Vilhelm Fridrih Hegel, njemački filozof.

1840. Rođen je Klod Mone, francuski slikar, jedan od glavnih osnivača impresionizma.Umro je 1926. godine.

1863. Rođen je belgijski hemičar Leo Bakeland, koji je postupkom kondenzacije formaldehida i fenola pronašao čvrstu plastičnu masu bakelit.

1889. Rođen je indijski državnik Džavaharlal Nehru, prvi premijer Indije nakon sticanja nezavisnosti (1947-64), jedan od osnivača i istaknuti lider Pokreta nesvrstanih zemalja.

1891. Rođen je kanadski fiziolog Frederik Grant Banting, koji je s Čarlsom Bestom 1921. izolovao insulin.

1907. Rođena švedska književnica Astrid Lindgren. Najpoznatije djelo „Pipi duga čarapa". Umrla 28. januara 2002. godine.

1910. Kapetan Eugen Elaj avionom uzletio, prvi put u istoriji vazduhoplovstva, sa palube broda Birmingem, usidrenog u luci Hempton rouds, u SAD.

1918. Čehoslovačka je proglašena za republiku, a Tomaš Masarik je izabran za prvog predsjednika Čehoslovačke.

1922. U Kairu rođen egipatski diplomata Butros Butros Gali, 6.-ti generalni sekretar Ujedinjenih Nacija.

1954. U Alabami rođena Kondoliza Rajs.

1969. NASA lansira Apolo 12, drugi pohod na Mjesec sa ljudskom posadom.

1971. Vasionska sonda, Mariner 9, je ušla u stacionarnu orbitu oko planete Mars kao prva letjelica koja je dosegla neku drugu planetu.

1984. U Los Anđelesu je uhapšen Andrija Artuković, hrvatski ratni zločinac iz Drugog svjetskog rata i ministar unutrašnjih poslova bivše Nezavisne države Hrvatske - NDH, koji je u SAD pobjegao 1948. Na suđenju u Zagrebu izrečena mu je smrtna kazna, ali, pošto je bio u dubokoj starosti umro je u Zatvoru 1989.

1988. Palestinsko nacionalno vijeće prihvatilo je rezoluciju 242 UN, a time i novu političku strategiju koja podrazumijeva priznavanje države Izrael, mirovne pregovore o Bliskom istoku i odbacivanje terorizma.

1989. Nacionalni pokret crnaca SWAPO ubjedljivo pobijedio na prvim izborima u Namibiji.

1991. Kambodžanski princ Norodom Sihanuk vratio se u zemlju poslije 13 godina izgnanstva.

1994. U tropskoj oluji Gordon na Haitiju poginulo 829 osoba.

1999. Stupile su na snagu sankcije UN protiv Avganistana donijete zbog odbijanja avganistanskih vlasti da izruče Osamu bin Ladena, koji je, prema tvrdnjama SAD, glavni organizator bombaških napada na američke ambasade u Keniji i Tanzaniji.

2001. Pet država nasljednica bivše SFRJ postigle su dogovor o početku priprema za preraspodjelu 74,5 miliona dolara u zlatu, što bi bila prva tranša ukupne zaostavštine od oko dvije milijarde dolara.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

15. novembar

1933. Na Cetinju izasao prvi broj lista Narodna stampa, a vlasnik novina je bio Ilija Radunović.

1939. „Glas Crne Gore” - Prvi broj lista, organa radničko-seljačke stranke za Crnu Goru, izašao je iz štampe u Podgorici, umjesto dotadašnjeg ilegalnog lista „Crna Gora”. Izlazio je petnaestodnevno, a odgovorni urednik bio je Budo Tomović. U redakciji lista bili su Blažo Jovanović, Božo Ljumović, Mirko Vešović i književnik Đorđe Lopičić. Izašla su samo tri broja jer je list ugušila cenzura.

1939. U Podgorici je otvoren hotel Evropa - Prema pisanju „Slobodne misli” iz Nikšića, hotel koji su u Podgorici otvorila braća Burazerović spadao je među najmodernije u Banovini. Taj turističko-ugostiteljski objekat, kao i drugi, teško je oštećen tokom bombardovanja Podgorice 1944.

1943. U Kolašinu je održana skupština predstavnika narodnooslobodilačkih odbora iz svih krajeva Crne Gore i Boke, na kojoj je izabrano Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja, kao najviše predstavničko i političko tijelo za Crnu Goru i Boku. Na skupštini, kojoj su prisustvovala 544 delegata, izabran je Izvršni odbor, sa ciljem da obavlja poslove vlade. Tim činom obnovljena je državnost Crne Gore, izgubljena 1918. Na ovom zasijedanju ZAVNO-a istaknut je zahtjev da Crna Gora u novoj Jugoslaviji ima, kao federalna članica, ravnopravan položaj sa ostalima. Za prvog predsjednika ZAVNO-a izabran je dr Niko Miljanić.

1948. U Niksicu je otvorena Muzicka skola.

1976. U Titogradu pušteni u rad prvi semafori i počeo novi režim saobraćaja u centralnom dijelu glavnog grada Crne Gore.

1979. Na Cetinju je srusen hotel Grand - Stari cetinjski hotel, koji je izdržao udar katastrofalnog zemljotresa u aprilu iste godine, umjesto revitalizacije i rekonstrukcije, osuđen je na nestanak, iako je bio zaštićeni spomenik kulture, čime je nepovratno izgubljen jedan značajan segment istorijskog jezgra prijestonice. Objekat, u prvobitnoj osnovi star 115 godina, dograđivan je i modernizovan (od prvobitne „Lokande” iz 1864. do njene nadgradnje u međuratnom periodu, 1924) i bio je vrlo popularan, posebno kod izvanjaca – literata, slikara i drugih stvaralaca – i tako postao na neki način svojevrsna institucija kulture. U prvim decenijama XX vijeka u njemu je bila smještena ambasada SAD.

U svijetu:

1492. Španski moreplovac Kristifor Kolumbo napravio je biljelešku o upotrebi duvana među američkim Indijancima, što je prvi pisani dokument o toj biljci koja je kasnije osvojila svijet.

1577. Engleski gusar i admiral Frensis Drejk krenuo je na put oko svijeta i, nakon trogodišnjeg uspješnog putovanja postao prvi Englez koji je oplovio Zemlju. Tokom putovanja obišao je obale Afrike i Amerike, napadajući i pljačkajući španske brodove.

1630. Umro je njemački astronom, matematičar i fizičar Johan Kepler, koji je sa tri fundamentalna zakona o kretanju planeta dokazao Kopernikovu hipotezu o heliocentričnom sistemu.

1768. rođen je Karađorđe Petrović, vođa Prvog srpskog ustanka. Za vrijeme austrougarskog rata je hajdukovao, a potom postao organizator Prvog srpskog ustanka i 1804. g. izabran za "vrhovnog vožda". Borio se za stvaranje suverenih društvenih i državnih ustanova, izgrađivanje nacionalne kulture u Srbiji i stvaranje samostalne srpske države. Održavao je veze sa crnogorskim vladikom Petrom I 1806. g. ali do zajedničkih borbi protiv Osmanlija nije došlo jer su tada Crnogorci bili angažovani u Boki. Ni kasniji pokušaji Karađorđevi nijesu imali uspjeha za saradnju sa Crnogorcima. Ubijen je po naređenju Obrenovića 25. jula 1817. g.

1787. Umro njemački kompozitor Kristof Vilibald Gluk. Autor oko 100 i zaslužan za reformu opere. Muziku podredio tekstu i prilagodio je dramskoj radnji.

1889. Pobornici republike kojima su se, nakon ukidanja ropstva pridružili veleposjednici, svrgnuli su drugog i posljednjeg brazilskog cara Pedra II i proglasili Brazil republikom s predsjednikom Manuelom Deodorom.

1891. Rođen Avarel Hariman, američki političar, diplomata i biznismen, jedan od osnivača Atlantskog saveza, NATO-a.

1899. Tokom burskog rata, na području Johanesburga burski vojnik Piter Bota zarobio je ratnog dopisnika londonskog "Morning posta" Vinstona Čerčila, kasnije čuvenog britanskog premijera. Bota je potom postao vrhovni komandant burskih snaga i premijer, nakon rata osnovane Južnoafričke unije.

1916. Umro Henrik Sjenkjevič, poljski pisac istorijskih romana i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1906. godine. Bio je izuzetno dobar pripovijedač i slikar poljske istorijske stvarnosti. Svjetsku slavu dobio je romanom "Quo vadis", a ostala poznata njegova djela su Potop, Ognjem i mačem, Bez dogme, Kroz pustinju i prašumu...

1920. Održana je prva skupština Lige naroda u Ženevi u Švajcarskoj.

1923. Galopirajuća inflacija u Njemačkoj je dostigla vrhunac - osam milijardi maraka za jedan američki dolar.

1954. Umro američki filmski i pozorišni glumac Lajonel Barimor. Kao dijete se proslavio u ulozi Olivera Tvista, a pred kraj života, kao težak invalid, vezan za kolica, odigrao više zapaženih uloga.

1969. Tokom Hladnog rata, sovjetska podmornica K-19 se sudarila u Barencovom moru sa američkom podmornicom USS Gato.

1971. Delegacija Narodne Republike Kine prvi put učestvovala na zasijedanju Generalne skupštine Ujedinjenih nacija.

1971. Američka kompanija Intel pustila je u prodaju prvi komercijalni mikroprocesor na jednom čipu, model 4004. To je otvorilo vrata za prodor na tržište današnjih mikroračunara i PC-ja.

1976. Umro je Žan Gaben, jedan od najpopularnijih i najdarovitijih francuskih filmskih i pozorišnih glumaca. Snimio je oko 90 filmova, najčešće sa režiserima veteranima francuske kinematografije ("Obala u magli", "Velika iluzija", "Dan se rađa").

1976. Sirijska armija preuzela punu kontrolu nad Bejrutom, u pokušaju da okonča 18 mjeseci dug građanski rat u Libanu.

1976. Kvebečki političar Rene Levesk na čelu separatisički orijentisane 'Kvebečke partije je izborima došao na vlast u kanadskoj provinciji Kvebek.

1978. U Šri Lanki se srušio islandski putnički avion DC-8, koji je iz Meke prevozio indonežanske muslimanske hodočasnike. Poginulo svih 175 putnika i osam članova posade.

1983. Poslije invazije Turske na grčko ostrvo Kipar, lider kiparskih Turaka Rauf Denktaš proglasio je Republiku Sjeverni Kipar.

1988. Nacionalno vijeće Palestinske oslobodilačke organizacije na zasijedanju u Alžiru proglasilo je nezavisnost Palestine na Zapadnoj obali i u Gazi sa glavnim gradom Jerusalimom.

1990. NATO i Varšavski pakt dogovorili drastično smanjenje konvencionalnog naoružanja. Bio je to prvi dogovor dva vojna saveza o smanjenju konvencionalnog naoružanja poslije Drugog svjetskog rata.

1994. Predsjednik Austrije Tomas Klestil priznao je, prilikom obraćanja članovima izraelskog parlamenta, da je njegova zemlja propustila da u prošlosti prizna sopstvenu ulogu u nacističkom holokaustu.

1999. Policija rasturila antiameričke demonstracije u Turskoj i Grčkoj organizovane povodom posjete predsjednika SAD Bila Klintona tim zemljama.

2002. Hu Đintao je postao generalni sekretar Komunističke partije Kine.

2004. Pred Tribunalom u Hagu počelo je prvo suđenje kosovskim Albancima za ratne zločine počinjene tokom sukoba na Kosovu. Fatmir Ljimaj, Haradin Baljaj i Isak Musliju optuženi su za nezakonito pritvaranje, mučenje i ubistva albanskih i srpskih zarobljenika u logoru Lapušnik kod Glogovca u ljeto 1998. godine.

2004. Hrvatski premijer Ivo Sanader doputovao je u zvaničnu posetu Srbiji i Crnoj Gori. On je prvi hrvatski premijer koji je došao u Beograd nakon raspada bivše SFRJ i osamostaljenja Hrvatske.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

16. novembar

1890. Na svečanosti u Danilovgradu prilikom posjete novoj crnogorskoj varoši, knjaz Nikola je rekao: "Da su mi svi Crnogorci radnici kao što su mi junaci, bili bi isto tako bogati kao što su slavni". Prema nekim predanjima izvjesni Brajović je odgovorio "Vala se, Gospodaru, ni ti nijesi od rada pretrga" ali pisani dokumenat toga nije pronađen.

1917. Nikola Pasic je poslao cirkularno pismo i plan ujedinjenja s preporukom da se pomenuto pismo drzi u tajnosti, a njihova aktivnost ne ispoljava otvoreno.

1918. saveznici su jos jednom obmanuli Kralja Nikolu i tvrdili mu da ce Crna Gora poslije rata ostati samostalna - Pišon, ministar spoljnih poslova Francuske, u ime Velikih sila dao je garanciju kralju Nikoli, koji se sa crnogorskom vladom u nalazio izbjeglištvu u Francuskoj, da će biti očuvano ustavno ustrojstvo i suverenitet Crne Gore. Poput mjesec dana ranije datog obećanja kralju Nikoli od strane Rejmona Poankarea, predsjednika Francuske, da će mu biti omogućen povratak u zemlju čim se za to stvore prilike, to je bila samo diplomatska obmana koja se razotkrila već nakon okončanja Podgoričke skupštine.

1918. Konfiskacija kraljeve imovine - Na posljednjoj sjednici Velike podgoričke skupštine utvrđen je program rada Izvršnog odbora (Stevo Vukotić, Marko Daković, Spasoje Piletić, Risto Jojić i Lazar Damjanović), izglasana je dopuna Rezolucije od 26. novembra i odlučeno da se „sva pokretna i nepokretna imovina bivšeg kralja Nikole Petrovića Njegoša i njegove dinastije u Crnoj Gori konfiskuje u korist naroda i da mu se zabrani ulazak u zemlju kao i svim članovima dinastije Petrović Njegoš”. Tom odlukom, o kojoj su obaviješteni kralj Nikola, srpska vlada, sve savezničke i neutralne zemlje, završen je rad Skupštine.

1940. Na danasnji dan je otvoren Most na Djurdjevica Tari koji je tada bio najveci most na Balkanu, a drugi u Evropi. Izgradnja mosta je pocela 1937. godine, trajala je cetiri godine, i taman kada je zavrsen poceo je II Svjetski rat. Rat ga je zatekao sa skelom podignutom uz gradjevinu duz citave njene duzine i visine koja je sluzila za zidanje mosta, a tek nakon skidanja skele, most je bljesnuo u svoj svojoj ljepoti. Pet je velicanstvenih lukova premostilo Taru u duzini od 370 metara i spojilo ambis. Raspon prvog luka iznosi 116 metara, a visina od nivoa rijeke je 150,9 metara. Most je projektovao inzenjer Mijat S. Trojanovic, profesor beogradskog univerziteta, a graditelj je bio Durmitorac, inzenjer, Lazar Jaukovic. 1942. godine, Lazar Jaukovic je minirao samo jedan luk mosta da bi sprijecio okupatorske kolone vojske i tenkova da predju na slobodnu durmitorsku teritoriju. Kao graditelj mosta izabrao je onaj luk koji ce izazvati najmanja ostecenja na mostu da bi se kasnije lakse obnovio. Ubrzo je uhvacen, strijeljan i sahranjen, i tu pored mosta mu se nalazi spomenik. Most je obnovljen u jesen 1946. godine, a njegovom obnovom je rukovodio njegov projektant, inzenjer, Mijat S. Trojanovic.

1959. u Beogradu je umro vojskovodja Blazo Stevov Vrbica. General, poznati crnogorski vojskovođa, rođen 9. maja 1881. u selu Vrbi, na Njegušima. Vojnu školu završio je u Carigradu, u liceju Galatasaraj. Učestvovao je u Prvom balkanskom i Prvom svjetskom ratu, kada je, nakon sloma crnogorske vojske, vrijeme do oslobođenja proveo u logoru Karlštajn. U Kraljevini SHS, odnosno Jugoslaviji, obavljao je visoke vojne dužnosti, zatekavši se u trenutku kapitulacije Kraljevine na mjestu komandanta pješadije Boke kotorske. Vrativši se u rodni kraj, koji je bio u italijanskoj okupacionoj zoni, odbio je ponudu italijanskog generala Pircija Birolija da formira crnogorsku vladu, poslije čega je morao napustiti Crnu Goru. Po dolasku u Beograd, uhapšen je od strane Gestapoa i sproveden u logor u Pomeraniji. Zabilježeno je da je tokom zarobljeništva imao hrabro i ponosno držanje. Po oslobođenju iz logora, stavio se na raspolaganje NOP-u i Jugoslovenskoj armiji. Zbog zasluga i časnog života, Vlada Crne Gore dodijelila mu je nacionalnu penziju. Nosilac je velikog broja domaćih i stranih ordena. Sahranjen je, po svojoj izričitoj želji, u rodnom selu.

2008. U Podgorici preminuo profesor emeritus Univerziteta Crne Gore, Vladimir Sekulić, osnivač i dugogodišnji dekan Instituta za strane jezike. Dao je značajan doprinos crnogorskoj i jugoslovenskoj lingvistici, književnosti i kulturi uopšte. Njegov metod učenja engleskog jezika spada u svjetska dostignuća u metodici nastave engleskog jezika. Vladimir Sekulić rođen je u Parizu 1925. godine. Završio Filozofski fakultet - grupa za romanistiku i anglistiku, magistrirao u Pitsburgu, doktorirao na Univerzitetu u Zagrebu.

u svijetu:

1095. Na crkvenom saboru u Klermonu, u Francuskoj, papa Urban II pozvao je crkvene velikodostojnike i svjetovne vladare na vjerski rat protiv turskog plemena Seldžuka, koje je zauzelo Svetu zemlju u Palestini. Time je počela epoha krstaških ratova.

1532. Španski osvajač Fransisko Pisaro zauzeo je sa samo 200 vojnika grad Kahemarku u Peruu i pogubio cara Inka Atahualpu, iako je za njega bila isplaćena velika otkupnina.

1831. Umro je pruski general Karl Marija fon Klauzevic, jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara 19. vijeka. U djelu "O ratu" teoretski je uobličio iskustva nove strategije primjenjene u Napoleonovim ratovima. Prema Klauzevicu rat je sastavni dio opštih političkih odnosa i nastavak je politike uz primjenu drugih sredstava.

1880. U Petrogradu rođen ruski pjesnik Aleksandar Aleksandrovič Blok. Poezija mu je opsjednuta ženom i društvenim temama. Poznata su njegova djela: novela Dvanaestorica, i poezija Pjesme o divnoj dami, Neznanka ...

1918. Poslije propasti austrougarske monarhije u Prvom svjetskom ratu, Mađarska je proglašena nezavisnom republikom.

1933. SSSR i SAD su uspostavili diplomatske odnose.

1960. Umro je američki filmski glumac Klerk Gejbl. Igrao je u više od 70 filmova, a veliku popularnost je stekao kao Ret Batler u filmu "Prohujalo s vihorom". Dobitnik je Oskara za film "Dogodilo se jedne noći".

1965. SSSR je lansirao svemirski brod "Veneru III", koji je u martu 1966. stigao na Veneru, kao prvi svemirski brod koji se spustio na neku drugu planetu.

1970. Pakistan je zvanično saopštio da je broj mrtvih u ciklonu i ogromnim talasima koji su zapljusnuli obale Istočnog Pakistana (Bangladeš) i ostrva u Bengalskom zalivu, dostigao pola miliona.

1989. U Južnoafričkoj republici, vlada je donijela zakon o ukudanju rasne segregacije na svim plažama.

1992. Savjet bezbednosti UN pooštrio je sankcije protiv SR Jugoslavije uvođenjem rječne i pomorske blokade.

1992. Na prvim višestranačkim izborima u Litvaniji nakon sticanja nezavisnosti od SSSR, ubjedljivo je pobijedila Demokratska radnička partija (bivši komunisti).

1995. Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu optužio je lidera bosanskih Srba Radovana Karadžića i vojnog komandanata Ratka Mladića za genocid nad muslimanskim civilima počinjen tokom zauzimanja Srebrenice u julu 1995, kada je više hiljada bosanskih Muslimana ubijeno i raseljeno.

1998. Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu proglasio je krivim jednog bosanskog Hrvata i dvojicu Muslimana za ubijanje i zlostavljanje srpskih zatvorenika 1992. u logoru Čelebići. To je bilo prvo suđenje za ratne zločine počinjene nad Srbima tokom rata u BiH.

2000. Predsjednik SAD Bil Klinton doputovao je u Vijetnam, u prvu posjetu jednog američkog predsjednika toj zemlji od završetka Vijetnamskog rata 1975.

2003. U Srbiji su, zbog malog odziva birača (39 odsto), po treći put propali predsjednički izbori.

2005. Haški tribunal oslobodio je penzionisanog generala Armije Bosne i Hercegovine Sefera Halilovića krivice za zločine koje su nad hrvatskim civilima u Hercegovini u jesen 1993. počinile trupe te armije.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

17. novembar

Današnji datum se slavi kao Medjunarodni Dan studenata, na Marsalskim ostrvima Dan predsjednika, Kongo ovog dana slaviDan vojske, Azerbejdzan nacionalni praznik, a u Italiji je toDan crne macke...

U Crnoj Gori:

1685. U dokumentima IAK sreće se pomen jedne od najkrupnijih ličnosti Perasta iz „zlatnog doba” tog grada – Vicka Bujovića (1660–1709), neustrašivog junaka, vještog trgovca i predsjednika opštine Perast, ali i često sklonog nasilju. Pomen se odnosi na njegov dvoboj koji je u mladosti imao sa Osmanagom Ibrahimovićem, kapetanom Herceg Novog, kome je, iako ga je u dvoboju savladao, poklonio život.

1830. Na Cetinju, odlukom crnogorskih starješina, zbog sumnji da je sarađujući sa Austrijom organizovao zavjeru protiv Njegoša, Vuko Radonjić lišen je guvernadurskog čina. Premda su glavari bili za to da se guvernadur osudi na smrt, Radonjića je tek ustoličeni gospodar poštedio te kazne. Uprkos sankcijama, Radonjić je i dalje nastavio saradnju sa Austrijancima, što ga je početkom 1832. koštalo protjerivanja iz Crne Gore.

1875. Na kongresu u Ženevi, Crna Gora je, prva od država na Balkanu, primljena u međunarodnu organizaciju Crvenog krsta, kao njena 22 članica i jedno od najstarijih nacionalnih duštava Crvenog krsta u svijetu. Iste godine, 3. avgusta, neposredno nakon dizanja Hercegovačkog ustanka, na Cetinju je osnovan Odbor za pomoć stradajućim Hercegovcima koji su kao izbjeglice stizali u Crnu Goru. Za predsjednika odbora izabran je mitropolit Ilarion Roganović. Odbor je 17. novembra prerastao u Društvo crnogorskog Crvenog krsta. Pisani dokument o tome, da bi bio punovažan, poslat je u Ženevu na ratifikaciju. Za predsjednika Društva izabran je Visarion Ljubiša, a za sekretara Špiro Kovačević.

1901. otvorena je Gimnazija u Pljevljima. Nazvana je Srpska gimnazija i bila je jedina niža realna gimnazija za Rašku oblast i Metohiju. Prve godine imala je 70 učenika, a nastava je organizovana na spratu Osnovne škole. Od 1903. do 1912. pri Gimnaziji je radila i Đevojačka radnička škola. Od 1913. preimenovana je u "Kraljevsku crnogorsku realnu gimnaziju".

1920. Crnogorska vlada notom je tražila prijem Crne Gore u Društvo naroda, želeći da iznudi raspravu o crnogorskom pitanju. Međutim, Pol Mantu, generalni sekretar Društva zatajio je taj zahtjev, jer je zvanična Francuska bila najveći saradnik Srbije po pitanju prisajedinjenja Crne Gore Srbiji.

1920. Poslije smrti Mitrofana bana, na Arhijerejskom saboru je za crnogorsko primorskog mitropolita izabran Gavrilo Dožić, koji je tu funkciju obavljao do 1938. kada je izabran za srpskog patrijarha. Kao pobornik bezuslovnog ujedinjenja Crne Gore i Srbije bio je poslanik na Podgoričkoj skupštini i predvodnik delegacije koja je njene odluke predala regentu Aleksandru u Beogradu. Potpisao je pripajanje Crnogorske pravoslavne crkve Srpskoj.

1941. u Studencima kod Danilovgrada ubijen je Aleksa Pavićevic, ucesnik balkanskih ratova i clan CKKPJ.

1990. u Kotoru je umro Risto Kovijanić - Poznati naučni i kulturni radnik, književnik i istoričar. Rođen je 31. decembra 1895. u selu Đurđevini, kod Manastira Morače. Kao đak, učestvovao je u balkanskim i I svjetskom ratu, tokom koga je, kao i kasnije u II svjetskom ratu, jedno vrijeme proveo u logoru. Bio je profesor srpsko-hrvatskog jezika i književnosti u Bratislavi, Beogradu i Kotoru, gdje je bio i direktor gimnazije. Bio je član Istorijskog društva Crne Gore i član Udruženja književnika. Jedan je od osnivača Državnog arhiva u Kotoru, gdje je radio kao viši naučni saradnik. Proučavajući arhivsku građu, obradio je kulturni život starog Kotora, od 14. do 18. stoljeća. Poznati su mu radovi: „Vita Kotoranin – neimar Dečana”, „Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima od 14. do 16. vijeka” i „Kotorski medaljoni”, prema kojem je napravljena predstava „Novela od ljubavi”. Dobitnik je Trinaestojulske nagrade i „Zlatne medalje” Slovačke akademije.

2006. Ministarstvo inostranih poslova Crne Gore je od Ministarstva inostranih poslova Republike Hrvatske zvanično obaviješteno da je predsjednik Republike Hrvatske Stjepan Mesić izdao agreman Branku Lukovcu za obavljanje dužnosti izvanrednog i opunomoćenog ambasadora Republike Crne Gore u Republici Hrvatskoj.

U svijetu:

1558. Umrla engleska kraljica Meri I Tjudor, šćer Henrija VIII.

1800. Kongres SAD se sastao prvi put u novoj prestonici Vašingtonu, a američki predsjednik Džon Adams je postao prvi stanar zgrade kasnije nazvane Bijela kuća.

1855. Škotski istraživač Dejvid Livingston otkrio je vodopade na rijeci Zambezi, nazvane po engleskoj kraljici Viktorijini vodopadi.

1858. umro velški filantrop Robert Oven , socijalutopista i socijalni reformator, industrijalac koji je svoje bogatstvo utrošio pokušavajući da ostvari projekte socijalnih reformi.

1869. Otvoren je u Egiptu Suecki kanal koji je spojio Sredozemno i Crveno more, značajno skrativši pomorska putovanja Evropa-Azija.

1903. Ruska Socijal-demokratska radnička partija se podijelila na dvije grupe, Boljševike (ruski "većina") Menjševike ("manjina").

1917. umro francuski vajar Ogist Roden, jedan od najvećih umjetnika s kraja XIX i početka XX vijeka. Njegovo djelo objedinilo je romantičarski duh i moderne težnje i presudno uticalo na evropsko vajarstvo ("Mislilac", "Poljubac", "Balzak", "Građani Kalea", "Vrata pakla", "Vječni idol").

1925. rodjen Rok Hadson, američka filmska i televizijska zvezda. Pravo ime mu je bilo Leroy Harold Scherer Jr.

1938. umro hrvatski političar Ante Trumbić, koji je uz Franja Supila i Ivana Meštrovića bio glavni zastupnik ujedinjenja Hrvatske sa Srbijom i Crnom Gorom.

1942. rodjen Martin Skorseze, američki filmski režiser italijanskog porijekla.

1947. Puštena je u saobraćaj željeznička pruga Šamac-Sarajevo, duga 242 kilometra, u čijoj su izgradnji učestvovale omladinske brigade iz cijele Jugoslavije.

1954. Egipatski general Gamal Abdel Naser postao je šef države poslije pada predsjednika Mohameda Nagiba , s kojim je 1952. srušio kralja Faruka I.

1969. Predstavnici dvije supersile u naoružanju, SSSR-a i SAD-a, su u Helsinkiju počeli pregovore o ograničavanju nuklearnog i strateškog naoružanja, pod nazivom SALT I.

1970. Daglas Engelbart je dobio patent za 'miša', dodatni uredjaj kompjutera.

1971. Revolucionarna partija na čelu s Vemidom Tanomom Kitikačornom izvršila je vojni udar i preuzela vlast u Tajlandu.

1974. Na prvim parlamentarnim izborima u Grčkoj poslije više od deset godina i nakon sedmogodišnje vojne diktature ubedljivo je pobedila Nova demokratija Konstantina Karamanlisa.

1976. Kina je izvela najveću nuklearnu eksploziju u atmosferi.

1988. Smjenjivanje visokih funkcionera u Pokrajinskom komitetu Saveza komunista Kaćuše Jašari i Azema Vlasija izazvalo je masovne demonstracije Albanaca na Kosovu, uključujući i štrajk oko 1.000 rudara u rudniku Stari trg koji je počeo u februaru 1989.

1989. U jednoj od najvećih rudarskih nesreća u Srbiji, u jami"Morava" Aleksinačkih rudnika uglja poginulo je 90 rudara.

1989. U Čehoslovačkoj je počela 'Plišana revolucija' studentskim demonstracijama i sukobima sa policijom. Demonstracije su počele u Pragu u znak sjećanja na dan kada su Njemci 1939. pogubili devet čeških studenata i zatvorili češke univerzitete. Demonstracije su se pretvorile u protestni marš protiv komunističkog režima. Policija je reagovala tako da su mnogi uhapšeni, a 71 osoba je povrijeđeno.

1993. Sudije iz 11 zemalja položile su zakletvu na inauguralnom zasijedanju suda UN za ratne zločine počinjene u Jugoslaviji, prvog takvog suda poslije Nirnberškog i Tokijskog koji su bili osnovani nakon Drugog svjetskog rata.

1997. Pripadnici najveće egipatske militantne organizacije "Al Gama al Islamija" ubili su u blizini hramova u Luksoru 58 stranih turista i četvoricu Egipćana.

2001. Na Kosovu su održani prvi parlamentarni izbori od dolaska međunarodnih snaga u tu pokrajinu u junu 1999.

2003. Bivši bodibilder, 'Mister Univerzum' i filmski glumac, Arnold Švarceneger je inaugurisan za guvernera savezne države SAD, Kalifornije.

2003. Srbija je vratila Hrvatskoj matične knjige koje su 1995. odnijete iz djelova Hrvatske koji su bili pod kontrolom Srba.

2005. Na svečanosti u Dejtonu bivšem američkom izaslaniku za Balkan Ričardu Holbruku uručena je Dejtonska nagrada za mir, u znak priznanja za postizanje sporazuma kojim je prije 10 godina okončan rat u Bosni i Hercegovini.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

18. novembar

Danas je Dan oruzanih snaga Haitija, Letonija i Maroko slave Dan nezavisnosti, Oman rodjendan sultana, a Uzbekistan Dan zastave.

U Crnoj Gori pamtimo:

1784. nakon rukopolozenja, Petar I je zatrazio prijem kod ruske carice Katarine II da bi izgladili prethodne nesporazume - Nakon rukopoloženja u Sremskim Karlovcima za arhijereja, vladika Petar I, tokom boravka u Beču, obratio se ruskom kancelaru Grigoriju Potemkinu, u namjeri da zatraži prijem kod ruske carice Katarine II, ističući da on kao zastupnik Crne Gore ima taj legitimitet jer – kako je vladika istakao u pismu tim povodom – „Crnogorci već od trista godina prizanaju nad sobom samo vlast svojih mitropolita”. Nedugo potom, početkom decembra iste godine, vladika je o svom izboru za crnogorskog mitropolita izvijestio i ruskog patrijarha, zamolivši ga da pomoć Cetinjskom manastiru ne daje nikome „ bez mojega pismenoga svjedočanstva.“

1978. odrzana osnivacka skupstina Teniskog saveza Crne Gore - Osnivačka skupština Teniskog saveza Crne Gore, kojoj su prisustvovali predstavnici teniskih klubova iz Titograda, Kotora, Bara, Petrovca i Herceg Novog, održana je na Cetinju. Za prvog predsjednika TS izabran je Petar Lubarda iz TK Kotor. Počeci tenisa u Crnoj Gori datiraju još iz ljeta 1894. Tada je delegacija Britanske mediteranske flote, koja je boravila u Zadru, stigla u Bokokotorski zaliv, a nakon toga posjetila Cetinje, na poziv knjaza Nikole, i organizovala teniski turnir na kome su učestvovali oficiri Flote, članovi knjaževe porodice i predstavnici diplomatskih misija. O tom turniru pisala je iste godine londonska revija „Arena”, i to je prvi pisani dokument o igranju tenisa u Crnoj Gori. Nakon tog za Cetinje nesvakidašnjeg sportskog događaja, poraslo je interesovanje za tenis, pa je do 1910. pri poslanstvima u prijestonici izgrađeno jedanaest teniskih terena.

1996. umro je mitropolit Antonije Abramovic, prvi mitropolit CPC poslije njenog obnavljanja - Mitorpolit obnovljene Crnogorske pravoslavne crkve, čije je svjetovno ime bilo Ilija, rođen je u Dobroti, 3. jula 1919. Monaško ime Antonije dobio je u Visokim Dečanima, gdje je bio rukopoložen za igumana i službovao do 1955, a nakon toga u Pećkoj patrijaršiji, manastirima u Rakovici, Savini i Moštanici. Stupio je 1962. u klir Ruske pravoslavne crkve u Kanadi i tri decenije kasnije imenovan za vikarnog episkopa za Kanadu. Opštecrnogorski zbor, održan na Cetinju na Lučindan, 31. oktobra 1993, izabrao ga je za duhovnog poglavara obnovljene CPC. Mitropolit Antonije, koji je u službi božjoj proveo 60 godina, ostao je upamćen kao čovjek blagosti, primjer jevanđeoskog života, jaka ekumenska i vrlo popularna ličnost. Govorio je: „Vjera ne smije biti izvor mržnje”.

U svijetu:

9. Rođen rimski car Tit Flavije Vespazijan, osnivač dinastije Flavija. Tokom vladavine od 69. do smrti 79. pokorio je Galileju i zauzeo krajeve oko Jerusalima, u Rimu podigao veličastvene građevine poput Koloseuma, Kapitola i Amfiteatra.

1477. Engleski štampar Vilijam Keksten izdao u Vestminsteru prvu knjigu štampanu u Engleskoj na engleskom jeziku "The Dictes and Sayings of the Philosophers".

1626. Papa Urban VIII osvještao je baziliku Svetog Petra u Rimu.

1786. Rođen njemački kompozitor Karl Marija Fridrih Ernst fon Veber, tvorac nemačke romantične opere. Posebno je značajna njegova opera "Čarobni strijelac" kojom je prekinuo sa tradicijom italijanske opere i uveo romantizam u muzičko-scensku umjetnost.

1860. Rođen poljski državnik, pijanista i kompozitor, Ignac Jan Paderevski, profesor Konzervatorijuma u Varšavi. Od 1919. do 1921. bio je premijer i šef diplomatije a 1940. predsjednik Poljske (opera "Manra", "Poljska fantazija" za klavir i orkestar, jedna simfonija, klavirska djela, solo pesme).

1903. SAD i Panama potpisale ugovor kojim su dobile neograničeno pravo korišćenja Panamskog kanala. Godine 1979. postignut je sporazum da Panama dobije potpuni suverenitet nad kanalom 31. decembra 1999.

1910. U Meksiku je izbila seljačka revolucija čije su vođe bili Pančo Vila i Emilio Zapata. Tokom revolucije koja je trajala do 1917. poginulo je više od milion ljudi.

1918. Belgijska armija je ušla u Brisel poslije četiri godine njemačke okupacije u Prvom svjetskom ratu.

1922. umro francuski pisac Marsel Prust . Njegov književni postupak u ciklusu romana "U potrazi za izgubljenim vremenom" (1913), i na planu sadržaja i na planu forme, zaokuplja pažnju književnih kritičara i istoričara tokom čitavog XX vijeka. Smatra se da je, uz Kafku i Džojsa, Prustovo djelo presudno uticalo na razvoj modernog romana u prošlom veku.

1923. rodjen Alen Šepard (Alan Shepard), prvi američki astronaut.

1928. U filmu "Parobrod Vili" prikazanom u Njujorku prvi put se pojavio Miki Maus , popularni junak crtanih filmova Volta Diznija (Walt Disney).

1936. Njemačka i Italija su priznale vladu generala Fransiska Franka u Španiji.

1945. Na prvim izborima u Bugarskoj poslije Drugog svjetskog rata, koje je opozicija bojkotovala, pobijedio je Otečestveni front predvođen komunistima.

1956. umro srpski glumac Dobrica Milutinović, prvak Drame nacionalnog teatra više od pola vijeka. Muzej pozorišne umjetnosti i Savez dramskih umjetnika Srbije su 1980. ustanovili nagradu za glumačko životno djelo "Dobričin prsten".

1969. Modul američkog vasionskog broda "Apolo 12" s astronautima Čarlsom Konradom i Alenom Binom spustio se na Mjesec. Bio je to drugi svemirski brod koji je dotakao mjesečevo tlo.

1978. U Džonstaunu u Gijani 914 Amerikanaca pripadnika sekte "Hram naroda" izvršilo je kolektivno samoubistvo. Oni su zajedno sa svojim vođom Ximom Xonsom popili cijanid izmešan sa voćnim sokom. Članovi sekte koji su odbili da ispiju otrov su ubijeni.

1991. umro čehoslovački državnik slovačkog porijekla Gustav Husak, predsjednik Čehoslovačke od 1975. Na čelo Komunističke partije došao je poslije vojne intervencije Varšavskog pakta 1968, zamjenivši Aleksandera Dubčeka . Pod pritiskom javnosti 1989. je podneo ostavku.

1991. Nakon 86 dana opsade pripadnici Jugoslovenske narodne armije ušli su u razrušeni Vukovar. U borbama sa hrvatskim snagama poginulo je više hiljada ljudi, među kojima veliki broj civila. Od 45.000 stanovnika, oko 10.000, koliko je ostalo u gradu, izašlo je iz podruma u kojima su proveli gotovo tri mjeseca.

1993. Lideri Južne Afrike, crnci i bijelci, odobrili su ustav kojim je označen kraj politike aparthejda u toj zemlji.

1999. Na samitu OEBS-a u Istanbulu usvojena je Povelja o evropskoj bezbednosti kojom se sukobi unutar država smatraju legitimnim predmetom brige međunarodne zajednice.

2001. Nakon petogodišnje zabrane, tokom talibanske vlasti u Avganistanu, televizija Kabul je počela da emituje program.

2002. umro američki glumac Džejms Koburn koji je najzapaženije uloge ostvario u filmovima "Naš čovjek Flint" i "Sedam veličanstvenih".

2003. U Beogradu je održana posljednja sednica koalicije Demokratske opozicije Srbije (DOS), koji je prestao da postoji nakon raspisivanja parlamentarnih izbora za 28. decembar te godine. DOS je došao na vlast u Srbiji nakon pobjede na izborima 2000. kada je poražen bivši režim koji je oličavao haški optuženik Slobodan Milošević.

2004. Češki predsjednik Vaclav Klaus potpisao je zakon kojim se nakon 140 godina ukida vojni rok, a od januara 2005. uvodi potpuno profesionalna vojska.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

19. novembar

World Toilet Day,Dan zastave u Brazilu, Dan otkrića u Portoriku, a Dan muskaraca na Trinidad i Tobago.

U Crnoj Gori, 19. novembra:

1767. Nedugo nakon što su Crnogorci prihvatili za vladara Šćepana Malog, osobu koja se predstavljala kao ruski car Petar III, jedan crnogorski knez zapisao je kako je „Bog narodu dao za pratnju najmanjeg Stefana, koji je umirio zemlju od Trebinja do Bara, bez užadi, bez galija, bez sjekira i zatvora”.

1889. Kralj Nikola uputio pismo Barskom nadbiskupu i zamolio ga da zbog zdravstvenih razloga ne napusta to mjesto, vec da se u Dalmaciji, njegovom rodnom mjestu Lovreć lijeci i vrati svojim vjernicima.

1920. Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne patrijaršije donio je odluku "da se prah vladike Rada Petrovića povrati na Lovćen, ali da se prethodno porušena kapela i grobnica poprave i da se izabere Odbor crkvenih i građanskih predstavnika, koji će završiti ove obaveze. Kapelu je oštetio austrougarski okupator, a na njenim temeljima izgrađena je nova u koju je vladika Petar II Petrović ponovo sahranjen 21. septembra naredne 1921. godine.

1921. „Rezignirani” mitropolit - Mitropolit Gavrilo Dožić uputio je pismo Marku Petroviću iz Nikšića, u kojem je odslikao odnos Kraljevine SHS prema Crkvi u Crnoj Gori. U pismu Dožić rezignirano ističe: „Čisto mi je došlo da bačim sve i da idem na ona dava rala očevine u Moraču, pa makar čuvao ovce, ako ih bude bilo. Više mi je dosadilo, i vidim da za Crkvu u Crnoj Gori ne mogu učiniti ništa, pa se bolje skloniti, da bar ne nosim ime grobara Crnogorske crkve”. Pismo je upućeno godinu dana nakon što je Arhijerejski sabor Srpske patrijaršije izabrao Dožića za mitropolita crnogorske crkve koja je nakon nasilnog ukidanja njene samostalnosti prisajedinjena SPC. Nasuprot toj izjavi, Dožić je tu funkciju obavljao do 1937, kada je izabran za srpskog patrijarha.

1959. u Kotoru je osnovana Visa pomorska skola. Preteča Fakulteta za pomorstvo (formiranog 1981), na čijim su odsjecima školovani kadrovi za potrebe crnogorske pomorske i turističke privrede.

1961. U Titogradu je umro Živojin Tomić, pjevač tenor i muzički pedagog. Rođen je u Kladovu 1896. g. pjevanje je učio u Beču i Odesi. Od 1945. radio je kao koncertni pjevač, redaktor programa Radio Titograda, scenski stvaralac i lokalni pedagog. Njegov tenor obilježio je brojne operske predstave.

1988. umro je Veljko Mandic, pozorisni glumac, reditelj i pisac vise komedija - Pozorišni glumac, reditelj, dramski pisac, rođen 10. oktobra 1924. u Nikšiću. Nakon osnovne i srednje škole, u poratnim godinama upisao je Medicinski fakultet u Sarajevu, ali se vrlo brzo okrenuo pozorištu kojem je, uz povremeni rad na filmu, posvetio čitav svoj stvaralački angažman. Profesionalno je radio u Nikšićkom pozorištu, do njegovog ukidanja 1958, a potom karijeru nastavio u Titogradskom, odnosno Crnogorskom narodnom pozorištu. Iskazao se i kao adaptor i kao reditelj dramskih djela. U crnogorskoj umjetničkoj djelatnosti prvi je profesionalni glumac koji je postao komediograf. Napisao je komedije: „Snaha je doputovala”, „Moj zet, direktor”, „Istini slično” i „More do koljena”. U nizu pozorišnih i filmskih projekata ostvario je zapažene uloge.

U svijetu:

1493. Kristifor Kolumbo se iskrcao na ostrvo koje je prvi put vidio dan ranije. Nazvao ga je San Juan Bautista, a kasnije ne naziv promenjen u Porto Riko.

1711. rođen je Mihail Vasiljevič Lomonosov, ruski naučnik, utemeljivač Moskovskog univerziteta. Prvi je dokazao zakon o očuvanju materije, proučavao i atmosferski elektricitet, bavio se astronomijom i geologijom i utvrdio da su slojevi zemljine kore nastali taloženjem, a da su tektonske pojave uzrokovane energijom u utrobi zemlje. Izučavao je Arktik i tražio sjeverni morski put od Evrope do Dalekog Istoka. Reformisao je rusku nauku, udario temelje naučne terminilogije ruskog književnog jezika i napisao prvu gramatiku ruskog jezika...

1805. rodjen Ferdinan d Leseps, francuski diplomata i glavni inženjer u gradjevinskom poduhvatu izgradnje Sueckog kanala (umro 1894. godine).

1816. Osnovan je univerzitet u Varšavi, Poljska.

1828. u 31. godini života, umro u Beču, austrijski kompozitor Franc Šubert koji se smatra poslijednjim velikim majstorom bečke klasičarske skole, u koju se ubrajaju Betoven, Hajdn i Mocart, kao i jedan od začetnika pravca romantizma. Iako je umro veoma mlad, napiso je preko 600 pjesama, 9 simfonija, veliki broj sonata, kvarteta i ostalih muzičkih djela. Rodjen je 31. januara, 1797. godine.

1863. Američki predsjednik Abraham Linkoln , je oržao čuveni 'Getisburški govor' po okončanju Američkog gradjanskog rata.

1883. umro Viliam Simens, njemački elektro inženjer, osnivač firme Siemens (rodjen 1823. godine).

1888. rodjen Hoze Raul Kapablanka, slavni kubanski šahovski velemajstor (umro 1942. godine).

1893. Novine 'New York World' su po prvi put u istoriji dnevne štampe, objavile dodatak u boji.

1896. rodjen Georgij Žukov, ruski general (umro 1974. godine).

1917. Rodjena je Indira Gandi bivši Premijer Indije, na koju je kasnije izvršen atentat.

1941. Drugi svjetski rat- odigrala se pomorska bitka kod obale Zapadne Australije, izmedju australijskog i njemačkog broda, HMAS Sydney i HSK Kormoran. Brodovi su medjusobno potopili jedan drugoga. Poginulo je 645 australijskih i 77 njemačkih mornara.

1942. rodjen čuveni američki modni kreator Kalvin Klajn.

1946. Avganistan, Island i Švedska su primljeni u članstvo Ujedinjenih Nacija.

1963. Rodjena je Džodi Foster, holivudska filmska glumica i dobitnica Oskar'.

1977. Egipatski predsjednik Anvar El Sadat posjetio je Jerusalim. Bio je to prvi arapski lider koji je javno posjetio neprijateljsku državu Izrael, i to lider najveće arapske države što je tada ulivalo nadu da će rješenje bliskoistočne krize dobiti nove impulse.

1978. Vodja vjerske sekte 'Hram naroda', Džim Džonsje organizovao masovno ubistvo i samoubistvo članova sekte. Tijela 914 ljudi, od kojih je bilo 276-oro djece, su pronadjena u mjestu boravka sekte, Džonstaunu, u Gvajani, u Južnoj Americi.

1984. Serija eksplozija u stovarištu nafte kompanije PEMEX u gradiću San Juan Ixhuatepec u blizini Meksiko Sitija (Meksiko) prouzrokovala je požar ogromnih razmjera i smrt preko 500 ljudi.

1998. Platno slikara Vinseta Van Goga pod nazivom 'Portret slikara bez brade' je prodato na aukciji za rekordnih 71.5 miliona američkih dolara.

1998. Počelo je saslušavanje svedoka u aferi Luinski (Lewinsky): američki predsjednik Bil Klinton i ostali su pred članovima parlamentarnog komiteta dali izjave o predsjednikovoj seks-aferi sa Monikom Luinski.

1999. Narodna republika Kina je lansirala svoju prvu vasionsku letelicu pod nazivom Šenžu 1.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

20. novembar

Danasnji dan se obiljezava kao Svjetski dan djeteta. Danas je i Dan tolerancije, u Braziliji Dan Zumbija iz Palmaresa, u Meksiku Dan Revolucije, dan sjecanja ili Day of Remembrance.

20. novembar

1379. Balsa II je na narodnom jeziku napisao povelju Dubrovcanima kojom im dozvoljava trgovinu, kao i ranije, uz placanje odredjenih carina.

Gospodar Zete, najmlađi sin Balše I u namjeri da definiše carinske obaveze prema dubrovačkim trgovcima, ispisao je na Ratcu (rtu u blizini Spiča) povelju dubrovačkim trgovcima, nastavljajući tako praksu koju je ustanovio njegov prethodnik.U povelji je Balša II propisao sa se kao i ranije „plaća po 2 dinara od mandije (tovara)“ kod prometa žitom, „a na Danju i na Krivu Rijeku da plaćaju kako su plaćali pri životu brata moga gospodina Đurđa“.U ovoj povelji, koja je i primjer upotrebe narodnog jezika u administraciji Balše II, sasvim se konkretno govori o carinama za dubrovačke trgovce u Zeti, što nije bilo uobičajeno u dotadašnjim ugovornim ispravama, a razlog je ležao u tome što su carine na mahove remetile odnose Balšića i Dubrovnika.

1870. rodjen Mitar Martinović, poznati crnogorski vojskovođa i političar. Poslije osnovne škole, kao državni pitomac otišao je na četvorogodišnje vojno školovanje u Italiju, gdje je završio i višu vojnu akademiju i specijalizovao visoku školu za artiljeriju. Bio je u to vrijeme najškolovaniji crnogorski oficir. Od perjaničkog kapetana (1890) avanzovao je postepeno do čina divizijskog đenerala. Bio je inicijator i glavni osnivač Artiljerijske škole na Cetinju, njen prvi komandir i nastavnik, a potom i načelnik artiljerijskog odjeljenja Ministarstva vojnog, za čijeg je ministra imenovan 1907, a 1912. i za šefa crnogorske vlade. Zbog neslaganja da se preda već osvojeni Skadar, 1913. podnio je neopozivu ostavku na tu dužnost. Obavljao je mnoge odgovorne vojne i političke dužnosti. Penzionisan je 1921, kao armijski general Kraljevine SHS. Umro je 11. februara 1954. u Beogradu i sahranjen u Aleji velikana na Novom groblju, ali su mu posmrtni ostaci, po ličnoj želji, 14 godina kasnije preneseni u porodičnu grobnicu u Bajicama.

1912. Iz Metohije u pomoć Crnogorcima, koji su već nekoliko mjeseci Skadar držali u opsadi, stigao je đeneral Janko Vukotić sa svojom vojskom. Narednih dana došlo je do žestokih okršaja a 28. novembra vrhovnu komandu za napad preuzeo je kralj Nikola koji je za načelnika Štaba vrhovne komande odredio Janka Vukotića što je uveliko podiglo duh crnogorskoj vojsci.

1918. Na Cetinju su posrednim "glasanjem" izabrani poslanici za podgoricku skupstinu. Zalba suverenista na takav izbor je, naravno, odbijena.

1920. Ministar Jovan Plamenac, predsjednik Ministarskog savjeta i ministar inostranih djela crnogorske vlade u egzilu, uputio je tokom održavanja Prve generalne skupštine Društva naroda u Ženevi (15. XI – 18. XII) molbu lordu Robertu Sesilu, predstavniku Velike Britanije u Društvu naroda, da podrži crnogorske zahtjeve koji su se odnosili na rješavanje pitanja ratne odštete Crnoj Gori nakon I svjetskog rata. Premda je, posebno među britanskim političarima, bio zanačajan broj onih koji su svojim stavovima izražavali naklonost Crnoj Gori, ni ta molba nije rezultirala promjenom pozicije tada već bivše države, svedene, nelegitimnim odlukama Velike podgoričke skupštine, na oblast bez državnog i nacionalnog identiteta.

1946. Sastala se, na Cetinju Ustavotvorna skupština Narodne Republike Crne Gore. Za predsjednika Ustavotvorne skupštine izabran je jednoglasno Petar Komnenić, za predsjednika Prezidijuma Ustavotvorne skupštine Miloš Rašović, za prvog podpredsjednika Andro Mugoša, za drugog Joksim Radović, za sekretara Dušan Ivović i za članove Prezidijuma: Milovan Đilas, Blažo Jovanović, Petar Komnenić, Jovo Radović, Niko Pavić, Vlado Božović, Mato Petrović, Vlado Lazarević, Ćamil Mehović, Radomir Komatina i Jakša Brajović.

U svijetu biljezimo:

284. Porijeklom Ilir, rodom iz mjesta Diokle, kod Salone (danasnjeg Splita), vojskovodja Dioklecijan (Gaius Aurelius Valerius Diocletianus) je izabran za rimskog Imperatora.

1602. Rođen njemački fizičar i pronalazač Oto fon Girike, koji je prvi demonstrirao vakuum i prikazao čuveni eksperiment o vazdušnom pritisku ("magdeburške polulopte").

1780. Velika Britanija je objavila rat Holandiji, nakon što je utvrdila da holandski brodovi snabdevaju američke pobunjenike francuskim i španskim oružjem.

1805. U Beču je premijerno izvedena Betovenova opera 'Fidelio'.

1818. Južnoamerički revolucionar i državnik Simon Bolivar objavio je nezavisnost Venecuele od Španije.

1841. rodjen Vilfrid Lorije, sedmi premijerKanade (umro 1919. godine).

1863. Rođen srpski pisac, estetičar i književni kritičar Bogdan Popović, član Srpske kraljevske akademije, jedan od osnivača "Srpskog književnog glasnika".

1873. Dva grada na desnoj i lijevoj obali Dunava, Budim i Pešta spojeni su u jedan i formirali mađarsku prestonicu Budimpeštu.

1889. rodjen Edvin Habl, američki astronom (umro 1953.).

1894. Umro Anton Grigorijevič Rubinštajn, ruski kompozitor i pijanista, jedan od navjećih pijanista 20. vijeka. Bio je osnivač petrogradskog konzervatorijuma, komponovao je opere, klavirske kompozicije, solo pjesme... Pripadao je takaozvanom kosmopolitskom pravcu kompozitora.

1910. umro ruski pisac i mislilac Lav Nikolajevič Tolstoj, jedan od velikana ruske i svjetske književnosti. Romanom "Rat i mir" stvorio je tip romana "vremena i prostora" (roman-epopeja). umjetnik analitičar zaokupljen je moralno-etičkim i socijlnim problemima, a kao književni estetičar zalaže se za didaktičku umjetnost za narod ("Ana Karenjina", "Sevastopoljske priče", "Narodne priče", "Šta je umjetnost").

1912. rodjen Oto fon Habzburg , austriski car.

1914. Na Vrapčem brdu kod Lazarevca u Prvom svjetskom ratu u Kolubarskoj bici poginuo je, kao oficir, Dimitrije Tucović, vođa socijalističkog pokreta u Srbiji.

1917. U bici kod Kanbreja u Prvom svjetskom ratu Britanci su prvi put u borbu uključili veći broj novog oružja - 324 tenka. Tenk je prvi put upotrijebljen u bici na Somi 1916.

1917. Ukrajina je proglasila status republike.

1919. U Berlinu je ilegalno počeo Prvi međunarodni kongres predstavnika komunističkih organizacija 13 zemalja na kom je formirana Komunistička omladinska internacionala - Kominterna.

1925. rođena Maja Pliseckaja, ruska balerina, zvijezda Boljšog teatra više od pola vijeka. Nedostižnom tehnikom dala je mnoge klasične baletske uloge. Baletski kritičari smatraju je jednom od vrhunskih balerina 20. vijeka.

1940. Drugi svjetski rat: Madjarska, Rumunija i Slovačka su se pridružile Silama Osovine.

1945. U Nirnbergu je počelo suđenje ratnim zločincima Drugog svjetskog rata. Prvi put u istoriji međunarodnih odnosa osuđena je agresija i zločini protiv čovječnosti.

1959. generalna skupština UN donijela je Deklaraciju o pravima djeteta, prema kojoj "Dijete treba da bude zaštićeno od svih oblika nemara, svireposti i eksploatacije. Ne smije biti predmet trgovine, niti primljeno na bilo koji posao prije odgovarajuće starosti. Takođe, dijete ni u kom slučaju ne smije raditi tamo gdje se može naškoditi njegovom zdravlju ili vaspitanju ili remetiti njegov fizički, mentalni i moralni razvoj".

1975. umro španski diktator Fransisko Franko, koji je 36 godina upravljao Španijom.

1985. Američka softverska kompanija Majkrosoft je pustila u prodaju novi operativni sistem za personalne računare, Windows 1.0.

1992. U Engleskoj, vatra je izbila u privatnoj kapeli dvorca u Vindzoru. Požar je trajao 15 sati i nanio veliku štetu Sjeverozapadnom delu zgrade.

1995. Na predsedničkim izborima u Poljskoj kandidat ljevice, bivši komunista Aleksandar Kvašnjevski, pobijedio je dotadašnjeg šefa države Leha Valensu.

1998. Sa kosmodroma u Bajkonuru Rusija je lansirala prvi modul Međunarodne svemirske stanice, koji je koštao 60 milijardi dolara. Modul je dobio ime Zarja (ruski 'zora').

2003. umro bivši predsjednik Centralnoafričke Republike Dejvid Dacko (73), kojeg je sa vlasti svrgnuo diktator Žan-Bedel Bokasa.

2003. U Beogradu je preminuo poznati fotoreporter i fotograf Radivoje Vican Vicanović (56).

2003. U eksploziji automobila-bombi u Istanbulu, poginulo je 27 osoba, među kojima je i generalni konzul Velike Britanije Rodžer Šhort, a više od 450 ljudi je povređeno.

2004. predsjednik Šri Lanke Čandrika Kumaratunga ukinuo je 28-godišnji moratorijum na smrtnu kaznu, nakon što je ubijen sudija Vrhovnog suda.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

21. novembar

Danas se obilježava Dan filosofije, proglašen od strane UNESCO-a i Svjetski dan televizije.

U Crnoj Gori:

1395. u dokumentaciji arhiva Kotora pominje se vlastelin Radic Crnojevic koji je imao pretenzije da zauzme primorske gradove - Jedan od zetskih vlastelina koji se javljaju u podlovćenskoj Crnoj Gori u vrijeme vladavine dinastije Balšića. Iskazivao je pretenzije ka nekim primorskim područjima. Pominje se u jednom dokumentu IAK, u kontekstu opsade grada Kotora od strane njegovih trupa.

1832. rođen je Nićifor Dučić, arhimandrit, političar i publicista. Završio je bogosloviju, djetinjstvo je proveo u manastiru Duži. Sarađivao je sa hercegovačkim ustanicima Luke Vakalovića, a na Cetinje je kao emigrant iz Hercegovine došao 1862. gdje je obavljao poslove uprave nad crnogorskim školama i arhimandritima. Otvorio je desetak škola u Crnoj Gori i prvu bogosloviju na Cetinju 1864. godine.

1840. U Beogradu je rođen Dragutin Milutinović, arhitekta, hidroinženjer, profesor Univerziteta, sin Sima Milutinovića Sarajlije i zaslužna ličnost za istoriju, kulturu i umjetnost Crne Gore. Na poziv knjaza Nikole, koji je želio da ispuni želju svoga strica i prethodnika knjaza Danila, u Crnu Goru je došao 1869. godine radi nastavka izgradnje buduće varoši, - Danilovgrada. Uradio je i niz drugih projekata u Crnoj Gori: Sabornu crkvu, barutanu, Knjažev konak, Senat. Sa Josipom Sladeom Šilovićem smatra se najznačajnijim crnogorskim arhitektom.

1913. otvorena Niksićka gimnazija koja danas nosi ime Stojana Cerovića, jednoga od njenih profesora - Počela je rad u privatnoj kući, na uglu današnjih ulica Novaka Ramova i Vuka Mićunovića. To je bio rezultat inicijative građana Nikšića, čije je opštinsko rukovodstvo u tom cilju uputilo zahtjev tadašnjem ministru prosvjete Mirku Mijuškoviću. Ministarstvo je pozitivno odgovorilo, 3. septembra iste godine. U prvi razred upisana su, po obavljenom prijemnom ispitu, 94 od 154 prijavljena učenika. Prvi direktor škole koja nosi ime Stojana Cerovića, njenog poznatog profesora i kulturnog radnika, bio je Mihailo Bukvić. Poslije Prvog svjetskog rata preseljena je u dvorac kralja Nikole, gdje je pod upravom direktora Luke Nikčevića doživjela značajnu afirmaciju. Odatle je 1957. nastavila rad u novom objektu, u užem dijelu grada, a 1996. za njene narastajuće potrebe izgrađena je nova školska zgrada. Prva je u Crnoj Gori dobila nagradu „Oktoih”. Iznjedrila je niz generacija koje su ostavile vidan trag u razvoju Nikšića i cijele Crne Gore.

1944. Oslobođen Kotor - Kotor je 1979. godine upisan u Listu svjetske kulturne baštine pod zaštitom UNESCO-a. Kotor je jedan od rijetkih mediteranskih gradova koji je do danas sačuvao svoj fortifikacioni sistem. Kotorski bedemi su jedan od glavnih motiva i razloga za upis ovog grada i njegovog kulturno - istorijskog područja na Listu svjetske prirodne i kulturne baštine UNESCO i jedno od 830 mjesta na ovoj planeti, čije vrijednosti pripadaju cijelom čovječanstvu. Područje Svjetske baštine obuhvata ukupno 12.000 hektara kopna i 2.600 hektara morske površine.

1944. Oslobođen Tivat - O porijeklu imena Tivat postoje tri različita mišljenja. Prema prvom, naziv Tivat izveden je od imena ilirske kraljice Teute koja je jedno vrijeme imala svoju prijestonicu u Risnu, a možda i ljetnikovce u blizini današnjeg Tivta. Po drugom mišljenju naziv bi mogao biti izveden od imena hrišćanskih svetaca kao što su sanctus Theodorus, Theodosius, Theodotus, Theodulus ili srednjovjekovnog (XII v.) Theudo, Teodo. Treće mišljenje izneto je vrlo kratko i bez većih obrazloženja. Po tom mišljenju naziv potiče od keltske riječi "touto" što znači grad.

1982. poceo je da se emituje program Radio Tivat, a prvi direktor je bio Maso Cekic. - Lokalna radio-stanica koja je, sa početnih tri sata programa dnevno, za relativno kratko vrijeme počela emitovanje cjelodnevnog programa koji se može pratiti na prostoru od Ulcinja, do Dubrovnika i Trebinja u zaleđu. Prva je crnogorska radio-stanica koja se oglasila preko interneta, emitujući dva sata programa dnevno. Prvi glavni urednik radija bio je Mašo Čekić.

1987. poceo sa radom radio Kotor, a prvi direktor je bio Todor Peković - U početku je emitovao 10 sati programa dnevno. Prvi urednik Radio Kotora bio je Todor Peković. Ubrzo, počeo je da emituje cjelodnevni program (na frekvencijama 99 i 95,3 MHz) i pokriva teritoriju Boke kotorske. Član je asocijacije nezavisnih elektronskih medija i ostvaruje uspješnu saradnju sa inostranim informativnim kućama i nevladinim organizacijama.

U svijetu:

1321. Umro je srpski kralj Milutin, sin kralja Uroša i kraljilce Jelene, a brat kralja Dragutina. Osvojio je značajan dio Makedonije i prijestonicu, preselio u Skoplje namjeravajući državu da širi prema Egejskom moru.

1694. Rođen francuski filozof, pisac i istoričar Fransoa Mari Arue, poznat kao Volter, jedan od najznačajnijih mislilaca evropskog prosvetiteljstva u XVIII vijeku ("Kandid", "Eseji o običajima i duhu nacije", "Filozofska pisma", "Traktat o metafizici").

1783. Francuzi Fransoa Pilatr de Rozije i Fransoa Loran izveli su prvi uspešan let balonom napunjenim toplim vazduhom, preletevši iznad Pariza za 25 minuta razdaljinu od osam kilometara.

1806. U namjeri da ekonomski slomi protivnika, Napoleon Bonaparta je objavio Berlinski dekret o blokadi Velike Britanije, koji je uključivao i zabranu pristajanja britanskih brodova u sve evropske luke.

1844. umro ruski pisac Ivan Andrejevič Krilov. Izdavač humorističkih časopisa i autor satiričnih "pisama", najveću popularnost je stekao basnama, koje je pisao po uzoru na Ezopa inspirišući se i ruskim folklorom.

1869. Rođen srpski pravnik i istoričar Slobodan Jovanović, profesor Beogradskog univerziteta, predsjednik Srpske kraljevske akademije, najznačajniji srpski pravni pisac i teoretičar države u XX. vijeku.

1877. Tomas Edison je objavio pronalazak fonografa.

1894. U Beogradu je osnovana berza, prva na Balkanu.

1916. umro Franc Jozef I, austrijski car od 1848, a od 1867. car i kralj Austro-Ugarske monarhije. 1878. okupirao je, a potom anektirao Bosnu i Hercegovinu. Atentat na njegovog bratanca nadvojvodu Franca Ferdinanda u Sarajevu 1914. iskoristio je za obračun sa Srbijom. Smatra se da je taj atentat bio i neposredan povod za početak Prvog svjetskog rata. Nasledio ga je Karlo I, poslijednji vladar carstva koje se nakon rata raspalo.

1922. rodjen Teli Savalas , američki filmski i televizijski glumac grčkog porijekla, poznat po TV seriji 'Kodžak'.

1937. Osnovana je Muzička akademija u Beogradu, koja je 1973. dobila status fakulteta.

1938. Njemačka je okupirala sudetsku oblast u Čehoslovačkoj i priključila je nemačkom Rajhu.

1945. Rodjena je Goldi Hon (Goldie Hawn), holivudska filmska glumica i dobitnica "Oskara".

1963. Rimokatolički Vatikanski koncil odobrio je upotrebu domicilnog jezika u crkvenim obredima umesto latinskog.

1974. U eksplozijama koje su u dva paba u engleskom gradu Birmingemu podmetnuli pripadnici Irske republikanske armije poginula je 21 osoba, a 162 su ranjene.

1977. U jugoistočnoj Indiji ciklon je usmrtio oko 3.000 ljudi aogromni talasi su zbrisali čitava sela.

1981. umro srpski pisac i istoričar umjetnosti i književnosti Milan Kašanin, prije Drugog svjetskog rata direktor Narodnog muzeja u Beogradu i Muzeja kneza Pavla, a poslije rata Galerije fresaka ("Dva vijeka srpskog slikarstva", "umjetnost i umetnici").

1994. Avijacija NATO je sa 36 bombardera iz baza u Italiji izvršila napad na aerodrom Udbine. Napad je usledio nakon pisma Franje Tuđmana UN u kojem je predsjednik Hrvatske optužio krajiške Srbe da sa tog aerodroma vrše napade na Bosnu i Hercegovinu. To je bila najveća vazdušna operacija Sjeveroatlantskog pakta od njegovog osnivanja 1949.

1995. Argentina je izručila Italiji nacističkog oficira Eriha Pribkea odgovornog za masakr nad 335 civila u Drugom svjetskom ratu.

1995. Nakon tronedeljnih pregovora, u vojnoj bazi Rajt Petersonu američkom gradu Dejton predsednici Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Srbije, Franjo Tuđman, Alija Izetbegović i Slobodan Milošević parafirali su mirovni sporazum kojim je okončan rat u Bosni.

2002. Međunarodni tužilac na Kosovu Antoni Rič podigao je optužnicu protiv nekadašnjeg komandanta OVK Rustema Mustafe, zvanog Remi i još trojice bivših pripadnika OVK za ratne zločine na Kosovu od avgusta 1998. do sredine juna 1999.

2004. U Ukrajini je održan drugi krug predsjedničkih izbora, poslije kojih su, zbog izborne krađe, na ulicama Kijeva izbili protesti više hiljada pristalica kandidata opozicije Viktora Juščenka. Višednevna kriza u zemlji okončana je, 3. decembra, kada je Ustavni sud donio odluku da se drugi izborni krug poništi i zakažu novi izbori za 26.decembar, na kojima je Juščenko izabran za predsjednika Ukrajine.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

22. novembar

Danas je Dan nezavisnosti Libana.

U Crnoj Gori:

1879. Kapetanstvo luke u Baru, osnovano je nakon oslobođenja Bara, kada se pristupilo obnovi stare osmanske lučice na Pristanu i stvaranju uslova za sigurniji prihvat brodova, kao i obnovi svjetionika na Volujici. Kapetanstvo luke staralo se o bezbjednosti plovidbe na Primorju, Bojani i Skadarskom jezeru.

1889. na Cetinju je potpisan sporazum izmedju Crne Gore i Turske koji se odnosio na prodaju imanje iseljenika iz Niksica. Po prvom članu tog sporazuma, iseljenici iz Nikšića bili su slobodni da po svojoj volji prodaju svoja nepokretna dobra. U pogledu prodaje kuća, bašta i druge imovine u samom gradu, bili su obavezni da ih, uživajući istu slobodu, daju na procjenu lokalnim vlastima.

1899. rodjen je Nikola Perazic, sin licnog ljekara Kralja Nikole i kasnije poznati diplomata Kraljevine Jugoslavije.

1900. Prvo Društvo trezvenosti - Osnovano je u Kolašinu, kao prvo društvo te vrste u Crnoj Gori, pod nazivom „Dobra nada”. Osnivač Društva koje je, pored čuvanja narodnog zdravlja, dalo veliki doprinos napretku tog kraja, bio je ljekar dr Jovan Kujačić.

1944. Ponovo je otvoren Zetski dom na Cetinju. Još u vrijeme dok su trajale ratne operacije, počelo je da radi na tek oslobođenom Cetinju, kao Narodno pozorište NR Crne Gore. Rad Pozorišta obnovljen je 15. decembra, predstavom „Najezda” po tekstu Leonida Leonova. Prva predstava u tom zdanju izvedena je 1888. Narodno pozorište prestalo je da radi u junu 1955, a njegovu ulogu preuzelo je, nakon ukidanja gradskih pozorišta tokom 1958, Crnogorsko narodno pozorište koje je oktobra 1969. iz Titogradskog narodnog pozorišta preraslo u Crnogorsko narodno pozorište. „Zetski dom” ponovo je obnovio pozorišnu misiju 1995, pod imenom „Kraljevsko pozorište Zetski dom”.

1944. Budva je odnijela konačnu pobjedu u borbi protiv fašizma. Budva se smatra jednim od najstarijih naselja na Jadranu. Legenda, koja svoju potvrdu ima u mnogim grčkim mitovima, kaže da je Budvu osnovao Kadmo, sin feničanskog kralja Agenona. Po predanju Budva je i dobila ime po volovima koji su doveli Kadma i Harmoniju u ove krajeve (grčki: bous - vo). Po svom urbanističkom sklopu, Budva je pripadala tipu "polismatona" koji je u osnovi sadržao sve odlike grčkog urbanizma s glavnom podužom ulicom koja je više sa strane, a ne sredinom grada vodila do glavnog gradskog trga, što je zadržano do danas. Međutim, današnji izgled grada sa zidinama, kao bitnim fortifikacionim sistemom, u većem dijelu se vezuje za srednjevjekovnu epohu, mada je i u toku kasnijih vremena, krupno razaran i obnavljan, posebno poslije snažnog zemljotresa 1667. godine. Kao što ukazuju antički istorijski izvori, pisani spomenici i bogatstvo arheološkog materijala, Budva predstavlja i jedan od najstarijih urbanih centara na Jadranu, star preko 2.500 godina.

1995. osnovan je Bridz savez Crne Gore koji su cinjela tri bridz kluba iz Niksica i po jedan iz Podgorice i Cetinja. Prvi bridz klub je registrovan 15. aprila 1993. u Niksicu. Prvo prvenstvo Crne Gore u bridžu, inače olimpijskoj disciplini, održano je u Nikšiću, od 9. do 15. maja 1994, kao otvoreno prvenstvo. Na njemu je, u organizaciji Bridž kluba „Nikšić”, učestvovalo pedesetak igrača iz Crne Gore i bivših YU-republika. Tada je istovremeno organizovana i prva škola bridža po metodi Francuske akademije za bridž. Bridž klub „Nikšić” je prvi bridž klub u Crnoj Gori, registrovan 15. aprila 1993. Smatra se da se ova igra pojavila na Cetinju krajem 19. vijeka.

2005. Zakonom o bezbjednosti saobraćaja na putevima, koji je usvojila crnogorska Skupština uvedeno da vozači automobila u Crnoj Gori moraju da voze sa upaljenim oborenim svjetlima tokom dana, bez zatamnjenih stakala , a za saobraćajne prekršaje uvedeni kazneni bodovi.

u svijetu:

1497. Portugalski moreplovac Vasko de Gama na prvom putovanju u do tada nepoznati svijet otkrio je put za Indiju ploveći oko Rta Dobre nade.

1819. rođena engleska književnica Meri En Evans, poznata kao Džordž Eliot, jedan od utemeljivača engleskog psihološko-socijalnog romana.

1868. Održana prva pozorišna predstava u Beogradu u zgradi na Varoš-kapiji, komad "Đurađ Branković" Karla Obernjika.

1869. U Parizu je rođen Andre Žid, jedna od najkontroverznijih i najuticajnijih ličnosti francuske književnosti XX vijeka. Romanopisac, esejista, kritičar dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1947.

1913. rođen Edvard Bendžamin Britn, jedan od najznačajnijih engleskih kompozitora XX vijeka.

1916. Umro je američki pisac Džek London, jedan od najčitanijih autora u prvoj polovini XX vijeka.

1922. U Egiptu istraživač arheolog Hauard Karter, je uz pomoć Lorda Karnarvona, otvorio grobnicu egipatskog faraona Tutankamona.

1943. U Libanu je proglašena nezavisnost, čime je ukinut mandat koji je nad ovom državom imala Francuska od 1. jula 1920.

1943. rodjena Bili Džin King, američka teniserka, višestruka pobjednica turnira u Vimbldonu i drugih veljih takmičenja.

1954. Umro je ruski pravnik i diplomata Andrej Višinski, državni tužilac (od 1935) u vrijeme velikih čistki koje je u drugoj polovini tridesetih godina XX vijeka sproveo Staljin. Bio je šef sovjetske diplomatije 1949, a potom stalni predstavnik SSSR u UN.

1963. Umro je engleski književnik Oldos Haksli, jedan od najistaknutijih evropskih esejista XX vijeka, kosmopolita i aktivista pacifističkog pokreta.

1963. U Dalasu, SAD izvršen je atentat na Džona Kenedija, najmlađeg predsjednika u istoriji SAD. Ubistvo nikad nije rasvijetljeno, a za atnetatora je proglašen Li Harvi Osvald, koji je pod neriješenim okolnostima ubijen u policijskoj stanici u Dalasu.

1972. Predsjednik SAD Ričard Nikson ukinuo je (nakon 22 godine) zabranu putovanja američkih brodova i aviona u Kinu.

1974. Generalna skupština UN dala je status posmatrača Palestinskoj oslobodilačkoj organizaciji.

1975. Huan Karlos postao kralj Španije, dva dana poslije smrti diktatora Fransiska Franka.

1977. Britanska aviokompanija Britiš Ervejz (British Airways) je uvela supersonični anglo-francuski putnički avion Konkord (Concorde) u redovni saobraćaj, na letu od Londona do Njujorka. Konkord je letio dva puta brže od brzine zvuka i skratio putovanje izmedju ova dva grada na samo 2 sata. Uprava grada Njujorka je zabranila slijetanje ovog aviona zbog jačine buke koju taj avion proizvodi, a redovni letovi su ponovo uspostavljeni nakon dvije godine pravnih rasprava.

1980. Umrla holivudska filmska zvezda Me Vest (Mae West, pravo ime Mary Jane West) u 88. godini života. Počela je sa 12 godina u vodviljima u njujorškim pozorištima, da bi kasnije prešla u Holivud i postala jedna od 'kraljica pokretnih slika'.

1989. U Bejrutu ubijen predsjednik Libana Rene Muavad dok je prolazio kroz grad u svečanoj povorci povodom Dana nezavisnosti. U bombaškom napadu poginulo je još 16 ljudi.

1990. Prva žena premijer u istoriji Velike Britanije, Margaret Tačer, je zbog neslaganja u njenoj Konzervativnoj stranci podnijela ostavku poslije 11,5 godina provedenih na mjestu premijera.

1992. Pomorsko-vazduhoplovne snage NATO-a i Zapadnoevropske unije započele su kontrolu brodova u međunarodnim vodama Jadranskog mora u cilju onemogućavanja snabdijevanja SR Jugoslavije naftom i drugim strateškim materijalima.

1995. Nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma kojim je okončan bosanski rat, Savjet bezbednosti UN suspendovao je ekonomske sankcije SR Jugoslaviji i počeo skidanje embarga na oružje državama nastalim od bivše Jugoslavije. SR Jugoslavija je bila pod ekonomskom blokadom od 31. maja 1992. sto znaci 1.253 dana.

2000. U Pragu, u 78. godini, umro je Emil Zatopek, legendarni češki trkač i jedini atletičar koji je osvojio tri zlatne medalje u trkama na duge staze na jednoj olimpijadi. Prvo olimpijsko zlato osvojio je u Londonu 1948, a tri olimpijske zlatne medalje u Helsinkiju 1952. Zatopek je 1. decembra proglašen za češkog sportistu stoleća.

2001. Turski parlament odobrio je reviziju 75 godina starog građanskog zakona, pred kojim bi, za razliku od postojećeg, žene i muškarci bili jednaki.

2002. Nigerija je odlučila da se takmičenje za Mis svijeta održi u nekoj drugoj državi, zbog muslimansko-hrišćanskog sukoba u kojima je poginulo najmanje 215 ljudi.

2005. Angela Merkel je postala prva žena Kancelar Nemačke u istoriji. Rodjena je 17. jula 1954. g.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

23. novembar

23. novembar je Međunarodni dan humanitarnosti.

U Crnoj Gori:

1327. Pomen Nikole Grka - Jedan od pripadnika kotorske slikarske škole (čije se ime, kao i dvojice njegovih slikara savremenika, Manojla Grka i Gregorija Grka, rijetko nalazi u sačuvanim dokumentima tog vremena) indirektno se pominje u jednom dokumentu – ugovoru koji je sa njegovom kćerkom Ilenom (cum Gilenna, filia quondam Nycole pictoris Greci) sklopio Bogdan Dobranov, o razmjeni kuće u Kotoru za njen vinograd u Levanji pod Trojicom, a ona je istog dana (Ego Gilenna, filia Nycole pictoris...) sastavila bračni ugovor sa Kotoraninom Domanjom o mirazu. Razlog sporadičnog pomena slikara i klesara u kotorskim spisima jeste često seljenje njihovih radionica – ateljea.

1395. U jednom dokumentu IAK datiranom na ovaj dan, zabilježeno je ime Mihaila Tripunovog Buće, koji je dva puta bio knez Kotora (prior, comes, rector) za vrijeme samostalnosti kotorske komune (1390–1420). U pomenutom se dokumentu knez (Buća), sudije i Malo vijeće obavezuju da će do kraja februara 1396. godine isplatiti Nikoli Bolici dug od 200 perpera.

1852. Izvrsena druga pohara turskog utvrdjenja Žabljak Crnojevića - Odigrala se u vrijeme dok je knjaz Danilo boravio u Piperima, u nastojanju da lokalno stanovništvo, izloženo pritiscima Skadarskog pašaluka, spriječi u pobuni protiv zemaljske vlasti. Starješine Riječke nahije organizovale su napad na utvrđeni grad Žabljak kako bi skadarskog Osman-pašu odvratili od moguće namjere da s leđa napadne knjaza. Napad je izveden na sličan način kao i 1835. godine. Riječani su, na čelu sa Kenjom Jankovićem, tokom noći neopaženo ušli u grad, zaposjeli ga i organizovali odbranu zaplijenjenim topovima. Po savjetu ruske diplomatije, knjaz im je naredio da napuste grad. Taj se potez pokazao zakašnjelim, jer je u međuvremenu Osmansko carstvo organizovalo veliki napad na Crnu Goru, poznat kao prva Omer-pašina vojna.
Prva pohara je bila 1835. za doba vladara Petra II Petrovića, kad je crnogorski junak Kenjo Stankov Janković sa 12 saboraca uskočio unutar bedema i zarobio Jakub-agu sa 60 vojnika. Žabljak Crnojevića će do 1878. ostati u posjedu Osmanlija, od kada se trajno nalazi u Crnoj Gori.

1866. Prvi crnogorski parobrod - Jahta „Silistrija”, koju je knjaz Nikola dobio na poklon od osmanskog sultana Abdul Aziza, uplovila je u Skadarsko jezero. Prvi crnogorski parobrod, koji je iz Istanbula sa osmanskom posadom otputovao 30. oktobra, stigao je u Bar 15. novembra. Potom je, nakon manjih popravki, uplovio u vode Skadarskog jezera, gdje je istakao crnogorsku zastavu. Brod je bio dug oko 35 metara, nosivosti oko 120 tona. Imao je 20 članova posade koja je, nakon preuzimanja jahte od osmanske posade, došla pod zapovjedništvo kapetana Bogdana Milinovića. Tom jahtom, knjaz Nikola je krajem juna naredne godine, na putu za veliku svjetsku izložbu u Parizu, stigao u Trst.

1879. U Baru je osnovana Lučka kapetanija. Imala je zadatak da se stara o bezbjednosti plovidbe na Crnogorskom primorju i na Skadarskom jezeru. Prioritetan zadatak bio joj je stvaranje uslova za pristajanje brodova i obnavljanje svetionika na Volujici.

1909. rođen Aleksandar Ranković, jugoslovenski revolucionar i političar. Bio je potpredsjednik SFRJ, član najužeg rukovodstva Saveza komunista Jugoslavije. Za vrijeme Drugog svjetskog rata, kao organizacioni sekretar KPJ i član Vrhovnog štaba partizanskih jedinica osnovao je Odjeljenje za zaštitu naroda - OZNA, a poslije rata bio je ministar unutrašnjih poslova i potpredsjednik Savezne vlade. Smatraju ga osnivačem političkog logora Goli Otok i drugim čovjekom jugoslovenskog političkog života. Na četvrtom Plenumu CK SKJ 1966. na Brionima optužen je za zloupotrebu Službe državne bezbjednosti i "grupašku i antipartijsku djelatnost" i smijenjen sa svih funkcija.

1918. Dragutin Milutinovic, komandant srpskih jadranskih trupa, javio je glavnom stabu i svojoj vladi da se sjutra odrzava narodna skupstina koja ce ujediniti Crnu Goru sa Srbijom i da se ocekuje da srpska vlada brzo to prihvati i formira vlast po nasim zakonima.

2000. Asocijacija brokera Crne Gore potpisala je ugovor o saradnji sa Asocijacijom evropskih finansijskih tržišta AEFC, kojim je predviđeno uključivanje Crne Gore u projekat E baze, kojim će se kreirati panevropsko tržište finansiranja malih i srednjih preduzeća.

Danasnji dan u svijetu:

1221. rođen Alfonso X Učeni (el Sabio), kralj Kastilje i Leona (1252-82), utemeljivač zakonodavstva, pokrovitelj nauke i književnosti, pobornik vjerske tolerancije. Pokrenuo je pisanje španske istorije i astroloških dela, a njegovom zaslugom prevedeni su Biblija, Talmud i Kuran.

1531. Mirom u Kapelu završen je drugi građanski rat u Švajcarskoj i romokatoličke oblasti su priznate kao dio Švajcarske Konfederacije.

1831. Dvodnevni štrajk lionskih tkača prerastao je u organizovani ustanak lionskih radnika. Ustanici su zauzeli ključne punktove u Lionu i uspostavili privremenu vladu. Njihovi zahtevi za povećanje nadnica nisu prihvaćeni, a vojska je početkom decembra ugušila ustanak.

1855. U Senti je rođen Stevan Sremac, najizrazitiji predstavnik srpske humorističke proze i jedan od najznačajnijih pisaca srpskog realizma ("Iz knjiga starostavnih", "Ivkova slama", "Zona Zamfirova", "Pop Ćira i pop Spira"). Bio je član Srpske kraljevske akademije.

1859. Rodjen Bili Kid pod pravim imenom Henri Makarti (Henry McCarty) mada se spominju i druga imena kao Vilijem Boni i Henri Antrim. Bio je legendarni američki revolveraš i pljačkaš sa Divljeg zapada. Pričalo se da je ubio 21 čovjeka, mada je vjerovatnije da je broj bio izmedju 8 i 10. Poslije mnogih pljački i ubistava, sa velikom ucjenom na njegovu glavu, ubio ga je šerif Pat Garet, 14. jula, 1881.

1883. rođen meksički slikar Hose Klemente Orosko, osnivač novog meksičkog likovnog izraza koji je prekinuo s evropskom tradicijom i našao inspiraciju u autohtonoj umjetnosti predkonkvistadorskog doba. Smatra se najvećim slikarom murala u XX vijeku.

1887. Rodjen Boris Karlof, engleski glumac, poznat po svojim ulogama u 'horor' filmovima u kojima je igrao Frankenštajna.

1889. U Pale rojal salonu u San Francisku postavljen je prvi džuboks.

1891. Deodoroda Fonseka, vođa prevrata 1889. kojim je oboreno brazilsko carstvo i prvi predsednik Brazila, zbog sukoba sa Kongresom prisiljen je da napusti položaj.

1932. Spajanjem dva kraljevstva - Nejd i Hejaz, formirana je Kraljevina Saudijska Arabija sa kraljem Abdul Azir ibn Saudom.

1933. rođen poljski kompozitor Kžištof Penderecki, najmarkantnija ličnost poljske avangardne muzike u drugoj polovini XX vijeka ("Emanacije", "Tužbalica za žrtve Hirošime", "Muka po Luki", opere - "Đavo iz Ludena", "Kralj Ibi").

1961. Dominikanska Republika je promijenila naziv glavnog grada Siudad Truhiljo u Santo Domingo.

1971. Kina je postala stalna članica Saveta bezbjednosti UN.

1976. Umro francuski pisac i političar Andre Malro, učesnik Kineske revolucije (1924-27), Španskog građanskog rata, jedan od lidera Pokreta otpora u Drugom svjetskom ratu, član Francuske akademije, De Golov ministar kulture od 1059. do 1969. ("Kraljevski put", "Ljudska sudbina", "Iskušenje Zapada", "Antimemoari").

1980. U zemljotresu koji je pogodio grad Eboli u južnoj Italiji poginulo je 2.735 ljudi, a ranjeno je najmanje 7.500.

1983. SSSR je u Ženevi napustio razgovore o ograničenju naoružanja u znak protesta zbog razmještanja američkih krstarećih raketa u Evropi.

1989. Oko 300.000 ljudi okupilo se na centralnom trgu Vaclavske namesti u Pragu zahtijevajući demokratske reforme u Čehoslovčkoj.

1995. Umro francuski filmski režiser Luj Mal, jedan od najznačajnijih predstavnika francuskog "novog talasa" ("Ljubavnici", "Lift za gubilište", "Zaza u Metrou", "Privatan život").

1996. Oteti etiopski avion "Boing 767", sa 163 putnika i 12 članova posade, pao je u more blizu Komorskih ostrva pošto je ostao bez goriva. U nesreći je poginulo 125 ljudi.

1999. Preśednik SAD Bil Klinton stigao je na Kosovo gdje je posjetio američku vojnu bazu "Bondstil" kod Uroševca i razgovarao sa predstavnicima Srba i kosovskih Albanaca. Američki preśednik je zatražio od Albanaca da "oproste Srbima" i poručio im da je "vrijeme za borbu prošlo".

2001. U sukobima Izraelaca i Palestinaca na Zapadnoj obali ubijen je vođa vojnog krila Hamasa Mahmud Abu Hanod.

2001. Tribunal u Hagu podigao je treću i najtežu optužnicu protiv bivšeg predsjednika SRJ Slobodana Miloševića za genocid u Bosni i Hercegovini. Milošević je ranije optužen za zločine na Kosovu i Hrvatskoj.

2002. Novi premijer Pakistana Mir Zafarula Kan Džamali položio je zakletvu, čime je formalno označen povratak civilne vlasti posle trogodišnje vojne diktature.

2003. Pod pritiskom demonstranata i opozicije dugogodišnji predsjednik Gruzije Eduard Ševardnadze podnioo je ostavku zbog falsifikovanja izbornih rezultata. Za predsjednika Gruzije je 15. januara 2004. izabran lider gruzijskog "Nacionalnog pokreta" Mihail Sakašvili.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

24. novembar

Na danasnji dan se obiljezava Svjetski dan plesa, a u Turskoj Dan ucitelja.

U Crnoj Gori:

1804. Montirani proces - Suđenje organizovano Franju Dolčiju, sekretaru crnogorskog vladike Petra I, okončano je, bez stvarnih dokaza za „veleizdaju”, tri dana kasnije izricanjem kazne smrti za optuženog, koja je zamijenjena doživotnom robijom. Optužbe Dolčiju stigle su od strane ruskog konzula Mazurevskog, najvjerovatnije zbog indirektne opomene Petru I, koji se oko mnogih spoljnopolitičkih poteza konsultovao sa svojim sekretarom. U ovom slučaju, afera je bila inspirisana strahom od otklona crnogorskog vladike prema ruskoj politici, jer su za to navodni dokaz bila pisma, uglavnom nepolitičke, literarne prirode, koja je Dolči upućivao Francuzima.

1852. Knjaz Danilo organizovao napad na tursku posadu na Žabljaku i oslobodio grad. Iako su Turci za tu operaciju angažovali oko tri hiljade vojnika i osam topova, Crnogorci su oteli grad ali je to razljutilo Rusiju. Plašeći se da ne isprovocira zaoštravanje odnosa sa Turskom, knjaz Danilo je ovo tursko utvrđenje razorio i poslije mjesec ga napustio.

1902. Na Cetinju je umro Đuro Popović, jedan od najznačajnijih crnogorskih učitelja druge polovine XIX i početka XX vijeka, najplodniji pisac udžbenika za osnovne škole, školski nadzornik i kulturni poslenik. Školovao se u Petrogradu, a učiteljevao je na Cetinju, u Grahovu, Crmnici i Nikšiću. Bio je jedan od osnivača Cetinjske čitaonice koju je materijalno pomagao.

1902. Izdavanjem dozvole za rad (od strane Sreskog poglavarstva u Kotoru) hotelu u Zelenici, poznatom kao „Pansion na zelenoj plaži”, počeo je ugostiteljsko-turističku djelatnost jedan od najopremljenijih objekata te vrste u Boki tog vremena. Vlasnik hotela, dr Antal Mađar, penzionisani konjički oficir, porijeklom iz Budimpešte, koji se iz zdravstvenih razloga, nakon obilaska francuske i italijanske rivijere, nastanio u Meljinama, odlučio se na gradnju ljetovališta koje, kako je u jednom propagandnom prospektu pisalo, „ima karakter morskog kupališta i zimskog klimatskog oporavilišta, sa klimom koja je u svakom pogledu ravna napuljskoj, ali ljeti nikad nema žege...”

1906. Nakon izglasavanja nepovjerenja vladi Lazara Mijuškovića, pod pritiskom „klubaša”, knjaz Nikola je bio prinuđen da novi mandat za sastav vlade povjeri „klubašu”, sudiji Velikog suda Marku Raduloviću. Program nove vlade predviđao je čišćenje državnog aparata od nesposobnih činovnika, otkrivanje malverzacija državnim novcem, demokratizaciju zemlje na osnovu Ustava i, napokon, uspostavljanje bratskih odnosa sa Srbijom.

1918. U Podgorici, a ne kao do tada na Cetinju, počela je rad Velika narodna Skupština, poznatija kao Podgorička skupština. Podgorica je namjerno izabrana za mjesto održavanja sjednice jer je tu bilo jako uporište bezuslovnog ujedinjenja CG sa Srbijom. Takozvani Centralni izvršni odbor za ujedinjenje dao je sebi za pravo da u ime naroda CG odlučuje o sudbinskim pitanjima naroda i države. Odlučivalo je 165 poslanika, koji su rad završili 29. novembra. Proglašeno je ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom u jednu državu pod dinastijom Karađorđevića, detronizovana je dinastija Petrović-Njegoš, kralju Nikoli zabranjen povratak u domovinu, a njegova imovina proglašena narodnim dobrom. Odluke Podgoričke skupštine niti su bile legalne niti legitimne, faktički, to je bio državni udar zvanične Srbije uz podršku većine velikih sila na državu saveznicu u Prvom svjetskom ratu. Istog dana u to vrijeme Stjepan Radić održao je govor protiv bezuslovnog ujedinjenja Države Slovenaca, Hrvata i Srba s Kraljevinom Srbijom na sjednici Narodnog vijeća Slovenaca, Hrvata i Srba u Zagrebu. Govor je zavrsio poznatom rečenicom "Ne srljajte kao guske u maglu".

1973. na dan oslobodjenja Bara izasao prvi broj lista 24. novembar - Prvi broj lista, u izdanju opštinskog Centra za informacije, izašao je na Dan oslobođenja Bara. List su uredili Vjera Vučković, Božidar Milošević i Momčilo Popović, a tehnički opremio Ivo Jovetić.

2007. Estonija je prva zemlja članica Evropske unije koja je ratifikovala Sporazum o stabilizaciji i pridruživanja Crne Gore sa Unijom.

U svijetu:

1572. Umro škotski protestantski reformator Džon Noks, sljedbenik Kalvina, osnivač Škotske prezbiterijanske crkve i autor "Istorije Reformacije u Škotskoj".

1632. rođen holandski filozof jevrejskog porijekla Baruh de Spinoza, jedan od najznačajnijih i najdosljednijih predstavnika racionalističke i monističke filozofije.

1642. Holandski moreplovac Abel Janson Tasman otkrio je južno od Australije ostrvo i nazvao ga Van Dimenova Zemlja, koje je kasnije njemu u čast nazvano Tasmanija.

1729. rođen ruski general Aleksandar Vasiljevič Suvorov, jedan od najvećih vojskovođa XVIII vijeka. Uspješno se borio protiv Turaka (1787-91), pod njegovom komandom austrijsko-ruske trupe potisnule su Francuze iz sjeverne Italije 1799, kada se proslavio i prelaskom preko Alpa na povratku u Rusiju. Ugušio je ustanak Pugačova 1774. ustanak u Poljskoj 1794. U SSSR-u je 1942. uveden orden Suvorov za visoke vojničke zasluge.

1833. rođen Jovan Jovanović Zmaj, srpski pjesnik, prevodilac, akademik, urednik listova i ljekar po profesiji. Bio je jedan od najpopularnijih srpskih pjesnika svoje epohe. Pisao je i prozu i dramske komade.

1848. Umro je britanski državnik lord Melburn, premijer i povjerenik kraljice Viktorije po kojem je australijski grad Melburn dobio naziv.

1859. Objavljena je knjiga engleskog prirodnjaka Čarlsa Darvina "Porijeklo vrsta". Njegova revolucionarna teorija evolucije izazvala je velike kontroverze u naučnim krugovima, a crkveni su izrazili bojazan da će knjiga podriti religijska vjerovanja o postanku svijeta.

1864. rođen francuski slikar i grafičar Anri Tuluz Lotrek , majstor litografije, slikar boemskog Monmartra, atmosfere i likova noćnog života Pariza s kraja XIX vijeka.

1868. Rodjen je Skot Džoplin, američki kompozitor i poznati pijanista 'ragtime' perioda.

1916. Umro je Hajrem Stivens Maksim, britanski konstruktor oružja, izumitelj mitraljeza (1884) koji je po njemu nazvan "maksim".

1929. Umro francuski državnik Žorž Benžamin Klemanso , premijer od 1906. do 1909. i od 1917. do 1920, kada se povukao iz političkog života.

1941. Počela je njemačka ofanziva na grad Užice u Drugom svetskom ratu. Odstupnicu glavnog dijela partizanskih snaga činio je Radnički bataljon. Njemci su zauzeli grad krajem novembra, a tokom borbi na Kadinjači, 14 kilometara zapadno od Užica, poginulo je 180 branilaca grada.

1957. U Meksiko Sitiju umro je čuveni meksički slikar i komunistički aktivista Dijego Rivera.

1963. Dva dana poslije atentata u Dalasu na predsjednika SAD Džona Kenedija, Džek Rubi je u policijskoj stanici ubio iz revolvera Lija Harvija Osvalda, koji je bio osumnjičen za atentat.

1974. Predsjednik SAD Džerald Ford i sovjetski lider Leonid Brežnjev postigli su u Vladivostoku privremeni sporazum o ograničenju ofanzivnog strateškog nuklearnog oružja.

1976. U zemljotresu koji je razorio grad Muradije i stotine sela na istoku Turske poginulo je oko 5.300 ljudi, a 50.000 je ostalo bez domova.

1989. Pod pritiskom masovnih demonstracija u Pragu, kompletno rukovodstvo Komunističke partije Čehoslovačke podnijelo je ostavke, uključujući i generalnog sekretara Miloša Jakeša. Na mesto generalnog sekretara partije došao je Karol Urbanek.

1992. Na jugu Kine srušio se putnički avion "Boing 737". U najtežoj nesreći u istoriji kineskog vazduhoplovstva, život je izgubila 141 osoba - svi putnici i članovi posade.

1995. Irci su na referendumu tijesnom većinom (50,28 odsto) izglasali legalizaciju razvoda braka.

1998. Predsjednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević smijenio je načelnika Generalštaba Vojske Jugoslavije general-pukovnika Momčila Perišića.

1998. General Emil Lahud, prvi predsjednik Libana poslije okončanja 15-godišnjeg građanskog rata preuzeo je dužnost šefa države.

2000. Oko 900.000 ljudi protestovalo je na ulicama Barselone zbog terorističkih akcija baskijske separatističke organizacije ETA. Na čelu protestne kolone bili su španski premijer Hose Maria Aznar i drugi visoki državni i politički zvaničnici.

2000. Jugoslovenski predsjednik Vojislav Koštunica doputovao je u Zagreb na Samit na vrhu država jugoistočne Evrope i EU. To je prva posjeta srpskog zvaničnika Hrvatskoj od raspada bivše Jugoslavije.

2003. Vrhovni sud u Glazgovu osudio je na 27 godina zatvora libijskog obaveštajca Abdela Baseta Ali al-Megrahija, koji je 2001. proglašen krivim za učešće u rušenju Pan Am-ovog aviona na letu broj 103 iznad jezera Lokerbi u Škotskoj 1998. godine.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

25. novembar

Od 1999. godine i UN su zvanično prihvatile 25. novembar kao Međunarodni dan borbe protiv nasilja nad ženama, u znak sjećanja na sestre Mirabel koje je 1960. brutalno ubio diktator Truhiljo, na koga je 30. maja 1961. godine izvršen atentat.

U Crnoj Gori:

1493. U selu Rezele-Lješanska Nahija rođena Katarina Đujović. Zvali su je Jovana, kasnije Blažena Odiva. Rano djetinjstvo provela je u rodnom kraju, kasnije se preselila u Kotor, gdje je jedno vrijeme bila sluškinja u plemićkoj kući Aleksandra Buća. U Kotoru je uz crkvu Sv. Pavla osnovala samostan dominkanskih trećoretkinja. Papa Pije DžI decembra 1927. dozvolio je njeno javno crkveno poštovanje. Slavljena je kao svetica u Crnoj Gori, Boki i Dalmaciji, prva južnoslovenska svetica u Rimokatoličkoj crkvi.

1560. umro Andra Dorioa poznati pomorski ratnik, a od 1528. i gospodar Djenove. Osvojivsi od Turaka Herceg Novi, ostao je u njemu do 1539. godine.

1914. u Nikšiću rođen Ratko Đurović, pisac, filmski scenarista i istoričar kulture. Završio je Filozofski fakultet u Zagrebu, a specijalizaciju u Parizu. Bio je profesor i direktor Gimnazije, Učiteljske škole, umjetnički direktor i dramaturg Narodnog pozorišta Crne Gore, direktor Narodne knjige, upravnik Umjetničke galerije Crne Gore, sekretar Redakcije Enciklopedije Jugoslavije, filmski scenarista i savjetnik beogradskog Avala-filma, umjetnički direktor Dunav-filma, redovni profesor FDU, prorektor i rektor Univerziteta, direktor Leksikografskog zavoda Crne Gore i glavni urednik Enciklopedije Crne Gore. Pisao je scenarije za filmove: Lažni car, Zle pare, Četiri kilometra na sat, Njegoš, Utkani putevi, Bio je koautor za filmove Kozara, Bitka na Neretvi, 13. jul, Sezona mira u Parizu.

1924. Pred Okružnim sudom na Cetinju počelo je suđenje 23-ci crnogorskih odmetnika - protivnicima bezuslovnog ujedinjanja Crne Gore i Srbije, među kojima je bio i Radojica Nikčević, - jedan od vođa. Postupak je vođen bez glavnih krivaca i trajao je pune dvije godine, - do 8. decembra 1926. Na kraju svi optuženi proglašeni su krivim, oni za čije krivice su postojali dokazi, osuđeni su, dok su oni za čije krivice nije bilo dokaza, oslobođeni. Ubrzo su svima kazne smanjene, pa su čak i osuđeni na vječitu robiju, već poslije nekoliko godina oslobođeni.

1960. umro je Mitar Bakić, nosilac partizanske spomenice i narodni heroj.

1982. umro istoricar prava i jedan od utemeljivaca Pravnog fakulteta u Podgorici, profesor Tomica Nikčević.

2002. Predsjednik Crne Gore Milo Đukanović podnio je ostavku. Dan kasnije predložen je za mandatara nove crnogorske vlade.

U svijetu:

1560. Umro je srednjevekovni heroj Đenove, Andrea Doria, koji se do pred kraj života, u 87. godini uspješno borio protiv Turaka i berberskih pirata u Mediteranu. Uz pomoć Karla V oslobodio je 1528. Đenovu od Francuza i u uspostavio nezavisnu republiku.

1562. rođen Lope de Vega, reformator španskog pozorišta i jedan od najznačajnijih dramskih pisaca u evropskoj književnosti. Veliki pjesnik i dobar prozaista sa 1.800 komedija i drama, preko 3.000 soneta, epovima, romanima, istorijskim zapisima, smatra se najplodnijim književnim stvaraocem u istoriji književnosti ("Vitez od Olmeda", "Seviljska zvijezda", "Peribanjes", "Dovitljiva djevojka").

1783. Poslednji britanski vojnici su napustili Njujork, nakon završetka Američkog rata za nezavisnost.

1828. rođen hrvatski sveštenik, istoričar i političar Franjo Rački, jedan od ideologa Ilirskog pokreta i pobornik južnoslovenskog jedinstva. Osnivač je Narodne stranke sa Josipom Štrosmajerom (1860) i prvi predsjednik Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti (1866).

1835. rođen američki industrijalac škotskog porijekla Endrju Karnegi, koji je svoje bogatstvo uložio u dobrotvorne svrhe, uglavnom u osnivanje javnih biblioteka u SAD i drugim zemljama. Objavio je knjigu "Jevanđelje bogatstva" (1900). Karnegijeva zadužbina je 1926. sa 100.000 dolara pomogla izgradnju Univerzitetske biblioteke u Beogradu.

1844. rodjen je Karl Fridrih Benc njemački automobilski inženjer, osnivač fabrike automobila Benc preteče Deimler-Benz-a, i Deimler-Chrysler-a.

1877. Izbila je Topolska buna na Stanovljanskom polju blizu Kragujevca, kada su Lepenički i Jasenički bataljoni odbili da polože zakletvu knezu Milanu Obrenoviću uoči Drugog srpsko-turskog rata i pokušali da na vlast dovedu Petra Karađorđevića. Ustanak je ugušen 29. novembra, a od 70 učesnika optuženih za veleizdaju, 24 su osuđena na smrt, od kojih su sedmorica strijeljana.

1884. U Sent Luisu u američkoj državi Misuri Džon Majenberg patentirao je mlijeko u prahu.

1914. Umro slovenački kompozitor Davorin Jenko, autor slovenačke himne "Naprej, zastava slave" i srpske "Bože pravde". Bio je član Srpske kraljevske akademije, horovođa i kapelnik Narodnog pozorišta u Beogradu. Komponovao je muziku za oko 90 "komada s pjevanjem" i autor je prve srpske operete "Vračara".

1915. Vrhovna komanda srpske vojske u Prvom svjetskom ratu donijela je odluku o povlačenju trupa preko Crne Gore i Albanije. U povlačenju vojnika praćenih izbjeglicama, život je izgubilo više od 240.000 ljudi. Na Krf je savezničkim brodovima prebačeno 135.000 vojnika, koji su oporavljeni i reorganizovani nastavili borbe na Solunskom frontu naredne godine.

1936. Njemačka i Japan su potpisale Antikominterna pakt kojim su se obavezale na borbu protiv širenja komunizma.

1941. Poginulo je 848 britanskih mornara kada je njemačka podmornica potopila britanski ratni brod "Baram" u Drugom svjetskom ratu.

1952. U Londonu je prvi put izvedena "Mišolovka" Agate Kristi pozorišni komad koji se i danas prikazuje u pozorištima širom svijeta.

1959. Umro je francuski filmski i pozorišni glumac Žerar Filip jedan od najpopularnijih glumaca poslije Drugog svjetskog rata ("Đavo u tijelu", "Parmski kartuzijanski manastir", "Fanfan Lala", "Crveno i crno", "Opasne veze").

1963. Sahranjen Džon F. Kenedi bivši američki predsjednik.

1965. Vojnim udarom pod vođstvom generala Žozefa Mobutua u Kongu je zbačen sa vlasti predsjednik Žozef Kasavubu. Kasnije je proglašena Demokratska Republika Kongo, 1971. naziv je promijenjen u Republika Zair, a njen predsjednik je uzeo ime Mobutu Sese Seko.

1969. Član "Bitlsa" Džon Lenon vratio je titulu Reda Britanske Imperije koju mu je 1965. dodijelila kraljica Elizabeta II, u znak protesta zbog podrške Velike Britanije agresiji SAD u Vijetnamu i britanske politike u nigerijskoj provinciji Bijafra.

1970. Japanski pisac Jukio Mišima je počinio javno rutualno samoubistvo (harikiri), u znak protesta protiv "vesternizacije" Japana.

1974. Umro burmanski diplomata U Tant generalni sekretar UN od 1962. do 1971. Kongoanska, berlinska i kubanska kriza, rat u Vijetnamu, sukobi na Bliskom istoku i rat Indije i Pakistana bili su dramatični događaji s kojima se suočavao tokom mandata.

1989. Rumunski predjednik Nikolae Čaušesku sa zenom strijeljan.

1992. Parlament Češke je glasao za podjelu Čehoslovačke na posebne države Češku i Slovačku od 1. januara 1993.

2001. Američka kompanija Advanced Cell Technology saopštila je da je klonirala ljudski embrion. Prema izjavi naučnika dostignuće će biti korišćeno u medicini, a ne za kloniranje ljudskog bića.

2002. UNMIK preuzeo kontrolu nad opštinskom administracijom u sjevernom dijelu Kosovske Mitrovice, koju su do tada kontrolisali Srbi. Time je nakon tri godine i pet meseci međunarodna zajednica uspostavila vlast na čitavoj teritoriji Kosova.

2003. U Tenesiju (SAD) u 71. godini umro je jedan od vodećih kantri muzičara Tedi Vilburn.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

26. novembar

Dan nezavisnosti Mongolije koja je proglasena republikom 1924. godine.

U Crnoj Gori:

1412. Venecija je morala da prihvati nepovoljne uslove mira sa Balšom Trećim. Sporazumom su zaraćene strane zadržale teritorije koje su imale prije početka sukoba. Balša je dobio pravo na proviziju od 1.000 dukata od posjeda koje je njegov otac Đurađ Drugi "prodao" Republici, ali nije smio da zlostavlja žitelje Budve i Ulcinja zbog toga što su prihvatili vrhovnu mletačku vlast. Sporazum je ratifikovan 30. januara naredne godine čime je okončan beskorisni osmogodišnji rat između Venecije i Balše Trećeg.

1657. datirana je Perojska povelja o doseljavanju Crnogoraca u Istru. Značajan dokument koji svjedoči o doseljavanju crnogorskih porodica u Istru i dodjeli zemlje na korišćenje u tada potpuno opustošenom Peroju. Iste godine, nešto ranije, 21. jula, mletačka vlast obavijestila je kapetana Kopra i Rašpora kako je iz Crne Gore u Istru upućeno 13 porodica. Navedenom poveljom, koju je potpisao Girolamo Priuli, tadašnji providur, Mihu Brajkoviću sa 10 porodica i popu Mihailu iz Ljubotinja sa pet porodica, dodijeljena je zemlja koja se graničila sa područjem Fažane, Marane, Vodnjana i Sv. Foške, sa pašnjacima i šumama sve do luke Marić, za njihove baštinike i nasljednike za sve vjekove u mjestu Peroj. Prvi iseljenici sa prostora današnje Crne Gore krenuli su ka Istri početkom 1611. Bila je to grupa od 18 porodica (87 osoba) iz Bara. Nakon nje je, početkom aprila, stiglo deset porodica iz Spiča, a u septembru i iseljenici iz Mrkojevića.

1880. Umjesto Plava i Gusinja, Turci su Crnoj Gori predali Ulcinj, a ova dva utvrđenja i dalje su ostala u nadležnosti Albanske lige, turske organizacije koju je podržavala Austrougarska.

1906. na Cetinju je umro Luko Zore slavista i profesor. - Ugledni prosvjetni i kulturni radnik. Rođen je 1846. u Cavtatu. Nakon studija u Beču i izučavanja slavistike i grčko-latinske filologije, posvetio se profesorskom pozivu. Predavao je u Zadru i Dubrovniku, a 1872. postavljen je za direktora Kotorske gimnazije. Na poziv knjaza Nikole, došao je na Cetinje da se posveti obrazovanju i vaspitanju mladog princa Petra. Dvije godine potom, imenovan je za direktora Cetinjske gimnazije, koju je reformisao sa klasične na realnu. Ostvario je bogat književno-naučni opus. Na dan njegove smrti crnogorski parlament je prekinuo zasijedanje da bi, zajedno sa diplomatskim korom, učenicima, profesorima i građanstvom, ispratio njegove posmrtne ostatke u rodni kraj.

1914. Radio-telegrafska stanica u Podgorici - Instalirali su je Francuzi, ratni saveznici Crne Gore, a njenom svečanom otvaranju prisustvovali su crnogorski ministar Risto Popović i francuski poslanik na Cetinju, Delaroš Verne. Bila je smještena uz korito Ribnice, na njenom ušću u Moraču, u blizini zgrade Duvanskog monopola, kako bi bila zaštićena od bombardovanja. Imala je izuzetno veliku snagu i mogla je da komunicira sa Italijom i sjevernom Afrikom, a trebalo je da omogući radio-vezu između Francuske i Rusije. Prestala da radi u januaru 1916, kada su je pred austrougarskom invazijom demontirali Francuzi.

1918. U Podgorici je na drugoj redovnoj sjednici takozvane Velike narodne skupštine bez rasrave aklamacijom usvojena Odluka kojom je proglašeno prisajedinjenje Crne Gore Srbiji, zbačena dinastija Petrovića - Njegoša, a njena imovina proglašena narodnim dobrom i proklamovano ujedinjenje Crne Gore (preko Srbije) sa Kraljevinom SHS. Ovim je Crna Gora izgubila svoju državnost, slobodu, identitet i ušla u jedan od najtežih perioda svoje istorije. Odluke Podgoričke skupštine, kako je kasnije utvrđeno, štampane su još na Krfu kada je budućnost Crne Gore data na raspolaganje grupi od pet ljudi, od kojih su trojica još iz 1907. godine bili poznati zavjerenici protiv kralja Nikole.

U svijetu:

1580. Hugenoti potpisali mir sa katolicima u Francuskoj.

1778. Kao prvi evropljanin, engleski moreplovac, kapetan Džejms Kuk je stupio na havajsko ostvo Maui.

1789. U Americi prvi put proslavljen nacionalni Dan zahvalnosti (Thanksgiving Day), kao obilježavanje žetve iz 1621. godine.

1893. Rođen je kineski revolucionar i državnik Mao Ce Tung, jedan od osnivača Komunističke partije Kine.

1898. Pjer i Marija Kiri otkrili su prvi radioaktivni hemijski element i nazvali ga radijum.

1908. Amerikanac Džek Džonson je pobjedom nad Kanađaninom Tomijem Barnsom postao prvi crni bokser prvak svijeta u teškoj kategoriji.

1916. Grcka objavila rat Njemackoju I svjetskom ratu.

1917. Nacionalna hokejaška liga NHL je osnovana u Montrealu, a sačinjavali su je 5 kanadskih ekipa: Montreal Canadiens, Montreal Wanderers, Ottawa Senators, Quebec Bulldogs, i Toronto Arenas.

1922. Rodjen je Čarls Šulc američki crtač stripova Snupi (Snoopy) i Čarli Braun.

1922. Vođa Oktobarske revolucije Vladimir Ilič Lenjin završio je prvi dio svog "Pisma kongresu", kasnije poznatog kao "Lenjinov testament". U drugom dijelu "testamenta", koji je napisao 4. januara 1923. Lenjin je sugerisao da Staljin bude smijenjen sa mjesta generalnog sekretara Komunističke partije.

1938. Rodjena Tina Turner, američka rok zvijezda i filmska glumica.

1941. Japan je izveo vazdušni napad na luku Perl Harbor na Havajima, pod komandom vice-admirala Čuiči Naguma, koristeći šest nosača aviona.

1942. Kultni film Kazablanka je premijerno prikazan u Njujorku, u bioskopu "Holivud". Glavnu ulogu su igrali Hamfri Bogart i Ingrid Bergman.

1942. U Bihaću je održano Prvo zasijedanje AVNOJ-a.

1948. u Zagrebu je rodjen Krešimir Ćosić, legenda jugoslovenske košarke. Igrao je u Zadru i u Brigham Young Univerzitetu, u američkoj koledž ligi (1971.-1973.). Umro je 25 maja 1995. godine.

1965. Francuska se kao treća zemlja upisala u istoriju svemirskih letova. Sa lansirne baze Hammaguira na Sahari, Francuzi su lansirali prvi satelit, Asteriks-1.

1968. Britanska rok grupa Krim je održala svoj oproštajni koncert u Londonu.

1968. U Saveznoj narodnoj skupštini usvojeni su amandmani na Ustav SFR Jugoslavije, kojima se širi autonomija pokrajina i one dobijaju status sličan republikama. Pokrajine su dobile pokrajinski Ustavni zakon, čime je otvoren put gotovo potpuno samostalnoj zakonskoj, izvršnoj i sudskoj vlasti. Pokrajini Kosovo i Metohija uveden je naziv Kosovo.

1971. U znak protesta zbog američkog angažovanja u Vijetnamu, 16 američkih ratnih vetarana Vijetnamskog rata okupiralo je Statuu slobode u njujorškoj luci.

1972. Hari Truman, predsjednik SAD 1945-53. 1947. g. uveo je doktrinu o vojnoj i ekonomskoj pomoći zemljama ugroženim revolucionarnim pokretima, a njegova administracija je iste godine sačinila Maršalov plan o poslijeratnoj obnovi Evrope.

1975. Letom na liniji Moskva-Alma Ata, "Tupoljev-144" je postao prvi supersonični avion u svijetu u redovnom saobraćaju.

1976. Kanadska grupa pod imenom 'The Band', koja je ostala zapamćena po brojnim hitovima, ali i po tome što je bila prateća grupa Boba Dilana,

1989. Rumunski Front nacionalnog spasa naimenovao je novu vladu s Jonom Ilijeskuom na čelu, dan poslije pogubljenja Nikolae Čaušeskua.

1990. Skupština Slovenije proglasila je samostalnost te republike, nakon plebiscita 23. decembra na kome se 86 odsto glasača izjasnilo za nezavisnu slovenačku državu.

1991. U Alžiru su održani prvi višepartijski parlamentarni izbori od sticanja nezavisnosti od Francuske 1962.

1994. Napadom komandosa na oteti francuski putnički avion na aerodromu u Marseju oslobođeno je 239 putnika i članova posade koje su islamski teroristi držali kao taoce poslije otmice 24. decembra u Alžiru. Komandosi su ubili svu četvoricu terorista.

1998. Bivši lideri Crvenih Kmera Kije Sampan i Nuon Čea predali su se kambodžanskoj vladi. Za vrijeme režima Crvenih Kmera sredinom sedamdesetih godina XX vijeka u Kambodži je ubijeno ili je umrlo od gladi i bolesti 1,7 miliona ljudi.

2000. U požaru u diskoteci u kineskom gradu Liojangu život je izgubilo 311 ljudi.

2001. Izraelski ministar odbrane Bendžamin Ben-Elizer izabran je za predsjednika Laburističke partije.

2003. U zemljotresu jačine 6,3 stepena Rihterove skale koji je pogodio iranski grad Bam, poginulo je oko 50.000 ljudi.

2003. poslednji let Concorde'a.

2004. U naletu talasa cunamija izazvanog zemljotresom jačine 9 stepeni Rihterove skale nedaleko od indonežanskog ostrva Sumatre, stradalo je preko 300.000 ljudi u zemljama regiona: Malezija, Indija, Bangladeš, Šri Lanka, Tajland, Indonezija, Maldivi, Somalija, Tanzanija, Sajšeli, Mjanmar, Kenija i Madagaskar.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

27. novembar

1651. U Onogošku eparhiju došao je Sveti Vasilije Ostroški. Bio je to treći episkop Onogoške eparhije. Prije njega na ovoj episkopskoj stolici bili su Maksim Gagović iz Pive i Pajsije Trebješanin ispod Trebjese. Poslije Svetoga Vasilija 1671. godine u Onogošku eparhiju došao je episkop Gerasim.

1734. Mletacki senat je proglasio da je Herceg Novi slobodno pristaniste za protok roba.

1877. Otvorena vrata Bara - Nakon mirne predaje crnogorskoj vojsci grada Haja, osmanska posada koja je držala tvrđavu Nehaj, pod prijetnjom bombardovanja, bez otpora je crnogorskoj vojsci predala i to uporište, čime je bio otvoren put konačnog oslobađanja Bara koji je bio pod ismanskom upravom od 1571.

1905. Obavljeni su prvi izbori u Crnoj Gori. S obzirom na to da Crna Gora nije imala razrađene ideološke i političke programe, izborna kampanja nije imala karakter političke borbe. U okviru svoje plemenske zajednice "narod je birao svoje poslanike za gospodarevu skupštinu", a izbori su bili javni.

1944. Radio Cetinje je počeo da emituje program. -Dvije sedmice nakon oslobođenja grada, poslao je u etar program koji je označio glas slobodne Crne Gore. U još neoslobođenoj Jugoslaviji, bila je to treća stanica, nakon Beograda i Dubrovnika. Pokrivao je teritoriju 100–150 km u prečniku i čuo se u gotovo cijeloj Crnoj Gori. U početku je emitovalo jednosatni program (od 18,30 do 19,30) vijestima i izvještajima sa ratišta, na kome su vođene žestoke borbe za konačno oslobođenje cijele zemlje. 1949. je radio-stanica preseljena u Titograd, a 30. aprila te godine svečano se oglasio Radio Titograd. Proširuje se program od 16,55 do 23 sata, uvodi se i jutarnji od 7,30. Kao i na Cetinju, Radio Titograd tih godina čitav program izvodi uživo.

1947. u avionskoj nesreci na Rumiji poginuo je Bozidar Andjus, tacno tri godine posto je poceo rad kao spiker radio Cetinja.

1964. U prisustvu omladinaca – graditelja iz pete smjene i velikog broja građana Kolašina i okolnih mjesta, u Kolašinu je svečano puštena u saobraćaj Jadranska magistrala – kontinentalni dio od Kolašina do Bijelog Polja. Za sedam mjeseci, 20.040 omladinaca i omladinki učestvovalo je u radnoj akciji na gradnji ovog puta. Otvorena Jadranska magistrala. Izuzetno značajan infrastrukturni objekat na dionici od Igala, iz pravca Dubrovnika, ka Petrovcu i Ulcinju otvoren je kao dio primorske magistralne putne trase, od Kopra do Makedonije i crnogorske granice sa Albanijom. Dao je snažan podsticaj privrednom i turističkom razvoju Crne Gore.

1992. u Podgorici je umro Borislav Boro Tamindzić, istrazivac tradicionalne crnogorske muzike i autor prve crnogorske opere Sćepan Mali. Jedan od najznačajnijih stvaralaca u istoriji muzike u Crnoj Gori. Rođen je 15. januara 1932. Muzičku akademiju studirao je u Beogradu, u klasi profesora Nikole Hercigonje. Posjedujući istančano osjećanje za nove muzičke tokove i senzibilitet modernog stvaraoca, duboko vezan za crnogorski folklor, istraživao je šire sazvučje naše muzičke riznice, stvarajući kako djela snažne epske dramatike i ekspresivnosti tako i djela lirske emotivnosti i romantične uznesenosti. Autor je niza djela u širokom dijapazonu – od dječje horske muzike, preko scenske i fimske, kamerne, orkestarske, do oratorijuma i prve crnogorske opere „Šćepan Mali”. Bio je muzički urednik Radija i TV Crne Gore. Za svoj rad dobio je niz visokih nagrada i prizananja: od Udruženja kompozitora Jugoslavije za muzičko djelo godine, Trinaestojulsku nagradu, Zlatnu arenu u Puli za muziku u filmu „Beštije” i mnoge druge.

2010. Umro je Miodrag Dado Djurić, crnogorski slikar savremene umjetnosti XX vijeka, jedan od najistaknutijih predstavnika današnje "figurativne umjetnosti". Umro je u Parizu, nakon duge i teške bolesti.

U svijetu:

8. p.n.e. Umro je Flak Kvint Horacije, jedan od najvećih pjesnika antičkog Rima. Njegova poezija imala je veoma značajan uticaj na evropsko pjesništvo, a djelo "De arte poetika" bilo je uzor Boalovovoj poetici koja se smatra estetskim kanonom klasicizma.

1570. Umro je italijanski arhitekta i vajar Jakopo Sansovino, graditelj Biblioteke svetog Marka i Lođete u Veneciji, statua Neptun i Mars na stepeništu Duždeve palate i reljefa u mermeru u lođi crkve svetog Marka.

1582. Viljem Šekspir u svojoj 18. godini se oženio sa En Hatavej.

1701. rođen Andre Celzijus, švedski fizičar i astronom, tvorac skale za mjerenje toplote koja je dobila njegovo ime.

1879. Francuska skupština iz Versaja premještena u Pariz.

1895. Alfred Nobel, švedski hemičar, fabrikant i pronalazač napisao je testament kojim je svoje veliko bogatstvo od 10 miliona dolara zavještao za izvanredna dostignuća u oblasti fizike, hemije, medicine, književnosti i mira.

1895. Umro je francuski dramski pisac Aleksandar Dima, sin. Napisao je drame 'Dama sa kamelijama', 'Polusvijet', 'Stranac' i druge.

1919. U okviru Versajske mirovne konferencije poslije Prvog svjetskog rata, Bugarska je potpisala dokument kojim je Dobrudža pripala Rumuniji, istočna Trakija Grčkoj, a gradovi Caribrod (Dimitrovgrad), Bosilegrad i Strumica Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

1926. Ahmed Ben Zogu je potpisao u Tirani ugovor s Italijom kojim je Albanija stavljena pod italijanski protektorat.

1940. U Rumuniji je profašistička "Gvozdena garda" ubila više od 60 saradnika izbjeglog kralja Karola II, među kojima i bivšeg premijera Nikolaea Jorgu.

1942. Francuzi potopili veći dio ratne flote u tulonskoj luci kako bi spriječili da brodovi padnu u ruke Njemcima, koji su upravo ušli u Tulon.

1942. Rodjen je u Sijetlu Džimi Hendriks američki crni gitarista, pjevač i kompozitor. Umro je od prevelike doze droge 1970. godine.

1943. Na aerodromu u Glamočkom polju u Drugom svetskom ratu, poginuo je Ivo Lola Ribar, generalni sekretar SKOJ-a, kada je kao šef vojne misije vrhovnog štaba NOV i POJ krenuo u Kairo.

1944. Umro je ruski fizičar Leonid Isakovič Mandelštam (rodjen 1879.).

1953. Umro u Bostonu, američki pisac Judžin Gledston O'Nil tvorac moderene američke drame i prvi američki dobitnik Nobelove nagrade za književnost (1936) ("Dugo putovanje u noć", "Čežnja pod brestovima", "Elektri priliči crnina").

1967. Francuski predsjednik, general Šarl De Gol nije dozvolio ulazak Velike Britanije u evropsko zajedničko tržište.

1968. Pripadnici jugoslovenske vojske i policije ugušili su masovne demonstracije Albanaca na Kosovu na kojima je zahtijevano da ta pokrajina Srbije dobije status republike. Demonstracije su održane na Dan zastave, državni praznik Narodne Republike Albanije.

1971. Sovjetska vasionska sonda Mars 2 se uspješno spustila na planetu Mars.

1983. Kolumbiski džambo džet, Boeing 747, se srušio u blizini madridskog aerodroma usmrtivši 183 putnika i člana posade.

1989. U eksploziji u vazduhu kolumbijskog aviona "Boing 727", koji je letio na liniji Bogota-Kali, poginulo je svih 107 putnika i članova posade. Pretpostavlja se da je uzrok eksplozije bila podmetnuta bomba.

1991. Savjet bezbjednosti Ujedinjenih nacija je donio rezioluciju broj 721, kojom su postavljene osnove za uspostavljanje mirovnih operacija u zaraćenoj Jugoslaviji.

1992. Umro je Ivan Generalić, poznati hrvatski i jugoslovenski slikar, 'naivac'. Kratko vrijeme, krajem pedesetih, je živio i izlagao u Parizu. Imao je značajne sledbenike u svoj slikarskom pravcu, 'naivnom slikarstvu'. (rodjen 21. decembra 1914. u Hlebinama, kod Koprivnice, Hrvatska).

1996. U eksploziji gasa u rudniku uglja u kineskoj provinciji Šansi poginulo je više od 90 rudara.

1996. U jeku protesta zbog poništavanja izborne volje građana na lokalnim izborima u Srbiji, vlasti su prekinule rad "Indeksa" i "B-92". Pod pritiskom javnosti, radio stanice su nastavile rad 5. decembra.

2000. Agencija UN za sidu objavila je da je od početka pandemije side prije dvadeset godina, od te bolesti umrlo više od 21 milion ljudi širom svijeta.

2000. Norveški kralj Herold otvorio je u zapadnoj Norveškoj najduži tunel za drumski saobraćaj na svijetu. Tunel dugačak 16.900 metara potukao je rekord St. Gothard tunela u Švajacarskoj koji je pušten u promet 1980, a dugačak je 16.300 metara.

2001. NASA je saopštila da je Habl svemirski teleskop otkrio atmosferu planete udaljenu od zemlje 150 svjetlosnih godina. To je prvi put da je atmosfera planete koja se nalazi van našeg solarnog sistema direktno detektovana.

2003. Parlament Tajvana usvojio je amandman kojim se dozvoljava održavanje referenduma o nezavisnosti tog ostrva, uprkos upozorenjima iz Kine.

2005. U Amijenu, u Francuskoj, je izvršena prva djelimična transplantacija ljudskog lica na pacijentkinji kojoj je pas unakazio lice.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

28. novembar

Dan nezavisnosti Albanije, Paname i Mauritanije, a u Čadu, Dan Republike.

U Crnoj Gori:

1121. Papa Kaliks II je potvrdio kontinuitet Dukljanske arhiepiskopije.

1830. Petar II Petrović Njegos je lisio titule guvernadura Vuka Radonjica.

1920. U Crnoj Gori odrzani izbori za Ustavotvornu skupstinu. Protivnicima ujedinjenja nije bilo dozvoljeno da se stranacki organizuju niti kandiduju. Dvije godine nakon prisajedinjenja Crne Gore Srbiji, obavljeni su u Crnoj Gori izbori za Ustavotvornu skupštinu Kraljevine SHS. Na izborima na nivou Kraljevine učestvovale su 22 političke stranke, ali u Crnoj Gori protivnicima bezuslovnog ujedinjenja Crne Gore sa Srbijom nije bilo dozvoljeno stranačko organizovanje niti kandidovanje. Najviše glasova osvojili su Komunisti (38%). Izbori su poslužili Engleskoj i Francuskoj da formalno prekinu diplomatske odnose sa crnogorskom vladom u egzilu, pa je u tom duhu francuski poslanik pri crnogorskom dvoru obavijestio crnogorsku vladu da je, kako je „sada prisajedinjenje Crne Gore Kraljevini SHS svršen čin”, Francuska odlučila da ukine svoje poslanstvo. Za njihovim primjerom pošle su i druge velike sile.

1926. u Brljevu, u Pivi, rodjen je Milorad Vasović - Jedan od najistaknutijih jugoslovenskih geografa porijeklom je iz sela Brljeva (Piva, Crna Gora). Završio je studije na Odsjeku za geografiju Prirodno-matematičkog fakulteta u Beogradu, gdje je do penzionisanja radio kao docent, vanredni i redovni profesor. Godine 1954. odbranio je doktorsku disertaciju: „Lovćen i njegova podgorina, regionalno-geografska ispitivanja”. U naučnoistraživačkom radu najviše se bavio teorijom i metodologijom regionalne geografije, prirodom planinskih regija i izučavanjem djela Jovana Cvijića nastavljajući dosljedno njegovu geografsku školu. Bio je direktor Etnografskog instituta SANU. Objavio je veliki broj naučnih radova, udžbenika i knjiga iz oblasti geografije. Godine 2003. objavio je kapitalno djelo „Podrinjsko-valjevske planine”. Dao je i značajan doprinos proučavanju geografije Crne Gore. Sudjelovao je, kao član matične komisije, u osnivanju Katedre za geografiju na Filozofskom fakultetu u Nikšiću. Bio je jedan od saradnika na značajnom projektu „Geografija Crne Gore”, čiji je rukovodilac prof. dr. Branko Radojičić. Ulagao je velike napore za zaštitu rijeke Tare i žestoko se protivio ideji o gradnji hidroelektrane u njenom kanjonu. Umro je 12. marta 2005. .

1952. Umrla Jelena Savojska italijanska kraljica, supruga pretposljednjeg italijanskog kralja Vitoria Emanuela Trećeg Savojskog, a kćerka crnogorskog kralja Nikole. Rođena je 27. decembra 1872. Školovala se u Petrogradu, govorila nekoliko stranih jezika i imala dara za slikarstvo. Brak sa prestolonasljednikom Italije, princom od Napulja Vitoriom Emanuelom, sklopila je 11. oktobra 1896. U braku su imali četiri kćerke: Jolandu, Mafaldu, Đovanu i Mariju i sina Umberta. Uživala je ugled kod italijanskog naroda, naročito nakon zemljotresa 1908. kada je pokazala izuzetnu humanost spasavanjem ranjenih. Poslije pada dinastije Savoja, pošla je sa mužem u egzil, u Aleksandriju, a nakon njegove smrti (1947) vratila se u Francusku. Zbog imovinskog spora sa italijanskim vlastima, bila je u izuzetno teškoj materijalnoj situaciji i živjela skromno i osamljeno. Umrla je u francuskom selu Mas de Ruel, gdje se zatekla nakon operacije raka u stomaku. Kraljica Jelena Savojska je sahranjena o trošku francuske države bez pompe, na groblju Sen Lazar, uz prisustvo 5.000 Francuza, iako je titulu kraljice nosila 46 godina. Katolički biskup Rišar iz Monpeljea pokrenuo je 2002. postupak beatifikacije kraljice Jelene, kao prvi korak u dugom i složenom procesu ka njenom proglašenju za sveticu. Proces beatifikacije crnogorske princeze je u toku.

U svijetu:

1520. Portugalski moreplovac Ferdinand Magelan ili u originalu Fernão de Magalhães, prošao je brodom iz Atlantika u Pacifik, kroz moreuz između južno-američkoga kopna i ostrva Ognjene zemlje, po njemu nazvan Magellianov prolaz, a on je bio prvi koji je stigao do Indije ploveći na zapad.

1632. rođen francuski kompozitor italijanskog porekla Žan Batist Lili, tvorac klasične francuske opere, s baletom, horovima, arijama i scenskim efektima.

1757. rođen engleski slikar, bakrorezac i pisac Vilijam Blejk, pjesnik intuicije i mašte.

1820. rođen Fridrih Engels, revolucionar, njemački filozof i sociolog, najbliži saradnik Karla Marksa. Zajedno su radili u Rajnskim novinama i Francusko-njemačkim analizama i propagirali nova shvatanja kod radnika. Zajedno su napisali Komunistički manifest u kome su izložili načela komunizma kao modernog društva i u Londonu osnovali Savez komunista. Stoga su smatrani tvorcima naučnog socijalizma i materijalizma.

1821. Centralno-američka država Panama proglasila nezavisnost od Španije i pridružila se Kolumbiji.

1829. rođen ruski klavirski virtuoz i kompozitor Anton Grigorjevič Rubinštajn, osnivač Konzervatorijuma u Petrogradu. Pripadao je tzv. kosmopolitskom pravcu, nasuprot "Velikoj petorici". Komponovao je opere, klavirske kompozicije, solo pjesme.

1830. U Beogradu na Tašmajdanu u prisustvu kneza Miloša i beogradskog paše svečano je pročitan hatišerif turskog sultana Mahmuda II o autonomiji Srbije. Turci su nakon toga prodali svoja imanja Srbima i napustili Beograd.

1858. Na zahtjev opozicionih vođa obrenovićevaca i liberala u kneževini Srbiji je sazvana skupština, prva u parlamentarnoj istoriji Srbije koja je sazvana na osnovu posebno usvojenog zakona. Ranije skupštine zasnivale su se na običajnom pravu. Svetoandrejska skupština čije je zasijedanje počelo 30. decembra izvršila je smjenu dinastija u Srbiji - zbačen je Aleksandar Karađorđević, a na srpski presto je vraćen Miloš Obrenović.

1878. Umro Đura Jakšić, srpski pisac i slikar, najizrazitiji predstavnik romantizma u srpskoj književnosti. Pisao je lirsku, rodoljubivu, satiričnu i epsku poeziju. Najpoznatije njegove pjesme su: Na Liparu, Ponoć, Padajto braćo, Otadžbina... Napisao je i drame u stihovima: Seoba Srbalja, Jelisaveta knjeginja crnogorska i Stanoje Glavaš, kao i 40-ak pripovjedaka.

1905. U Dablinu je irski nacionalista Artur Grifit osnovao partiju Šin Fejn, čiji je glavni zadatak bila borba za osamostaljenje Irske od Velike Britanije.

1907. rođen Alberto Moravija, jedan od najistaknutijih i najplodnijih italijanskih književnika XX vijeka. Autor "Ćoćare", "Rimljanke", "Rimskih priča".

1912. nakon 400 godina turske vladavine Albanija je proglasila nezavisnost, koja je priznata na konferenciji ambasadora velikih sila u Londonu 20. decembra i Londonskim ugovorom o miru 30. maja 1913. U Valoni je formirana prva privremena vlada.

1919. Nensi Estor kao prva žena izabrana u britanski parlament.

1920. U Kraljevini Srba Hrvata i Slovenaca su održani prvi izbori za Ustavotvornu skupštinu. Najveći broj glasova su dobili demokrate (92), radikali (91) od ukupno 419 mandata, a iznenadili su komunisti sa 50 poslaničkih mjesta. Žene, pripadnici vojske i pripadnici nacionalnih manjina, nijesu mogli da glasaju.

1942. U Bostonu, SAD, je izbio požar u noćnom klubu "Coconut Grove" u kojem je poginula 491 osoba.

1943. U Teheranu je održan sastanak lidera savezničkih vojnih sila, na kojem su učestvovali sovjetski vodja Josif Staljin, predsjednik SAD Franklin D. Ruzvelt i britanski premijer Vinston Čerčil. Rrazmatrali su otvaranje drugog fronta protiv Njemačke u Evropi, operacije na istočnom frontu, kao i posleratno uređenje Evrope i pitanje Jugoslavije. Dogovoreno je da se Jugoslavija obnovi "u potpunom teritorijalnom integritetu i nezavisnosti, s tim što će pitanje njenih zapadnih granica biti riješeno poslije rata".

1945. Umro američki teniser i političar Dvajt Dejvis, koji je 1900.osnovao tenisko takmičenje nacija "Dejvis kup". Bio je i američki ministar rata od 1925. do 1929. i generalni guverner SAD na Filipinima od 1929. do 1932.

1950. U Beogradu je osnovan Muzej pozorišne umetnosti Srbije.

1954. Američki književnik Ernest Heminvej dobio Nobelovu nagradu za književnost.

1971. Pripadnici palestinske terorističke organizacije "Crni septembar" ubili su jordanskog premijera Vasfi Tela u Kairu, gdje je doputovao radi učešća na Arapskoj konferenciji.

1989. Indijski premijer Radživ Gandi je dao ostavku poslije poraza na izborima.

2000. Holandski parlament je odobrio zakon kojim se dopušta eutanazija i samoubistvo uz pomoć lekara, čime je Holandija postala prva zemlja koja je legalizovala takvu praksu.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

29. novembar

Na današnji dan je SFRJ slavila Dan republike, u Liberiji rodjendan preśednika Tubmana, a UN današnji dan proglasile kao Dan solidarnosti sa narodom Palestine.

U Crnoj Gori:

29. novembar je Dan Crvenog krsta Crne Gore.

1830. Na glavarskom zboru na Cetinju definitvno ukinuto guvernadurstvo Crne Gore. Povod su bile tajne veze guvernadura Vuka Radonjića sa predstavnicima austro-ugarskih vlasti u Boki. Već 17. januara 1832. godine Radonjić i njegov brat Mirko sa porodicama protjerani su iz zemlje, a njihova kuća na Njegušima spaljena.

1875. U Ženevi je Crna Gora potpisala Međunarodnu konvenciju Crvenog krsta i postala 22 članica ove humanitarne organizacije. Stoga se ovaj datum smatra početkom rada Crvenog krsta u Crnoj Gori. Crveni krst Crne Gore, najstarija organizacija Crvenog krsta na Balkanu, slavi 134 godine postojanja.

1902. U Biskajskom zalivu potonuo je posljednji bokeljski jedrenjak Nemirna, a kapetan Božo Petranović i posada, koje su spasili engleski mornari, oslobođeni su odgovornosti zbog stradanja broda. Brod Nemirna sagrađen je 1878. u brodogradilištu u Rijeci.

1918. Zavrsila rad Velika "narodna" skupština u Podgorici kojim je svrgnut kralj Nikola I Petrović i proglašeno ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom.

1941. u Ozrinicima kod Niksića, rodjen je Zivko Nikolic, poznati crnogorski filmski reziser. Filmski i televizijski reditelj koji je ostavio trag vrijedan ne samo u crnogorskoj već i evropskoj kinematografiji. Iz rodnih Ozrinića (Nikšić) otišao je u Herceg Novi, gdje je završio Umjetničku školu, a potom studirao glumu na Akademiji za pozoriste, film, radio i televiziju u Beogradu. Okrenuvši se režiji, u domenu dokumentarnog filma snimio je niz ostvarenja po kojima je postao poznat van granica Jugoslavije: „Blaženi mirotvorci”, „Sebi za života”, „Ždrijelo”, „Polaznik”, „Bauk”, „Marko Perov”, „Prozor”, „Ine”, „Ane”, „Graditelj”, „Biljeg”. Prvi igrani film, „Beštije”, snimio je 1977, a potom „Jovanu Lukinu”, „Smrt gospodina Goluže”, „Čudo neviđeno”, „Ljepota poroka”, „U ime naroda” i „Iskušavanje đavola”. Značajan opus ostvario je i u saradnji sa TV Crne Gore, dramama i serijama „Đekna još nije umrla a ka će ne znamo”, „To kad uvati ne pušta”, „Narodni neprijatelj” i „Oriđinali”. Dobitnik je Trinaestojulske nagrade, kao i niza visokih priznanja na domaćim i međunarodnim festivalima i Povelje za životno djelo na festivalu jugoslovenskog dokumentarnog i kratkometražnog filma. Umro je 17. avgusta 2001.

1947. na inicijativu atletičara Podgorice osnovan je AK Buducnost. Za prvog predsjednika kluba nastalog na inicijativu grupe podgoričkih atletičara izabran je Mišo Grbić, za sekretara Momo Vujović, uz koga su ulogu trenera preuzeli Savo Božarić i Vesko Sekulić. Dao je niz sjajnih takmičara, višestrukih državnih reprezentativaca, šampiona države i Balkana, učesnika olimpijskih igara, evropskih i svjetskih prvenstava: Velišu Mugošu, Mirka i Dušana Vujačića, Vlada Ivanovića, Voja Vračara i mnoge druge koji su osvojili veliki broj medalja na domaćim i stranim takmičenjima.

1997. u Njujorku je umro dr Rajko Medenica. rođen 1939. godine kod Kolašina, Medicinski fakultet je završio u Beogradu, od 1968/84. radio je u Švajcarskoj, kasnije u SAD gdje je u Južnoj Karolini osnovao kliniku i laboratoriju u kojoj su liječeni i pacijenti iz Jugoslavije. Posljednjih godina radio je u Njujorku kao specijalista za onkologiju i hematologiju. Bio je jedan od prvih ljudi u Evropi koji je uveo liječenje raka i multipleks skleroze interferonom, prvi je u Evropi obavio transplantaciju koštane srži. Bio je profesor na Medicinskom fakultetu u Beogradu, na Kolumnija univerzitetu, a za eksperta Svjetske zdravstvene organizacije proglašen je 1980. godine. Od 1992. godine bio je savjednik Vlade Crne Gore za medicinski i humanitarni razvoj. Objavio je oko 400 naučnih radova. Početkom 80-ih godina, dok je radio u Ženevi iskonstruisana mu je afera tzv. "naduvanih računa" zbog čega je i prešao u SAD . Oslobođen je u odsustvu i posljednjih 15 godina života nije dolazio u Crnu Goru. Kremiran je u Njujorku.

29. novembar se u svijetu pamti po:

1314. umro francuski kralj Filip IV Lijepi, koji je 1306. protjerao Jevreje iz Francuske i konfiskovao njihovu imovinu.

1516. umro italijanski slikar Đovani Belini, jedan od tvoraca venecijanske škole, bio je učitelj Đorđonea i Ticijana.

1543. U Londonu je od kuge umro njemački slikar Hans Holbajn Mlađi, dvorski slikar kralja Henrija VIII, majstor crteža i autor čuvenih portreta - "Erazmo Roterdamski", "Madona gradonačelnika Majera", "Henri VIII".

1780. Umrla austrijska carica, češka i mađarska kraljica Marija Terezija. Tokom vladavine od 1740. sprovodila je reforme u duhu prosvećenog apsolutizma, ali i centralizaciju i germanizaciju.

1854. umro srpski diplomata i vojvoda prota Mateja Nenadović, predsednik Praviteljstvujuščeg sovjeta - prve srpske vlade. Sa stricem Jakovom pokrenuo je Prvi srpski ustanak u valjevskoj i šabačkoj nahiji i učestvovao u borbama, a pregovarajući s Turcima i Rusijom uspostavio je prve diplomatske kontakte ustanika sa stranim državama. Njegovi "Memoari", pored književne vrijednosti, predstavljaju dragocjen dokument vremena.

1864. U Sent Kriku u američkoj državi Kolorado jedinica pukovnika Džona Čivingtona masakrirala je najmanje 400 Čejena i Arapahosa, koji su se predali uz prethodno dobijenu dozvolu da se ulogoruju.

1890. Otvoreno je zasedanje prvog japanskog parlamenta. Parlament je imao dva doma - gornji sa 480 i donji sa 252 člana.

1899. Osnovan klub FC Barcelona.

1924. umro Đakomo Pučini, najznačajniji italijanski operski kompozitor poslije Verdija. Operom "Boemi" dao je prototip italijanske opere lirsko-sentimentalnog, građanskog karaktera s kraja XIX veka ("Toska", "Madam Baterflaj", "Turandot", "Manon Lesko").

1932. rodjen Žak Širak bivši predsednik Francuske.

1941. Na brdu Kadinjača kod Užica u Drugom svetskom ratu izginuo je Radnički bataljon štiteći glavninu partizanskih snaga. Njemačke jedinice su, uz podršku avijacije, prešle Kadinjaču tek poslije pogibije 180 partizana s komandantom Dušanom Jerkovićem. Bio je to kraj Užičke Republike, osnovane krajem septembra 1941, prve slobodne teritorije u okupiranoj Evropi.

1943. na Drugom zasjedanju AVNOJ-a u Jajcu donesene su odluke: o stvaranju NKOJ-a, o uređenju Jugoslavije na federativnom principu sa pravom federalnih jedinica na otcjepljenje, o zabrani Kralju Petru Drugom Karađorđeviću da se vrati u zemlju do konačnog rješenja pitanja oblika vladavine, o vraćanju Jugoslaviji njenih otuđenih teritorija. Odluke nijesu prihvaćene od konferencije u Teheranu, ali je NOP-u dato pravo člana antifašističke koalicije. Odluke AVNOJ-a označile su stvaranje nove Demokratske federativne Jugoslavije - DFJ.

1945. Ustavotvorna skupština Jugoslavije donijela je odluku o ukidanju monarhije i kralj Petar Drugi i dinastija Karađorđevića lišeni su svih prava koja su im pripadala. Na skupštini je donesena deklaracija o proglašenju FNRJ.

1947. Generalna skupština UN izglasala je podjelu Palestine na jevrejski i arapski dio, s Jerusalimom pod kontrolom svjetske organizacije, što je 1948. omogućilo stvaranje države Izrael.

1962. Potpisan francusko-britanski ugovor o proizvodnji aviona Concord.

1975. Bill Gates i Paul Allen osnovali firmu Microsoft.

1983. UN pozvale SSRR da se povuce iz Afganistana.

1986. umro američki glumac Keri Grant.

1987. Iznad Burme se srušio južnokorejski avion sa 115 putnika i članova posade. U Bahreinu je potom uhapšena jedna žena koja je priznala da je sjevernokorejski agent i da je eksploziv u avion postavila po nalogu njene vlade s ciljem da omete održavanje Olimpijskih igara u Seulu 1988.

1991. Komisija za arbitražu Mirovne konferencije o Jugoslaviji (Badenterova komisija) objavila je rezultate međunarodne arbitraže prema kojima se SFR Jugoslavija "nalazi u procesu nestajanja" i da su sve republike bivše federacije njeni sukcesori.

1998. U Beogradu je u 66. godini umro Živojin Pavlović, jedan od najznačajnijih srpskih filmskih reditelja i književnika "nove srpske proze".

1999. Rivalske partije u Sjevernoj Irskoj formirale su protestantsko-katoličku vladu, primoravši tako ogorčene neprijatelje da prvi put u istoriji podjele vlast.

2001. U 58. godini umro britanski rok pjevač i kompozitor Džordž Harison, bivši član "Bitlsa".

2003. Vođi čečenskih pobunjenika Ahmedu Zakajevu, koji je u Rusiji optužen za ubistva i kidnapovanja, odobren je status političkog azilanta u Velikoj Britaniji.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

30. novembar

Na Barbadosu i u Jemenu Dan Nezavisnosti, a na Filipinima Dan Andresa Bonifacija.

U Crnoj Gori:

1715. Mlecani su ponudili pokroviteljstvo crnogorskim plemenima, ali su samo Grbljani prihvatili.

1778. Dvojica bokeljskih avanturista, Božo Kamenarović i Nikola Marković, su sklopili dogovor, a vec sljedećeg dana austrijska vlada je sa njima sklopila ugovor da se od Crnogoraca formira prvi "frajkor" (dobrovoljački odred) koji je trebalo da ratuje za Austriju. U vojnu službu kod evropskih dvorova Crnogorci su stupali uglavnom zbog nemaštine, jer su za ratovanje dobijali platu. Plan ove dvojice je propao u posljednjem trenutku jer mu se suprotstavio mitropolit Sava.

1857. na Orjoj Luci otvorena prva skola u Bjelopavlićima. Imala je 15 djaka, a prvi ucitelj je bio Maksim Sobajić.

1918. Nakon završetka Podgoričke skupštine, pristalice bezuslovnog ujedinjenja Crne Gore i Srbije srušile su i bacile u Moraču spomenik, obelisk koji je bio podignut u slavu velikog vojvode Mirka i crnogorskih junaka palih u oslobodilačkim ratovima.

1930. Umro Simo Čukic iz Berana, komandant Donjovasojevićke brigade u bici na Mojkovcu, nosioc najvisih crnogorskih ordenja i clan Glavnog staba crnogorske vojske u egzilu.

1949. osnovan Drzavni istorijski arhiv u Kotoru. Prva arhivska organizacija nastala u SR Crnoj Gori. U izuzetno dragocjenoj građi koja je prava riznica za istraživače iz oblasti nauke i umjetnosti nalaze se dokumenti, od kojih najstariji potiče iz 1309. godine. Arhivska građa Kotora čuvana je brižljivo tokom proteklih vjekova na više mjesta; izvan samog Arhiva, po raznim naseljima Kotorskog zaliva postoje i druga mjesta (izvan privatnih arhiva) gdje se mogu naći dragocjena istorijska svjedočanstva Boke, kao i ona koja se odnose na Crnu Goru iz njenog najranijeg perioda.

1956. u Pragu je umro Ludvig Kuba, muzicki etnograf, koji je napisao djelo U Crnoj Gori.

1963. umro crnogorski knjizevnik Vladimir Mijuskovic. Pisao je drame i bio prvi poslijeratni pisac cije su se drame prikazivale u pozoristu. - Crnogorski književnik, kulturni i prosvjetni radnik. Rođen je 26. oktobra 1909. u Kunku kod Nikšića. U brojnim jugoslovenskim publikacijama objavljivao je pripovijetke, odlomke iz romana, drame, radio drame, feljtone, kozerije, studije o karakteru i mentalitetu Crnogoraca. Prvi je crnogorski književnik iz međuratnog perioda čija su se djela počela prikazivati na pozorišnoj sceni. Napisao je niz drama i komedija, ali je ostao više poznat kao pripovjedač. Godine 1937. objavljena mu je zbirka „Gorštaci”, a 1960. „Tragom vremena” U njegovoj zaostavštini su romani: „Raskršće” i „Klizave okuke”, kao i roman „Zaloga” (objavljen 1958 ). Radi trajnog sjećanja na tog stvaraoca, njegovo ime nosi Književna zajednica u Nikšiću.

u svijetu:

1667. Rodjen je Džonatan Svift (Jonathan Swift), irski pisac i satiričar, poznat po knjizi 'Guliverova putovanja' (umro 1745. godine).

1700. U bici kod Narve švedske trupe kralja Karla XII pobijedile su nadmoćniju rusku vojsku Petra I. U bici je poginulo oko 10.000 Rusa i 600 Šveđana.

1718. Karlo XII, švedski "kralj ratnik", simbol nacionalnog junaštva, poginuo je prilikom napada na Norvešku.

1803. Predstavnici Španije su u Nju Orleansu, zvanično prenijeli Francuskoj vlasništvo nad teritorijom Luizijane. Samo 20 dana kasnije, Francuska je istu zemlju prodala Sjedinjenim Američkim Državama novim kupoprodajnim ugovorom.

1835. rođen novinar Semjuel Lenghorn Klemens, poznat kao Mark Tven, američki pisac i novinar, jedan od najvećih humanista XIX vijeka.

1838. Meksiko je objavio rat Francuskoj koja je tri dana ranije okupirala grad Vera Kruz.

1853. Krimski rat: Sinopska bitka - Ruska carska flota pod komandom Pavela Nakimova je uništila tursku otomansku flotu pod komandom Osman Paše kod crnomorske luke Sinop, u Turskoj.

1872. Prva medjunarodna fudbalska utakmica je odigrana u Glazgovu izmedju Škotske i Engleske, a meč je završen rezultatom 0:0.

1874. rođen engleski državnik Vinston Lenard Spenser Čerčil, premijer Velike Britanije 1940-45. i 1951-55, vođa Konzervativne stranke od 1940.

1886. Održana je prva predstava u čuvenom pariskom muzičkom teatru 'Foli Berže' (Folies Bergère).

1900. umro engleski pisac irskog porekla Oskar Vajld. Njegovo demonstrativno kršenje viktorijanskih društvenih konvencija završilo se dvogodišnjom kaznom zatvora (1895) zbog homoseksualizma. umro je u egzilu u Parizu u bijedi i nemilosti, a 100. godišnjica njegove smrti svečano je obilježena u Londonu u Vestminsterskoj opatiji, u Parizu, Dablinu i Njujorku ("Slika Dorijana Greja", "Važno je zvati se Ernest", "Lepeza ledi Vindermir", "Srećni princ i druge priče").

1913. Pojavio se po prvi put u nijemom filmu glumac Čarli Čaplin (Charlie Chaplin) . Naziv filma je bio 'Making a living'.

1936. U velikom požaru u Londonu, uništena je 'Kristalna palata' velika gradjevina od gvoždja i stakla podignuta u Hajd parku da bi se u njoj održala velika izložba 1851. godine. Bila je to jedna od prvih velikih zgrada konstruisanih na taj način.

1939. Strijeljan mađarski revolucionar Bela Kun, jedan od osnivača Komunističke partije Mađarske, vođa mađarske sovjetske revolucije 1919. Prethodno je uhapšen u staljinističkim čistkama i na montiranom procesu u SSSR-u osuđen na smrt. Rehabilitovan je posle XX kongresa KPSS 1956.

1939. Više od 20 sovjetskih divizija je napadom na Finsku započelo sovjetsko-finski "zimski rat", okončan mirovnim ugovorom u martu 1940, kojim je Finska prinuđena da se odrekne Karelijske prevlake i grada Viborg na istoku zemlje.

1955. umro jugoslovenski kompozitor Josip Štolcer Slavenski, profesor Muzičke akademije u Beogradu (1945-55). U težnji ka oblikovanju nacionalnog izraza, spojio je u svom djelu elemente muzičkog folklora pojedinih balkanskih naroda s modernom evropskom muzičkom tehnikom ("Balkanofonija", "Simfonija Orijenta", "Simfonijski ep", "Pjesme moje majke", scenska muzika). Rodjen je u Čakovcu, 11. maja 1896.

1957. U Beču je umro srpski slikar Paja Jovanović, predstavnik akademskog realizma, autor žanr-scena i velikih kompozicija iz srpske istorije ("Seoba Srba", "Proglašenje Dušanovog zakonika"). Nakon 1906. stekao je evropsku slavu slikajući portrete vladara i aristokrata.

1962. Na sjednici Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, za trećeg po redu Generalnog sekretara je izabran U Thant, predstavnik azijske države Burme.

1966. Ostrvo Barbados u Karipskom moru je dobilo nezavisnost od Velike Britanije.

1967. Aden, Južni Jemen i Južnoarapska Federacija (17 sultanata) stekli su nezavisnost nakon 128 godina britanske kolonijalne vladavine i formirali Narodnu Republiku Južni Jemen, koja je na isti dan 1970. dobila naziv Narodna Demokratska Republika Jemen.

1975. Afrička država Dahomej promijenila naziv u Narodna Republika Benin.

1977. umro srpski i jugoslovenski pisac Miloš Crnjanski, jedan od prvaka moderne srpske proze poslije Prvog svjetskog rata, urednik prvog modernističkog časopisa "Dan" (1919), autor poetskog romana "Seobe". Njegovo djelo "Roman o Londonu" smatra se prvim velikim kosmopolitskim romanom u srpskoj književnosti. Bavio se i novinarstvom i politikom, a Drugi svjetski rat zatekao ga je u diplomatskoj službi u Rimu. Do 1965, kada se vratio u Beograd, živio je kao emigrant u Londonu.

1979. Muzička grupa Pink Flojd objavila LP ploču 'Zid' (The Wall).

1982. U paketu koji je stigao poštom na adresu britanske premijerke Margaret Tačer pronadjena je bomba.

1987. Na aukciji u poznatoj londonskoj firmi Kristis ('Christies'), jedno platno čuvenog slikara Edgara Dega-a (Edgar Degas) pod nazivom 'Pralje' ('The Laundry Maids') je prodato za rekordnih 7,48 miliona.

1995. Savjet bezbjednosti UN jednoglasno je usvojio odluku da se 31. januara 1996. okonča troipogodišnja mirovna misija u Bosni i Hercegovini.

1996. Oko 150.000 ljudi protestovalo je ulicama Beograda zbog poništenja izborne pobjede opozicione koalicije "Zajedno" na lokalnim izborima.

1996. Vlada i pobunjenici u afričkoj državi Sijera Leone potpisali su sporazum o okončanju šestogodišnjeg građanskog rata.

1999. Putnički brod sa 302 putnika prevrnuo se u blizini istočne kineske obale. Nesreću su preživjele samo 22 osobe.

2000. U Pjongjangu su se sreli rođaci iz Sjeverne i Južne Koreje, koji su blizu 50 godina bili razdvojeni.

2002. Turska je ukinula 15 godina dugo vanredno stanje na jugoistoku države, čime je završena era sukoba turskih snaga i kurdskih separatista, tokom kojih je poginulo oko 30.000 osoba.

2003. Umrla je Amerikanka Gertruda Ederli prva žena koja je 1926. preplivala Lamanš.


Uredio Hari Krisna