Dogodilo se na današnji dan

[zvoncica]

2. avgust

1858. Bez znanja knjaza Danila, nakon pobjede na Grahovcu, crnogorska vojska pod komandom Miljana Vukova i Novice Cerovića udarila je na Kolašin. Preskačući bedeme, vojska je ulijetala u grad i tursku vojsku potukla na samom ulazu u grad. Zauzimanje Kolašina bilo je od velike važnosti za Crnu Goru jer je to bio centar turskog okupljanja i njihovog pokretanja prema Crnoj Gori.

1876. poslije pobjede na Vucjem Dolu, osujecen novi napad Turaka na Fundini. Crnogorska vojska, sa 5.000 vojnika, u bici na Fundini porazila 40.000 Turaka, pobivši četvrtinu neprijateljske vojske. Kralj Nikola Petrović odlikovao je Kuče, odmah nakon boja.

1878. Donesen je Zakon o osnovnim školama Knjaževine Crne Gore. Imao je 50 članova i predviđao obavezno i besplatno osnovno školovanje. Ubrzo potom izrađeni su i plan i program koji su, između ostalog, predviđali da ženska djeca do 10 godina starosti mogu učiti u muškim školama, nakon čega su školovanje mogla nastaviti na Institutu ili u ženskoj dvogodišnjoj školi.

1879. Na Skupštini plemenskih glavara Crne Gore donesena je odluka o ukidanju Senata i ustanovljenju državnog savjeta, ministarstava i Velikog suda. To je označilo početak reforme u organizaciji crnogorske države po uzoru na onovremene države.

1896. formiran I bataljon crnogorske stajace vojske.

1914. Kralj Nikola je odbio ponudu austrougarskog poslanika na Cetinju da dobije Skadar uz uslov da Crna Gora ostane neutralna u Prvom svjetskom ratu. Takvu odluku sile Atante su, u načelu, bile prihvatile na početku rata, ali nijesu Crnu Goru zvanično obavijestile. Kralj je namjeravao da uđe u Skadar tokom avgusta ali je, po preporuci Rusije i Italije, odustao jer je crnogorska vojska trebalo da drži front prema Austrougarskoj.

1954. Na Cetinju rođen Slavko Perović. Jedan od osnivača i utemeljivača Liberalnog saveza Crne Gore, partije koja je od samog nastanka, 26. januara 1990. godine, bila izrazito suverenistička, koja se žestoko borila za nezavisnu Crnu Goru, a čemu je izuzetno prepoznatljiv pečat upravo davao Perović. Slavko Perović je u Liberalnom savezu prvo bio predsjednik Izvršnog odbora, pa predsjednik. Sa izmjenom statuta, 1997. godine postaje politički lider LSCG. Nakon parlamentarnih izbora 2002. godine povlači se sa funkcija u partiji. Perović je sa tadašnjim predsjednikom Narodne stranke Novakom Kilibardom 1996. godine inicijator je osnivanja koalicije Narodna sloga, koja je, po osnivačima, predstavljala utemeljenje puteva pomirenja crnogorstva i srpstva u Crnoj Gori.

1982. umro Veljko Jovov Micunovic, narodni heroj i diplomata, pisac knjige Moskovske godine.

2006. Crna Gora i Bugarska potpisale, u Sofiji, sporazum o uspostavljanju diplomatskih odnosa između dvije zemlje, prilikom posjete crnogorskog ministra spoljnih poslova Miodraga Vlahovića. Razmjenom nota Ministarstva inostranih poslova Republike Crne Gore i Ministarstva inostranih poslova Republike Albanije uspostavljeni diplomatski odnosi dvije države, na nivou ambasadora.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo:

1100. Engleski kralj Vilijam II, sin Vilijama I Osvajača, ubijen, strijelom, u šumi, za vrijeme lova.

1552. Dogovorom u Pasauu, poništen Augsburški Interim iz 1548, protestanti dobili slobodu vjeroispovesti u Njemačkoj. Odluka ozakonjena na saboru u Augsburgu, 25. septembra 1555.

1589. Zbog prelaska na stranu protestanata, francuskog kralja Anrija III ubio pristalica katoličke Svete lige, dominikanac Žak Kleman.

1788. Umro Tomas Genzboro, engleski portretista i pejsažista i jedan od osnivača britanske Kraljevske akademije umjetnosti.

1789. Francuska Ustavotvorna skupstina izglasala Deklaraciju prava čovjeka i građanina.

1802. Napoleon Bonaparta proglašen doživotnim konzulom Francuske, što mu je dalo pravo da imenuje nasljednika.

1830. Francuski kralj Šarl X Burbonski abdicirao pod pritiskom Julske revolucije u Parizu, koja je izbila zbog njegove odluke da ukine slobodu štampe, raspušti parlament i promijeni izborni zakon.

1858. Britanski parlament usvojio zakon kojim je vlada u Indiji stavljena pod upravu britanske krune.

1903. U Makedoniji počeo Ilindenski ustanak za oslobođenje od turske vlasti. Tokom ustanka stvorena Kruševska Republika, koja se održala 11 dana. Ustanak krvavo ugušen.

1921. Umro italijanski operski tenor Enriko Karuzo. Njegove interpretacije spadaju u red najstarijih snimaka zabilježenih na fonografu i gramofonskoj ploči.

1922. Umro Aleksandar Grejem Bel, izumitelj telefona.

1934. Umro njemački predsjednik Paul fon Hindenburg. Adolf Hitler se proglasio za firera i preuzeo apsolutnu vlast.

1936. Umro francuski inženjer i pilot Luj Blerio. 1909. prvi avionom preletio Lamanš.

1939. Albert Ajnštajn upozorio predsjednika SAD Teodora Ruzvelta da njemački naučnici rade na proizvodnji bombe sa uranijumom. Potom u SAD počeli, početkom 1940, istraživački radovi za proizvodnju atomske bombe.

1945. Završena Potsdamska konferencija na kojoj su vođe SSSR-a, SAD i Velike Britanije postigle dogovor o demilitarizaciji i denacifikaciji Njemačke i njenoj podjeli na okupacione zone poslije II svjetskog rata.

1970. Britanski vojnici u Sjevernoj Irskoj prvi put upotrijebili gumene metke radi smirivanja nereda.

1990. Iračka vojska napala Kuvajt i okupirala ga za jedan dan. Slanjem trupa u Kuvajt predsjednik Iraka Sadam Husein pokrenuo događaje koji su doveli do Zalivskog rata i stacioniranja trupa SAD u regionu.

1997. Vođa najjače liberijske gerilske frakcije Čarls Tejlor proglašen za predsjednika Liberije, poslije sedam godina dugog građanskog rata.

2001. Bosanski Srbin, general Radislav Krstić, osuđen u Hagu na 46 godina zatvora zbog masakra nad bosanskim muslimanima u Srebrenici 1995. Žalbeno vijeće Haškog tribunala 19. aprila 2004. prvosnažno osudilo Krstića za pomaganje i podržavanje genocida umanjivši mu kaznu na 35 godina zatvora.

2002. Snage UNITA zvanično rasformirane, generali ostali bez činova i integrisani u vojsku Angole.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

3. avgust

1875. na Cetinju je formiran Komitet za zbrinjavanje hercegovackih izbjeglica i ranjenika. Komitet je prerastao u Crnogorski Crveni krst i kao takav postao jedan od najstarijih u svijetu.

1897. Na Cetinju je rođen Milo Milunović, slikar. Slikarstvo je učio u Italiji, učestvovao je u Prvom svjetskom ratu, a kasnije nastavio školovanje u Beogradu, Zagrebu i Parizu. U Beogradu je 1932. godine osnovao grupu Dvanaestorica i postao profesor Umjetničke akademije. Imao je brojne izložbe u zemlji i inostranstvu. Slikao je mrtvu prirodu , ptice, vaze sa cvijećem, ribare, voće, more, ljude, aktove i morske dubine.

1904. Svečano je puštena u rad prva bežična radio telegrafska stanica u Baru, koja je bila smještena na Volujici po čemu je i dobila ime. "Volujica" je bila povezana sa radio stanicom u Bariju a preko nje i sa Zapadnom Evropom. Svečanosti su, pored velikog broja građana, prisustvovali i knjaz Nikola, sam Markoni, koji je montirao stanicu, kao i veliki broj diplomatskih radnika iz Dubrovnika. Bila je to prva primjena radija na Balkanu.

1912. U Veljem brdu kod Podgorice rođen je Jagoš Jovanović, istoričar. Gimnaziju je završio u Podgorici, a Filozofski fakultet u Beogradu. Bio je direktor Više pedagoške škole na Cetinju, direktor Istorijskog instituta CG, direktor Redakcije Enciklopedija Jugoslavije za CG, urednik Istorijskih zapisa.

1953. U Beogradu je umro Ilija Šobajić, akademski slikar - grafičar i likovni pedagog. Osnovnu školu završio je u Nikšiću, gimnaziju u Kotoru i Beogradu, a Akademiju likovnih umjetnosti u Beču. Bio je prvi stručni profesor crtanja i kaligraf u Crnoj Gori. Radio je u Cetinjskoj gimnaziji i Djevojačkom institutu carice Marije. Poslije Drugog svjetskog rata živio je i radio u Beogradu, gdje je organizovao svoju prvu veliku izložbu na kojoj je prezentovao oko 300 radova: bakroreza, portreta, aktova, pejzaža... Bilo je to osvježenje za beogradsku publiku, koja do tada nije bila naviknuta na grafiku.

U svijetu:

216. p.n.e. Kartaginski vojskovođa Hanibal u Drugom punskom ratu kod Kane, u jugoistočnoj Italiji, nanio najteži poraz Rimljanima u istoriji Rimskog carstva. Rim zahvatila panika, zapamćena po izreci "Hanibal ante portas", "Hanibal pred vratima".

1347. Engleski kralj Edvard III zauzeo, u Stogodišnjem ratu, francuski grad Kale, koji je ostao pod engleskom vlašću do 1558.

1460. Škotskog kralja Džejmsa II, kog su savremenici nazivali Džejms Gnjevnog Lica, ubili Englezi tokom opsade zamka Roksburg.

1492. Španski moreplovac Kristofer Kolumbo isplovio na brodu "Santa Marija" iz španske luke Palos de la Frontera na prvo putovanje prema zapadu. Na tom putovanju otkrio Ameriku.

1571. Turci, poslije jedanaestomjesečne opsade, zauzeli grad Famagustu na Kipru i izvršili masakr stanovništva.

1675. Francuzi pobijedili holandsku i špansku flotu kod Palerma i zauzeli Siciliju.

1770. Rođen Fridrih Vilijem III, pruski kralj od 1797. do 1840. Jedan od potpisnika saveza Sveta alijansa koji su, poslije Napoleonovog pada, sklopile Rusija, Pruska i Austrija.

1778. U Milanu otvorena operska kuća Skala, djelo arhitekte Đuzepea Pjermarinija.

1858. Engleski istraživač Džon Spik otkrio jezero Viktorija, izvorište rijeke Nil.

1872. Rođen Hakon VII, norveški kralj od 1905. do smrti, 1957. Odbivši da abdicira podstakao narod na otpor njemačkoj okupaciji u Drugom svjetskom ratu.

1881. Britanske trupe okupirale egipatski grad Suec, što je Velikoj Britaniji omogućilo, 1883. vlasništvo nad čitavom zonom Sueckog kanala.

1903. Rođen tunižanski državnik Habib Ben Ali Burgiba, vođa borbe za nezavisnost i prvi predsjednik Tunisa, od 1957.

1904. Britanci napali Tibet i zauzeli glavni grad Lasu. Vjerski vođa Dalaj Lama pobjegao u Urgu.

1914. Njemačka objavila rat Francuskoj, Belgija odbacila zahtjev Njemačke da njene trupe uđu u tu zemlju, a Velika Britanija upozorila Njemačku da bi invazija na Belgiju značila opšti rat u Evropi.

1924. Umro engleski pisac poljskog porijekla Džozef Konrad.

1936. Američki atletičar Džesi Ovens skokom u dalj od 8,06 metara osvojio prvu od četiri zlatne medalje na Olimijskim igrama u Berlinu.

1940. Litvanija formalno postala dio SSSR-a pod nazivom Litvanska Sovjetska Socijalistička Republika.

1954. Umrla Gabrijel Kolet, jedna od najpopularnijih francuskih književnica 40-ih godina XX vijeka. Bila članica Akademije Gonkur i Belgijske kraljevske akademije, a 1953. postala oficir Legije časti.

1958. Američka atomska podmornica "Nautilus" pod komandom Vilijama Andersona prva prošla ispod ledenog pokrivača Sjevernog pola.

1977. Umro kiparski arhiepiskop Makarios, vođa pokreta za nezavisnost od Velike Britanije i prvi predsjednik Kipra, od 1960. do smrti. Bio jedan od istaknutih lidera Pokreta nesvrstanih zemalja.

1996. Ujedinjene nacije saopštile da je vojska plemena Tutsi u Burundiju pobila na hiljade civila Hutua u seriji pokolja od aprila do jula.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

4. avgust

1764. Rođen je Viala de Somjer, francuski pukovnik i putopisac. Nakon što su Francuzi zauzeli Boku bio je komandant Herceg Novog 1808. pa Kotora 1810. a 1811. guverner kotorske provincije. Obišao je Crnu Goru i napisao dvotomnu knjigu «Istorijsko i političko putovanje u Crnu Goru» koju je sam ilustrovao crtežima. Knjiga sadrži niz podataka o Crnoj Gori iz perioda 1807-13. godine.

1900. rodjen Ilija Peric autor djela iz oblasti socijalnog prava.

1908. Na Cetinju je umro Božo Novaković, profesor i direktor cetinjske Gimnazije i urednik nekoliko cetinjskih listova. Rođen je u Zadru 1841. gdje je završio Bogosloviju, a Pravni fakultet u Beogradu. Bio je prvi profesor Cetinjske gimnazije 1880. jedno vrijeme i njen direktor a nekoliko godina i predsjednik cetinjske opštine. Uređivao je Glas Crnogorca, Ujedinjenje i Cetinjski vjesnik. Kao poznavalac jezika pomagao je Valtazaru Bogišiću prilikom pisanja Crnogorskog imovinskog zakonika.

1914. Formiran Vojni savez Crne Gore i Srbije, ali u Vrhovni stab su usla samo dva crnogorska oficura bez prava na neke znacajnije uticaje. Jedino je kralj Nikola, kao vrhovni komandant Crnogorske vojske, mogao eventualno uticati na neke odluke vojske.

u svijetu:

1578. Pokušaj Portugalije da zauzme Maroko propao porazom u bici kod Alkazarkivira, u kojoj su poginuli portugalski kralj Sebastijan, kralj od Feza i mavarski pretendent na prijesto.

1704. U ratu za špansko nasljeđe, englesko-holandske snage zauzele španski grad Gibraltar.

1789. Parlament Francuske, tokom Francuske revolucije, ukinuo sve privilegije feudalaca.

1791. Potpisan Svištovski mir, određena granica između Austrije i Otomanskog carstva.

1792. Rođen Persi Biš Šeli, jedan od najznačajnijih pjesnika engleskog romantizma. Buntovnik protiv političkih, društvenih i vjerskih stega, napustio Englesku i posljednje godine života proveo u Italiji, gdje se 1822. utopio u brodolomu na jedrenju.

1859. Rođen norveški pisac Knut Hamsun, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1920. Za vrijeme II svjetskog rata, kao simpatizer Kvislingove pronjemačke vlade i nacista, izgubio popularnost, a poslije rata, u dubokoj starosti, osuđen na visoku novčanu kaznu zbog saradnje sa okupatorom.

1875. Umro danski pisac Hans Kristijan Andersen. Svjetsku slavu stekao kao autor oko 200 kratkih pripovjedaka, koje se smatraju najljepšim bajkama za djecu.

1907. Umro norveški kompozitor, pijanista i dirigent Edvard Grig, predstavnik poznog romantizma. Inspirišući se nacionalnim folklorom afirmisao norvešku muziku u svijetu.

1914. Njemačke trupe napale Belgiju, Velika Britanija objavila rat Njemačkoj, SAD proglasile neutralnost.

1916. Danska za 25 miliona dolara ustupila SAD dio Zapadnoindijskih ostrva, uključujući Djevičanska ostrva.

1944. Gestapo u skrovištu u Amsterdamu uhapsio porodicu Frank i četvoro Jevreja i deportovao ih u koncentracioni logor. Poslije rata otkriven dnevnik četrnaestogodišnje Ane Frank, jedan od najpotresnijih dokumenata o stradanju Jevreja u II svjetskom ratu.

1954. Britanski supersonični borbeni avion elektrik lajtning P1 izveo prvi let.

1977. Umro njemački filozof Ernst Bloh. U obimnom djelu koje obuhvata probleme filozofije, istorije, religije i etike posebno se bavio analizom fenomena utopije.

1983. Betino Kraksi, kao prvi socijalista, preuzeo dužnost premijera Italije, postigavši rekord u dužini opstanka Vlade Italije poslije II svjetskog rata.

1992. Milioni crnaca okončali dvodnevni generalni štrajk protiv vlade bijelaca u Južnoj Africi. U štrajku poginulo 30 ljudi.

1993. Japanske vlasti zvanično se izvinile ženama koje su tokom II svjetskog rata bile seksualne robinje japanskih vojnika.

1993. Snage bosanskih Srba osvojile sve ključne položaje na planini Igman iznad Sarajeva i zatvorile obruč oko grada.

1994. Pošto je Skupština Republike Srpske odbila mirovni plan Kontakt grupe za Bosnu, Jugoslavija prekinula političke i ekonomske odnose s bosanskim Srbima i zatvorila granicu na rijeci Drini.

1995. Hrvatska vojska, u operaciji Oluja, ušla u srpsku enklavu, takozvanu Republiku Srpsku Krajinu, zonu pod zaštitom Ujedinjenih nacija. Oko 250.000 Srba napustilo domove i krenulo prema Bosni i Hercegovini i Jugoslaviji.

2000. Britanska kraljica majka, Elizabeta, u Londonu proslavila 100. rođendan, kao prva ličnost iz kraljevske porodice koja je proživjela cio vijek. Sa balkona Bakingemske palate pozdravila okupljene građane.

2001. Palestina izdala zvanično saopštenje o obustavljanju oružanih napada na Izrael. Taj poziv bez presedana ukazao na neslaganje palestinskih zvaničnika i militantne palestinske struje oko osvete zbog izraelskih napada.

2001. Predsjednici Sjeverne Koreje i Rusije Kim Džong Li i Vladimir Putin potpisali deklaraciju po kojoj se Pjongjang mora pridržavati moratorijuma o raketnim probama do 2003.

2003. Sud u Ruandi osudio 100 ljudi, od kojih 11 na smrtnu kaznu, zbog zločina u toj zemlji 1994. Od početka sudskih procesa za genocid u Ruandi do tada osuđeno na smrt više od 400 ljudi.

2003. Biskupi Anglikanske crkve u SAD potvrdili imenovanje, bez presedana u istoriji te crkve, homoseksualca Džina Robinsona za biskupa u Nju Hempširu.

2005. Umro američki bluz-pjevač, pisac i gitarista Mali Milton Kembel.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

5. avgust


1754. U prestonicu Habsburgovaca, u Beč, vladika Vasilije stigao je po povratku iz Rusije. Austrijski dvor se interesovao o rezultatima posjete crnogorskog vladike Petrogradu, o čemu je Vasilije izvijestio pismom grofa Voroncova i Kolegij inostranih djela Rusije, kao i o namjeri da narednog dana otputuje za Veneciju. U post scriptumu je saopštio kako je Kolegiju inostranih djela poslao i „predstavku o drskosti i bezbožnim postupcima episkopa karlovačkog Nenadovića”. Vasilije je bio ogorčen na mitropolita Pavla Nenadovića u prvom redu zbog toga što mu nije – kako je obećao – uručio sve crkvene stvari Pećke patrijaršije, a potom i zbog predstavljanja crnogorskog mitropolita carici Mariji Tereziji u negativnom kontekstu

1860. Prvi međunarodni kontakti - Tek ustoličeni knjaz Crne Gore Nikola I Petrović uputio je pisma ruskom caru Aleksandru II i austrijskom caru Franju Josifu, izvještavajući ih da je, nakon ubistva knjaza Danila, njegovim testamentom proglašen za novog gospodara Crne Gore. U pismu ruskom imperatoru, knjaz Nikola je izrazio nadu da će Crna Gora biti pod pokroviteljstvom Rusije, dok je austrijskom caru naglasio očekivanje da će produžiti i učvrstiti prijateljske odnose između dvije zemlje.

1860. Na upražnjenu stolicu cetinjske Mitropolije mladi knjaz Nikola imenovao je tadašnjeg arhimandrita Cetinjskog manastira Ilariona Roganovića koji je odmah potom krenuo u Petrograd, gdje ga je petrogradski mitropolit Isidor posvetio za episkopa. Njegov prethodnik Nikanor Ivanović, prvi stranac na cetiskoj mitropolitskoj stolici, koji je učestvovao u zavjeri protiv knjaza Danila i odigrao značajnu ulogu u atentatu u Kotoru, morao je da napusti Crnu Goru, a mitropolit Ilarion Roganović je po povratku iz Rusije preuzeo upravu crnogorske eparhije.

1881. Drumska veza sa starom prijestonicom - U sklopu opsežnog poduhvata gradnje nove putne mreže u Crnoj Gori, završena je dionica kolskog puta od Cetinja do Rijeke Crnojevića. Radovi na saobraćajnici dugoj 16 km počeli su 1879, uz stručnu pomoć inženjera Josipa Sladea.

1914. Prekid diplomatskih veza sa Austrougarskom - Uslijedio je nakon objave rata Carevini od strane Crne Gore. Potonji poslanik Austrougarske u Kraljevini Crnoj Gori bio je Edvard Oto, koji je na Cetinje stigao 1913. a prijestonicu napustio zato što su se Crna Gora i Austrougarska našle na suprotnim stranama u Prvom svjetskom ratu. Crna Gora, koja je odbila ponudu Austrougarske da ostane neutralna, prišla je bloku Velike Antante, dok je Austrougarska bila u savezu Centralnih sila.

1978. U 7 sati i 40 minuta 19 članova ekspedicije PSD Javorak iz Nikšića popela se na Mon Blan. U ekipi su bili Boško Vulanović, Luka Petrušić, Stevo Vujičić, Rako Nikčević, Frinjo Kontić, Ljubo Nikčević, Emir Adžajlić, Blagota Popović, Veselin Simonović, Budimir Bijelić, Miško i Dragan Lalović, Radivoje Vuković, Veselin Blečić, Željko Loncović, Dragutin Lalić, Danilo Vujičić, Savo Grbović i Ljubiša Perović.

1949. U Piperima kod Podgorice, rođen Veselin Vukotić, ekonomista, redovni profesor i dekan Fakulteta za međunarodnu ekonomiju, finansije i biznis Univerziteta UDG, čiji je osnivač. Autor ideje i rukovodilac postdiplomskih studija „Preduzetnička ekonomija" na Univerzitetu Crne Gore, osnivač i predsjednik Instituta za strateške studije i projekcije, utemeljivač i naučni rukovodilac skupa „Božićne rasprave o ekonomiji". Utemeljivač i glavni urednik međunarodnog časopisa „Preduzetnička ekonomija". Autor ideje i koncepta: Crna Gora- mikrodržava . Glavni zagovornik ekonomskog liberalizma odnosno ideologije slobodnog tržišta u Crnoj Gori.

u svijetu:

1583. Hemfri Gilbert osnovao prvu englesku koloniju u Sjevernoj Americi, u Sent Džonu na Njufaundlendu.

1844. Rođen ruski slikar Ilja Jefimovič Rjepin, glavni predstavnik realizma u ruskom slikarstvu. Izvršio veliki uticaj na umjetnike svog vremena, a sovjetski socijalistički realisti smatrali ga svojim uzorom.

1850. Rođen francuski pisac Gi de Mopasan, jedan od najznačajnijih autora kratke forme. Objavio oko 300 pripovijedaka, od kojih se veliki broj smatra remek-djelima svjetske književnosti.

1858. Pušten u rad prvi transatlantski telefonski kabl. Engleska kraljica Viktorija je telefonom čestitala američkom predsjedniku.

1895. U Londonu umro njemački filozof Fridrih Engels, jedan od osnivača naučnog socijalizma i najbliži saradnik Karla Marksa, s kojim je 1864. organizovao Prvu internacionalu, međunarodno udruženje radnika.

1905. Norveška se referendumom, putem narodnog glasanja, odvojila od Švedske.

1906. Rođen Džon Hjuston, jedan od najpoznatijih američkih filmskih reditelja.

1914. Prvi električni saobraćajni signali za regulisanje različitih saobraćajnih pravaca, semafori, postavljeni u Aveniji Euklid i Istočnoj 105. ulici u Klivlendu, u američkoj državi Ohajo.

1914. SAD proglasile neutralnost pošto je Njemačka objavila rat SSSR-u.

1930. Rođen Nil Armstrong, prvi čovjek koji je stupio na Mjesec.

1940. Letonija ušla u sastav SSSR, pod nazivom Letonska Sovjetska Socijalistička Republika.

1943. Plotunima iz 222 artiljerijska oruđa u Moskvi, u Drugom svjetskom ratu, obilježene pobjede nad njemačkim trupama na Istočnom frontu.

1949. U zemljotresu jačine 6,7 stepeni Rihterove skale u Ekvadoru poginulo oko 6.000 ljudi, a oko 100.000 ostalo bez domova.

1951. Rođen Bob Geldof, poznat po svojoj muzičkoj karijeri sa grupom 'Boomtown Rats', kao i po velikim dobrotvornim akcijama u korist Afrike, Trećeg svijeta.

1960. Gornja Volta stekla nezavisnost od Francuske.

1962. Američka filmska glumica Merilin Monro, jedna od najvećih holivudskih zvijezda i seks-simbol pedesetih godina XX vijeka, nađena mrtva u 36. godini.

1963. SSSR, SAD i Velika Britanija potpisali u Moskvi sporazum o zabrani nuklearnih proba.

1974. Predsjednik SAD Ričard Nikson priznao da je učestvovao u prikrivanju afere "Votergejt" i blokiranju istrage o upadu u sjedište Demokratske stranke u poslovnom centru "Votergejt". Podnio ostavku 9. avgusta.

1984. Umro britanski pozorišni i filmski glumac Ričard Barton, koji se proslavio u pozorištu u kreacijama Šekspirovih likova, a potom i na filmu. U jugoslovenskom filmu "Sutjeska" igrao lik Josipa Broza Tita.

1994. Avioni NATO bombardovali položaje bosanskih Srba oko Sarajeva pošto su pripadnici Vojske Republike Srpske uzeli dio naoružanja iz skladišta mirovnih snaga UN na planini Igman.

1995. SAD i Vijetnam uspostavili diplomatske odnose poslije višedecenijskog neprijateljstva i založili se za unaprjeđenje međusobne saradnje.

1998. Umro bugarski komunistički lider Todor Živkov, sekretar Komunističke partije Bugarske od 1954, šef države od 1971. do 1989, kada su ga reformisti u Komunističkoj partiji prisilili da podnese ostavku.

2000. Umro britanski glumac Alek Ginis, dobitnik "Oskara" za film "Most na rijeci Kvaj" 1957. i "Oskara" za ukupan doprinos filmskoj umjetnosti, 1980. godine.

2001. Talibanska vlada u Avganistanu zatvorila osam stranih humanitarnih radnika, dva Amerikanca, četiri Njemca i dva Australijanca, pod optužbom da su širili hrišćanstvo među muslimanima.

2005. Za generalnog guvernera Kanade imenovana, prvi put u istoriji te zemlje, žena imigrant crne puti, Mišel Žan.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

6. avgust

1712. U pohodu Ahmed paše na Crnu Goru Turci su stigli do Cetinja i opustošili crnogorsku prijestonicu i Njeguše. Bila je to jedna od najtežih osmanskih pohara Crne Gore. Poslije samo dvije godine na opustošenu zemlju i izmučeni narod udario je Numan paša Ćuprilić i razorio Crnu Goru.

1796. Uoči bitke na Krusima na Cetinju je usvojena Stega – zakletva jedinstvu Crne Gore. U borbi protiv turskog neprijatelja trebalo je da ustane svaki Crnogorac, selo, pleme i nahija, u protivnom «biće proglašeni za izdajnika, krvnika svoga naroda i kao takav lišeni časti i predan "vječnom prokletstvu". Kao i Odluka od 20. juna, uoči bitke na Martinićima, tako i ova imala je za cilj da se u formi zakletve naroda obezbijedi jedinstvo Crnogoraca i Brđana u borbi protiv višedecenijskog zajedničkog neprijatelja jer je obaveza odbrane zemlje dobila važnost zakona. Zemaljska Skupština, koju je na Cetinju sazvao Petar I, potvrdila je Stegu, prvi zakonski akt koji je, pod zakletvom, obavezivao Crnogorce i Brđane na zajedničke političke i vojne akcije. Stega je, dakle, pravni prvijenac u crnogorskoj državnosti. Autor Stege, nesumnjivo je Petar I. Kazna za izdaju otadžbine, onakva kakva je formulisana u Stegi, očito je smatrana težom od smrtne. Naime, trećim članom je propisano da će svaki Crnogorac, pleme ili nahija, koji bi se pokazali kao izdajnici, bilo da to čine javnim ili potajnim načinom, biti od naroda predate vječnom prokletstvu kao krvnici bratski i hristijanski. Nakon potvrđivanja, po jedan primjerak Stege upućen je u nahije da se tamo čuva i prelazi od roda na rod, jedan primjerak je ostavljen u Mitropoliji. Stega predstavlja svjedočanstvo o narasloj narodnoj svijesti za čvršće povezivanje zajednice, u kojoj će opšti interes stajati ispred nahijskog, plemenskog, kneževskog, bratstveničkog ili ličnog.

1825. U Golijevu u Livnu rođen je Jovan Sundečić, književnik sekretar knjaza Nikole i autor crnogorske državne himne. Po završetku Bogoslovije bio je parohijalni kapelan i učitelj cetinjskih iseljenika u Peroju, a 1864., na poziv knjaza Nikole, došao je u Crnu Goru za ličnog njegovog sekretara. Bio je urednik godišnjaka Orlić i obavljao neke važne diplomatske poslove. Objavio je veliki broj pjesama.

1833. Zavladičen Njegoš - U Preobraženskoj lavri u Petrogradu hirotonisan je za crnogorskog vladiku mladi arhimadrit Petar II Petrović. Za taj čin ruski car Nikolaj I odobrio je 15.000 rubalja. Hirotoniji su prisustvovali članovi Svetog sinoda Ruske pravoslavne crkve, nekoliko mitropolita, ministri i sam ruski imperator Nikolaj I. Na poklon od cara Njegoš je dobio zlatnu panagiju ukrašenu brilijantima i smaragdima i zlatan krst. Nakon posvećenja, Njegošu je uručena i gramata (povelja o zavladičenju) sa tekstom arhijerejske zakletve, na koju su potpise stavili Njegoš i svi članovi Svetog Sinoda. Bilo je to prvo rukoploženje jednog crnogorskog vladike u Rusiji

1854. U Skadru je otvoren prvi Crnogorski konzulat, i za prvog redovnog predstavnika Crne Gore postavljen je Pero Pejović, a naredne godine Jovan Vaclik. Od 1870. godine i u Kotoru je otvorena Crnogorska konzularna agencija, a do tada spoljnu politiku u Crnoj Gori vodio je šef države, koji je samo za određene diplomatske poslove slao svoje izaslanike. Od 1874. godine spoljne poslove u Crnoj Gori vodila je Kancelarija za spoljne poslove, a od 1879. godine ove poslove, dobilo je Ministarstvo spoljnih poslova.

1874. Rođena Princeza Ana - Šesta po redu kći kralja Nikole. Vjenčala se 6. maja 1897. sa knezom Francom Batembergom. Živjela je u Švajcarskoj. Umrla je 1971.

1880. Granica prema Hercegovini - Prema sporazumu od 29. maja iste godine, potpisan je protokol o razgraničenju Crne Gore sa Hercegovinom koja je bila interesna sfera i Austrougarske i Crne Gore u Crnogorsko-osmanskom ratu 1876–78.

1952. Osnovan NP „Lovćen” - Smješten u jugozapadnom dijelu Crne Gore, jedan od četiri njena nacionalna parka obuhvata, centralni i najviši dio lovćenskog masiva na površini 6.220 hektara. Uzdiže se sa ivica jadranskog basena, zatvarajući duge i vijugave bokeljske zalive, kao zaleđe Kotoru. Na granici dvije sasvim različite prirodne cjeline, mora i kontinenta, trpi uticaje oba klimatska tipa. Specifičan spoj životnih uslova uzrokovao je razvoj raznovrsnih bioloških sistema, sa bogatom oromediteranskom florom i faunom i brojnim endemitima. Na njegovom području značajnu vrijednost čini kulturno-istorijsko nasleđe, a svojevrstan arhitektonski relikt predstavljaju čuvene lovćenske serpentine, stari put od Kotora do Njeguša. Za razliku od ostalih, ovaj Nacionalni park ima izraženu kulturno-manifestacionu funkciju, a njegova najveća znamenitost je Njegošev mauzolej na Jezerskom vrhu.

1963. Arheološka istraživanja u Crvenoj stijeni kod Nikšića dosegla su do dubine od 20,30 metara. Radovima, koji su započeti 1. septembra 1960., rukovodio je Đuro Bazler, Slovenac, šef Praistorijskog odsjeka Zemaljskog muzeja u Sarajevu. Ovo istraživanje pokazalo je da nije riječ o neolitskom, nego o praistorijskom lokalitetu sa najdubljim kulturnim slojem i najsloženijom stratografijom na Balkanu.

U svijetu:

1637. Umro engleski pisac i glumac Ben Džonson, autor satirične komedije "Valpone, ili lisica", koja se smatra jednim od najboljih djela tog žanra u renesansnoj književnosti.

1657. Umro Bogdan Hmeljnicki, kozački ataman koji je ukrajinske kozake digao na ustanak protiv Poljaka, oslobodio ih i ujedinio sa Rusijom.

1660. Umro španski slikar Dijego Velaskez, jedan od najvećih u istoriji slikarstva, dvorski slikar španskog kralja Filipa IV (portreti članova kraljevske porodice, "Predaja Brede", "Venera sa ogledalom").

1661. Portugal i Holandija potpisale sporazum prema kojem su Portugalci zadržali Brazil, a Holanđani Cejlon (Šri Lanka).

1806. Car Franc I Habzburg odrekao se titule rimskog cara i proglasio se carem Austrije. Time je prestalo da postoji Sveto rimsko-njemačko carstvo.

1809. Rođen Alfred Tenison, jedan od najznačajnijih pjesnika engleske viktorijanske ere, zvanični dvorski pjesnik. Pisao o Crnoj Gori.

1825. Bolivija proglasila nezavisnost nakon gotovo tri vijeka španske vladavine.

1881. Rođen engleski mikrobiolog Aleksander Fleming, koji je 1928. otkrio penicilin. Nobelovu nagradu 1945. podijelio sa Ernstom Čejnijem i Hauardom Florijem, koji su prvi primijenili penicilin u liječenju infekcija.

1890. U njujorškom zatvoru Oburn pogubljen ubica Vilijam Kemler. To je bilo prvo izvršenje smrtne kazne na električnoj stolici.

1914. Austro-Ugarska objavila rat Rusiji, a Srbija i Crna Gora Njemačkoj u Prvom svjetskom ratu.

1916. Rođen malteški političar Dom Mintof, koji je kao predsjednik laburističke vlade od 1971. vodio politiku odvajanja Malte od Velike Britanije i Evrope, stvarajući bliže veze sa Libijom i arapskim svijetom.

1918. Završena njemačka ofanziva na Marni. Posljednji veliki napad Njemaca u Prvom svjetskom ratu završen je porazom, a oko 100.000 njemačkih vojnika je poginulo i ranjeno.

1926. Američka plivačica Gertruda Ederle prva je žena koja je preplivala Lamanš. Pivanje je trajalo 14 sati.

1928. Rođen američki slikar, novinar, filmski režiser i producent Endi Vorhol, najznačajniji predstavnik pop-arta.

1932. Otvoren prvi Venecijanski filmski festival.

1940. Estonija ušla u sastav SSSR-a pod nazivom Estonska Sovjetska Socijalistička Republika.

1945. Amerikanci bacili prvu atomsku bombu, snage 20.000 tona TNT, na japanski grad Hirošima. Grad je razoren, a 13 kvadratnih kilometara pretvoreno je u pustoš. Poginulo je oko 117.000 ljudi, a od posljedica bačene bombe stradalo je 217.137.

1962. Jamajka stekla nezavisnost poslije 300 godina britanske vladavine.

1973. Umro kubanski diktator Fulhensio Batista Saldivar, koji je vladao Kubom od 1952. do 1959, kada je zbačen u revoluciji pod vođstvom Fidela Kastra.

1978. Umro papa Pavle VI, čiji je pontifikat (od 1963.) obilježen nastojanjima da se normalizuju odnosi sa komunističkim zemljama.

1991. Predsjedništvo SFRJ jednoglasno usvojilo odluku o proglašenju potpune i bezuslovne obustave vatre na teritoriji Republike Hrvatske.

1995. Hrvatski avioni i artiljerija gađali srpske izbjeglice koje su iz Krajine, u kolonama, napuštale teritoriju Hrvatske.

1996. Američki naučnici su objavili da su pronašli dokaz da je na Marsu davno postojao život, na osnovu ispitivanja ostataka meteora pronađenog na Antarktiku.

1999. Predsjednik Rusije Boris Jeljcin zatražio od parlamenta ukidanje smrtne kazne.

2001. Vrhovni sud Kalifornije donio odluku da proizvođači vatrenog oružja ne podliježu zakonskoj odgovornosti za upotrebu oružja.

2005. Umro bivši ministar inostranih poslova Velike Britanije Robin Kuk koji je 2003. napustio vladu Tonija Blera u znak protesta zbog invazije na Irak.

Uredili FORMICA i Hari Krisna

[zvoncica]

7. avgust

1539. Velika osmanska flota sa preko stotinu plovnih objekata, pod vođstvom čuvenog pomorskog komandanta Hajrudina Barbarose i nekoliko sandžak-begova sa kopna, zauzela je Herceg Novi, koji je od 1538. bio pod kontrolom špansko-mletačkih snaga. U tom napadu izginuo je veći dio španske posade, koja je faktički imala prevlast nad gradom u odnosu na mletačku vojsku. Poslije prvog osvajanja Herceg Novog 1482, Osmanlije su taj grad držali u posjedu do 1538, kada ga je udružena hrišćanska vojska (Svete lige) pod vođstvom admirala Andreja Dorija zaposjela na nešto manje od godine. Gradom su, uprkos mletačkom protivljenju, upravljali Španci. Poslije ponovnog zaposijedanja 1539, Osmanlije su gospodarile gradom do 1687, kada su ga osvojili Mlečani uz pomoć Peraštana, Crnogoraca i Hercegovaca. Ubrzo potom pao je i Risan, koji je Venecija na prevaru osvojila. Flota je namjeravala da napadne još i Kotor, ali se već krajem mjeseca povukla iz Boke.

1895. Po nalogu knjaza Nikole profesor Filip Kovačević sročio je «uputstvo za uređenje državne arhive» i Pravilnik pod nazivom «Način i sredstva po kojim će se izvršiti uputstvo za uređenje državne arhive. Crnogorski suveren je vjerovao da je poslije Veljeg rata nastupio period u kom je «pero silnije od mača» i ozbiljnije se zalagao za osnivanje biblioteke, muzeja i uređenje državnog arhiva.

1906. Rođen Antun Homen - Muzički pedagog, kompozitor i dirigent. Dao je snažan doprinos razvoju muzičke umjetnosti u rodnom Kotoru i cijeloj Crnoj Gori. Značajan je njegov rad sa mlađim muzičarima krajem četvrte i početkom pete decenije XX vijeka, kada je pripremio tri operete. Dobio je zlatnu medalju Saveza kompozitora Jugoslavije (1970) i Novembarsku nagradu grada Kotora.

1914. Austrougarska mornarica uništila je predajnik na Volujici kod Bara, prvu radio stanicu na Balkanu, koja je bila povezana sa Barijem i Zapadnom Evropom a počela je da radi 3. avgusta 1904. godine.

1918. U Parizu je dogovoreno da u Crnu Goru mogu da uđu sve trupe osim srpskih. Ovim je udovoljeno zahtjevu kralja Nikole da se ne dozvoli srpskoj vojsci da uđe u Crnu Goru. Međutim, francuski zvaničnici Poenkare i Pišon pogazili su dogovor pa je u Crnu Goru najprije ušla upravo srpska vojska.

1958. Umro Jovan Kujačić - Istaknuti ljekar, publicista, pisac i prevodilac naučnopopularnih publikacija, rođen 23. septembra 1869. u Nudolu kod Grahova. Po završetku srednje škole dobio je stipendiju knjaza Nikole i 1894. otišao u Moskvu, gdje je upisao medicinski fakultet, a potom se usavršavao u Ženevi i Parizu. Službovao je na Cetinju, u Kolašinu i Nikšiću. Ostavio je značajna djela iz medicinske nauke: „Prilozi istoriji zdravstvene kulture Crne Gore do kraja 1918. g.”, „Jektika i savremeni način borbe sa njom”, „Malarična mjesta u Crnoj Gori”, „Pjegava groznica”, „Lepra u Crnoj Gori” i mnoga druga. Bavio se i prevodilaštvom. Pored stručnih radova, kao lični Tolstojev prijatelj preveo je nekoliko njegovih djela, a sa starogrčkog je u desetercu prepjevao Homerovu „Ilijadu”.

U svijetu:

1830. Francuska skupština izabrala Luja Filipa za kralja Francuske, koji je postao poznat kao Kralj građanin.

1834. Umro francuski pronalazač Žoze Mari Žakar, koji je 1801. izumio mehanički tkački razboj, nazvan po njemu "Žakarova mašina".

1858. Kraljica Viktorija za prijestonicu britanskog dominiona Kanade odabrala Otavu.

1876. Rođena holandska igračica Margareta Gertruda Zele, poznata kao Mata Hari. Pod sumnjom da je njemački špijun, Francuzi je strijeljali u oktobru 1917.

1895. Otvorena prva međunarodna izložba moderne umjetnosti u Veneciji, koja se otada održava svake druge godine (Bijenale).

1912. Rusija i Japan potpisali sporazum o podjeli interesnih sfera u Mongoliji i Mandžuriji.

1938. Umro ruski pozorišni glumac, teatrolog i reditelj Konstantin Stanislavski, osnivač Hudožestvenog teatra u Moskvi 1898.

1942. Iskrcavanjem američkih pomorsko-desantnih snaga na ostrvo Gvadalkanal, u grupi Solomonskih ostrva, počela saveznička ofanziva na Pacifiku u Drugom svjetskom ratu.

1947. Ekspedicija norveškog etnologa Tora Hejerdala na splavu "Kon Tiki" stigla, nakon 101 dana plovidbe od Perua, na arhipelag Tuamotu u Polineziji.

1957. Umro američki filmski glumac Oliver Hardi, koji je sa partnerom Stenom Lorelom (Stanlio i Olio) igrao u preko 100 filmskih komedija snimljenih između 1926. i 1950.

1959. Satelit SAD Eksplorer 6 lansiran iz Kejp Kaneverala. Prvi satelit koji je poslao fotografije Zemlje iz svemira.

1960. Kubanski premijer Fidel Kastro objavio odluku o nacionalizaciji svih američkih kompanija na Kubi.

1964. Proglašena Narodna Republika Kongo.

1989. Umrla srpska pozorišna rediteljka Mira Trailović, osnivač avangardnog beogradskog pozorišta "Atelje 212" i BITEF-a.

1990. Afrički nacionalni kongres Nelsona Mandele odustao, poslije 29 godina, od oružane borbe protiv vlasti bijele manjine u Južnoj Africi, a zauzvrat vlada te zemlje prihvatila razgovore o okončanju sistema aparthejda.

1996. U Atini se sastali predsjednici Srbije i Hrvatske, Slobodan Milošević i Franjo Tuđman, i postigli dogovor o normalizaciji odnosa Jugoslavije i Hrvatske. Sporazum ozvaničen 23. avgusta.

1997. Oslobodilačka vojska Kosova preuzela odgovornost za niz oružanih napada na policijske stanice na Kosovu i pozvala Albance da podrže oružanu pobunu protiv srpske vlasti.

1998. U eksploziji automobila-bombi u ambasadama SAD u Keniji i Tanzaniji poginulo 226 osoba, 215 u Najrobiju i 11 u Dar es Salamu, povrijeđeno 5.000 ljudi. Odgovornost preuzela do tada nepoznata grupa Islamska armija za oslobođenje svetih mjesta.

1999. U Brčkom, u BIH, održan rok maraton, na kome su se prvi put od raspada SFRJ i rata okupile grupe iz bivših jugoslovenskih republika.

2000. Grupa američkih i švajcarskih naučnika saopštila otkriće devet novih planeta koje se kreću u orbiti izvan našeg sunčevog sistema.

2001. Filipinska vlada i muslimanska separatistička grupa Islamski oslobodilački front Moro potpisali primirje, kao korak u pravcu okončanja decenijskih borbi u južnim Filipinima.

2002. MMF dodijelio 30 milijardi dolara Brazilu, u cilju sređivanja ekonomske situacije u toj zemlji.

2003. Sud u Dablinu osudio lidera Prave IRA, odmetničke frakcije Irske republikanske armije, Majkla Mekevita na 20 godina zatvora za organizovanje bombaškog napada u gradu Oma u Sjevernoj Irskoj, u avgustu 1998.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

8. avgust

1712. Turska vojska, kojom komanduje Ahmet-paša, prodrla na Cetinje, spalila novopodignuti Cetinjski manastir i zadržala se pet dana u Cetinjskom polju; stalno noću napadana od manjih grupacija Crnogoraca, bila je primorana da napusti Cetinje i da se, u pogledu uspostavljanja vlasti u slobodnom dijelu Crne Gore, vrati neobavljenog posla, trpjeći usput, na povratku, znatne vojne gubitke.

1737. Iz zatvora je pobjegao Arsenije četvrti Crnojević, patrijarh koga su Turci zatvorili poslije povratka iz glavnog austrijskog štaba. Patrijarh se sklonio u Vasojeviće odakle je crnogorska plemena pozvao "na ustanak protiv neprijatelja nehrišćanskog naroda", ali poziv je ostao bez odjeka. Stoga je već 26. avgusta sa mnogo naroda krenuo za austrijskom vojskom.

1813. Na insistiranje Petrograda došlo je do potpisivanja novog koalicionog ugovora između Rusije, Pruske i Austrije (prvi je potpisan 27. juna). Novi ugovor imao je za cilj da učvrsti antinapoleonovsko raspoloženje u Evropi. Za Crnu Goru ovaj ugovor važan jer je njime potvrđeno da Boka treba da pripadne Austriji. Bila je to još jedna potvrda zanemarivanja interesa svojih štićenika na Balkanu od strane Rusije što je razljutilo zvanično Cetinje.

1875. Iako je već bio poslao vojsku Petra Vukotića da rukovodi hercegovačkim ustankom, knjaz Nikola je na Ivanovim Koritima održao tajni sastanak sa hercegovačkim prvacima i jednim brojem crnogorskih vojvoda i senatora. Dogovoreno je zajedničko djelovanje hercegovačkih i crnogorskih ustanika i knjaz Nikola je obećao punu kontrolu nad ustankom, te da će, u slučaju neuspjeha ustanka, Porti objaviti rat.

1900. Crnogorska vlada dala je koncesije i propisala uslove za istraživanje i eksploataciju rudnog bogatstva u Crnoj Gori. U ugovoru sa izvjesnim Đurom Vukotićem iz Boke kotorske, naznačeno je da „Vukotić može za jednu godinu, preko stručnjaka, da istražuje po Crnoj Gori svakovrsne rude pod čim se podrazumijevaju petrolej, kameni ugalj, gvožđe, asfalt itd”.

1910. Neposredno pred proglašenje Crne Gore za kraljevinu, knjaz Nikola je u čast bugarskog kralja Ferdinanda i njegovog sina, prestolonasljednika Borisa, održao zdravicu, kojom je podsjetio da je prilikom uzdizanja Bugarske na stepen kraljevstva upravo on pohitao da „bude prvi koji će bugarskom kralju i njegovom narodu čestitati na velikom uspjehu kojem se iz svega srca zaradovao”.

1921. Trgovačka banka – Cetinje - Nastala je transformacijom Narodne banke Knjaževine Crne Gore u akcionarsko društvo (privatno-preduzetničku banku) sa sjedištem na Cetinju. Revitalizovana je kapitalom nekoliko ranijih akcionara. Imala je veoma širok spektar poslovanja. Pored bankarskih, obavljala je i poslove carinjenja, skladištenja, čuvanja robe, posredništva i špediterstva.

1921. U Podgorici je izašao Podgorički glasnik, list Demokratske stranke. Uređivao ga je redakcijski odbor, a odgovorni urednik bio je Blagoje Ljumović. Glasnik je izlazio ponedjeljkom i četvrtkom, a slovio je kao demokratsko glasilo "koje je trebalo da posluži i seljaku i zanatliji i radniku i trgovcu i činovniku", naglašeno je u uvodniku.

1987. Umro Mirko Kujačić - Po odlasku iz Kolašina, gdje je rođen 2. jula 1901, likovno obrazovanje sticao je na akademiji u Parizu, kod Andre Lota. Prvi je pobornik socijalne umjetnosti u Jugoslaviji, ali se ubrzo okrenuo ekspresionizmu. Iz te faze njegovo stvaralaštvo lagano je dobilo prevagu realističnosti. U prvim poratnim godinama okreće se mirnim, poetizovanim primorskim krajolicima, naporedo slikajući portrete. Tokom ponovnog boravka u Parizu (1960) i susreta sa starim učiteljem, vraća se ekspresionizmu, nastavljajući krug kojim se kretao početkom četvrte decenije XX vijeka. Imao je niz samostalnih izložbi u jugoslovenskim gradovima i veliki broj kolektivnih, mahom u inostranstvu. Dobitnik je prestižnih društvenih priznanja i nagrada za slikarstvo.

2008. Počele Olimpijske igre u Pekingu, na kojima je prvi put učestvovala Crna Gora. U spektaklu pripređenom na otvaranju učestvovalo 14.000 izvođača, a među 204 države koje su se našle u svečanom defileu, prvi put je bila i Crna Gora. Zastavu naše zemlje nosio je Veljko Uskoković, kapiten crnogorske vaterpolo reprezentacije.

U svijetu :

117. Umro rimski imperator Marko Ulpije Trajan, rimski car za čije je vladavine, od 98. godine, Rimsko carstvo najviše proširilo svoje teritorije.

843. U Verdenu franački vladari, car Lotar I, kralj Ludvig Njemački i kralj Karlo II Ćelavi, sklopili ugovor kojim je franačka država podijeljena na tri dijela: zapadni i srednji (kasnije Francuska) i istočni (kasnije Njemačka).

1567. Španski vojvoda od Albe kao vojni guverner stigao u Holandiju s 10.000 španskih i italijanskih vojnika. Njegova vladavina, do 1573, zapamćena po teroru nad holandskim stanovništvom i po djelovanju španske inkvizicije.

1786. Francuski alpinista, doktor Mišel Gabrijel Pakar i njegov nosač Žak Balma osvojili prvi u svijetu najviši vrh Alpa i zapadne Evrope, Mon Blan (4807 metara).

1815. Francuski car Napoleon I Bonaparta krenuo u izgnanstvo na britansko ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu, gdje je proveo posljednjih šest godina života.

1832. Rođen srpski pisac i slikar Đura Jakšić, najveći liričar srpskog romantizma i jedan od najdarovitijih srpskih slikara XIX vijeka.

1883. Rođen meksički revolucionar Emilijano Zapata, od 1910. vođa meksičkih seljaka koji je stvarao istoriju Meksičke revolucije pod parolom "Zemlja i sloboda". Ubijen iz zasjede u aprilu 1919.

1900. U Bruklinu (Masačusets) počeo prvi teniski "Dejvis kup" turnir. Pobjednici dvodnevnog takmičenja bili su Amerikanci.

1905. Umro srpski istoričar i svještenik Ilarion Ruvarac, začetnik kritičkog istorijskog istraživanja i veliki protivnik nenaučnog prilaza istoriji i oslanjanja na narodnu tradiciju kao istorijski izvor.

1919. Rođen italijanski filmski producent Dino de Laurentis, koji je značajno doprinio svjetskom uspjehu italijanske kinematografije poslije Drugog svjetskog rata. Dobitnik je Oskara za filmove "Gorki pirinač" i "Ulica", kao najbolje inostrane filmove.

1919. Mirovna konferencija Avganistana i Indije završena potpisivanjem mira u Ravalpindiju.

1937. U Los Anđelesu (Kalifornija), rođen Dastin Hofman, američki filmski glumac, dvostruki dobitnik Oskara, pet puta Zlatnog globusa. Proslavio se glumeći u filmovima sa kraja 60-tih i 70-tih godina: „Diplomac", „Ponoćni kauboj", „Leptir", „Maratonac" i „Kramer protiv Kramera" za koga je dobio Oskara 1979. godine kao najbolji glavni glumac, „Tutsi", potom i „Kišni čovjek" za koga dobija drugog Oskara.

1945. Londonskim sporazumom izmedju Velike Britanije, SSSR-a, SAD i Francuske, kojem se kasnije priključilo još 19 zemalja, osnovan Međunarodni vojni sud za suđenje nacističkim ratnim zločincima, na osnovu kojeg je vođen Nirnberški proces.

1963. U spektakularnoj pljački voza, grupa kriminalaca upala u poštanski voz između Glazgova i Londona i opljačkala 2,6 miliona funti. Svih 15 učesnika pljačke vijeka uhapšeno i 1964. osuđeno na 25 do 30 godina zatvora. Jedan od glavnih aktera Roni Bigs uspio da pobjegne iz zatvora i s plijenom otputuje u Brazil, gdje je živio do maja 2001, kada se predao Skotland jardu.

1967. Ministri inostranih poslova Indonezije, Malezije, Singapura, Tajlanda i Filipina u Bangkoku potpisali sporazum o osnivanju političko-ekonomske grupacije ASEAN (Udruženje zemalja Jugoistočne Azije), kojoj su kasnije pristupili Bruneji i Vijetnam.

1974. Predsjednik SAD Ričard Nikson objavio je, obraćajući se naciji preko televizije, da podnosi ostavku zbog umiješanosti u aferu Votergejt.

1981. Rođen švajcarski teniski as Rodžer Federer, koji je bez prekida, 4 godine bio broj jedan u svijetu.

1990. Irak, sedam dana poslije okupacije, anektirao Kuvajt, kao 19. provinciju. Predsjednik SAD Džordž Buš poslao trupe u Saudijsku Arabiju, kasnija vojna akcija nazvana Pustinjska oluja.

1994. Lideri Jordana i Izraela otvorili prvi drumski granični prelaz i time potvrdili kraj 46 godina dugog neprijateljstva.

2000. Od eksplozije bombe u stanici metroa ispod Puškinovog trga, u centru Moskve, poginulo je 12 osoba, a 53 su teško ranjene.

2004. Umro legendarni borac protiv požara na naftnim poljima Red Ader, neustrašivi Teksašanin koji je gasio požare na naftnim izvorima širom svijeta.

2005. U Argentini uhapšen Milan Lukić, pred Haškim tribunalom optužen za zločine protiv čovječnosti u okolini Višegrada, u BIH, i izručen sudu u Hagu. Lukić u Beogradu u odsustvu osuđen na 20 godina zatvora zbog otmice i ubistva 16 Bošnjaka iz Sjeverina 1992.

2008. Veličanstvenim spektaklom u Pekingu otvorene 29. moderne Olimpijske igre, na kojima je prvi put učestvovala Crna Gora.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

9. avgust

1696. Mletačka flota stigla je ispred gusarskog naselja Ulcinja, vojska i oprema iskrcani su bez smetnji i počela je opsada, koja je trajala do 5. septembra, kada je mletačka vojska morala da se vrati. Iako je Ulcinj teško stradao, cilj Mlečića nije realizovan jer se veći dio gusarske flote na vrijeme sklonio na Bojanu. Ni jedan gusar nije stradao a nedužni narod je platio njihova nasilja i pljačke. Bio je to posljednji mletački poduhvat na Crnogorskom primorju, jer su upravo tada počeli pregovori o miru i veliki broj ljudi iz Hercegovine i Brda počeo je da se preseljava u Boku.

1759. U blizini Budve pristao je brod sa crnogorskim mitropolitom Vasilijem Petrovićem koji se, zbog opasnosti od Turaka i Mlečana jedno vrijeme bio sklonio u Rusiju gdje se borio da Crnoj Gori kod ruskog dvora obezbijedi pomoć i zaštitu. Pri povratku u Crnu Goru priređen mu je spektakularan doček što je na ruskog izaslanika Pučkova, koji je sa njim doputovao, ostavilo upečatljiv utisak.

1759. Kartografisanje rudnog bogatstva - U Crnu Goru je, sa vladikom Vasilijem i emisarom Pučkovim, iz Rusije stigla misija koja je, pored političkih aktivnosti, trebalo da obavi poslove oko ispitivanja rudnog bogatstva Crne Gore i prikupi podatke za njen kartografski opis. Tom prilikom jedan ruski inženjer (prvi koji je u Crnu Goru stigao u naučne svrhe) vršio je snimanja terena, probna iskopavanja i prikupljao kartografske podatke.

1869. Čestitka novoj srpskoj Skupštini - Povodom zasijedanja u Kragujevcu Velike narodne skupštine koja je mjesec dana ranije usvojila novi srpski ustav i po prvi put zasijedala kao stalna skupština, kao zakonodavni organ (mada sa ograničenim pravima), knjaz Nikola je Srpskom knjaževskom namjesništvu uputio pismo „povodom tako znamenita po Srbiju događaja koji doista služi na čast i diku koliko visokim začetnicima nove slobode, toliko i narodu srpskom”. Naglašavajući da je o političkim promjenama u Srbiji podrobno obaviješten iz štampe, te da je upoznat sa sadržajem ustava koji je sačinilo Namesništvo, knjaz je izrazio uvjerenje da će navedeni događaj označiti novu eru u razvoju Srbije.

1874. U stijeni Piperskoj rođen je Vukašin Marković, revolucionar komita, doktor medicine. U Harkovu je završio Donsku bogosloviju, učestvovao je u prvim ruskim revolucijama i bio hapšen i zatvaran. U Rusiji je osnovao Jugoslovensku komunističku grupu pri ruskoj i bio prvi predsjednik «Revolucije», lista Jugoslovenskih komunista u Moskvi. Sredinom 1920. ilegalno je ušao u Crnu Goru i priključio se komitima, a 1924. se predao, ali je uspio da pobjegne iz zatvora i ponovo se vratio u SSSR gdje je radio kao ljekar.

1897. Umro Filip Petrović Njegoš. Rođen je 1856. na Njegušima. Po završetku Bogoslovsko-učiteljske škole na Cetinju učestvovao je u oslobodilačkim ratovima 1876–78. i istakao se u bici na Vučjem dolu u kojoj je bio i teško ranjen. Iskazivao je veliko interesovanje za književnost i posjedovao, za ondašnje prilike u Crnoj Gori, bogatu biblioteku. Bio je jedan od rukovodećih ljudi Cetinjske čitaonice. U državnoj službi zauzimao je visoke položaje: sekretara Ministarstva unutrašnjih poslova Knjaževine Crne Gore i upravitelja građevina. Poslije penzionisanja preselio se u Danilovgrad, gdje je proveo ostatak života.

1940. Završen je dvodnevni rad Osme pokrajinske konferencije KPJ za Crnu Goru koja je održana u Barama Žugića kod Durmitora i kojoj je prisustvovao i Josip Broz Tito. Na konferenciji su zauzeti stavovi o jačanju partije i organizovanju borbe za odbranu zemlje.

1976. Na svjetskoj izložbi piva u Londonu Industrija piva, ulja i sokova Trebjesa dobila je tri medalje - dvije zlatne i jednu srebrnu.

1945. Ženama pravo glasa - Na Trećem zasijedanju AVNOJ-a u Beogradu, na kome je to tijelo proglašeno privremenom Narodnom skupštinom Demokratske Federativne Jugoslavije, usvojen je i Zakon o biračkim spiskovima i donesena odredba o pravu glasa za žene i mlade iznad 18 godina.

U svijetu:

480. p.n.e. Persijanci pod vođstvom kralja Kserksa pobijedili, u trodnevnoj bici kod Termopila, vojsku spartanskog kralja Leonide. Ta pobjeda omogućila Kserksu osvajanje Atine.

378. U bici kod Hadrijanopolja, u kojoj su Goti teško porazili Rimljane, poginuo istočno-rimski car Valent Flavije, rođen 338. u današnjim Vinkovcima, u Hrvatskoj.

1842. SAD i Velika Britanija potpisale sporazum kojim je određena granica između SAD i Kanade, od Mejna do Velikih jezera.

1896. Rođen švajcarski psiholog Žan Pjaže, poznat po istraživanjima saznajnih funkcija kod djece. Osnovao Međunarodni centar za genetičku epistemologiju.

1896. Njemački inženjer i izumitelj Oto Lilijental, jedan od pionira avijacije, poginuo probajući dvokrilac konstruisan ranije iste godine.

1912. U Ribnici na Dolenskem rođen Bojan Adamič, slovenački kompozitor i dirigent. Pisao muziku za horove i orkestar, scensku muziku za pozorište, radio drame i film.

1918. Rođen američki filmski režiser Robert Oldrič, koji se uspješno oprobao u gotovo svim filmskim žanrovima, od vesterna do psiholoških drama.

1919. Rođen italijanski kompozitor i pisac libreta Ruđero Leonkavalo. Slavu mu je donijela opera "Pajaci".

1942. Tokom kampanje Sveindijskog kongresa "Napustite Indiju, britanske vlasti u Bombaju uhapsile indijskog nacionalnog vođu Mahatmu Gandija i još 50 njegovih sljedbenika. Gandi je u zatvoru 21 dan štrajkovao glađu, a pušten je iz zatvora 1944. pod pritiskom javnosti.

1945. Amerikanci su, na kraju Drugog svjetskog rata, bacili drugu atomsku bombu koja je razrušila više od polovine japanskog grada Nagasaki. Poginulo je 73.000 ljudi, a hiljade su umrle tokom narednih godina od posljedica radijacije. Japan je kapitulirao 15. avgusta, čime je rat okončan.

1945. Na trećem zasijedanju u Beogradu, Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) proglašeno za privremenu Narodnu skupštinu Demokratske Federativne Jugoslavije.

1962. Umro njemački pisac Herman Hese, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1946. Smatra se pretečom i klasikom hipi-kulture ("Demijan", "Stepski vuk", "Sidarta", "Igra staklenih perli", "Narcis i Zlatousti").

1965. Bivša britanska kolonija Singapur postala nezavisna država u okviru Komonvelta, poslije otcjepljenja od Malezije.

1969. Glumica Šeron Tejt, žena filmskog reditelja Romana Polanskog, i još četiri osobe, brutalno su ubijeni u njenoj kući na Beverli Hilsu.

1974. Potpredsjednik SAD Džerald Ford postao predsjednik, nakon što je Ričard Nikson, zbog umiješanosti u aferu Votergejt, podnio ostavku.

1975. Umro ruski kompozitor Dmitrij Šostakovič, jedan od velikana sovjetske i svjetske muzike 20. vijeka. Njegov opus, pored 15 simfonija, sadrži opere, balete i kamernu muziku.

1992. U Barseloni završene 25. olimpijske igre, na kojima je učestvovalo 15.000 sportista iz 172 zemlje. Sportisti Jugoslavije, zbog sankcija Ujedinjenih nacija, nijesu mogli da učestvuju u ekipnim sportovima, ali su medalje izborili strijelci Jasna Šekarić srebrnu, i Aranka Binder i Stevan Pletikosić, bronzane.

1998. U sukobu s policijom Indije u Kašmiru poginuo Ali Mohamamad Dar, samoproklamovani zamjenik vrhovnog komandanta zabranjene separatističke islamske oružane grupe Hizb ul mudžahedin, koja teži da Kašmir pripoji Pakistanu.

1998. Košarkaška reprezentacija SR Jugoslavije postala svjetski šampion.

2000. U katastrofalnim poplavama u Indiji, Nepalu, Butanu i Bangladešu život izgubilo 300 ljudi, milioni ostali bez domova.

2002. Umro general-poručnik Tran Do, najpoznatniji vijetnamski disident, koji je posljednjih godina postao zagovornik političkih reformi u Vijetnamu.

2004. Teri Nikols u SAD osuđen na 161 doživotnu robiju bez prava na pomilovanje i skraćenje kazne zbog postavljanja bombe u zgradi državnih organa u Oklahoma Sitiju 1995, kada je poginulo 168 osoba.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

10. avgust

1649. Uoči napada Turaka na Crnu Goru mimo znanja Senata i odobrenja mletačkog providura i Crnogoraca, na Cetinje je došlo 800 mletačkih vojnika: Grbljana, Mainjana, Pobora i Paštrovića. Iako iznenađeni, Crnogorci su pristali da im se pridruže pod uslovom da se najprije ide na zauzimanje Podgorice. Odred od 600 momaka odmah je upućen u Moraču gdje su prvih dana imali izvjesnih uspjeha u obračunima sa Turcima. Međutim, skadarski sandžak beg Jusufbegović okupio je sasvim dovoljan broj ljudi i 20. avgusta napao mletački logor u Lješkopolju, blizu Morače i nanio im ogromne gubitke.

1770. Prave rane lažnog cara - Šćepan Mali, koga su Crnogorci prihvatili za vladara vjerujući da je on ruski car Petar III, zadobio je teške tjelesne povrede prilikom krčenja jednog puta eksplozivnim smješama. Nakon toga, njegova aktivnost znatno je oslabila, kao i autoritet koji je poljuljan dvije godine ranije, kada se prilikom osmanskog napada na Crnu Goru dao u bjekstvo i našao utočište u jednom manastiru. Naredne godine, u junu, on je obrazovao sud od dvadeset najuglednijih crnogorskih glavara čiji je zadatak bio da mirnim putem rješava međuplemenske sukobe. Slabljenje njegove aktivnosti rezultiralo je postepeno prenošenjem njegove lične vlasti na crnogorske plemenske glavare i Opštecrnogorski zbor, do pojave Petra I Petrovića.

1910. Crna Gora proglašena za Kraljevinu- proslava zlatnog jubileja 50. godišnjice vladavine kralja Nikole i 50. godina braka s kraljicom Milenom.

1913. Poslije drugog balkanskog rata u Bukureštu je potpisan ugovor o miru između balkanskih država Rumunije, Grčke, Crne Gore i Srbije, s jedne, i Bugarske s druge strane. U ime Crne Gore konferenciji je prisustvovao general i serdar Janko Vukotić, kao predsjednik Vlade i ministar vojske i Jovan Matanović, bivši otpravnik poslova u Carigradu. Podijeljene su teritorije oslobođene od turske vlasti čime su sve strane ugovornice dobile teritorijalno proširenje. Crna Gora je dobila Pljevlja, Bijelo Polje, Berane, Peć, Đakovicu, Rožaje, Plav, Gusinje, Tuzi i dio Skadarskog jezera. U Bukureštu su dogovorena razgraničenja Bugarske i Rumunije, Bugarske i Srbije i Bugarske i Grčke, a granica između Crne Gore i Srbije postavljena je 30. oktobra na sastanku u Beogradu.

1913. Rođen Čedomir – Ljubo Čupić, porijeklom iz radničke porodice koja je izvjesno vrijeme provela u SAD u potrazi za poslom, nakon povratka u Nikšić, gdje je završio gimnaziju, upisao je studije prava u Beogradu. Još u srednjoškolskim danima pripadao je organizaciji SKOJ-a. Po kapitulaciji Jugoslavije vratio se u Nikšić i uključio u pripreme za oružani ustanak. Sa četom „Đuro Đaković” isticao se u borbama u okolini Nikšića. Aprila 1942. upao je u zasjedu četnika, zarobljen i mučen. Na javnom suđenju koje su saradnici okupatora organizovali da bi zastrašile narod, otvoreno ih je izvrgao poruzi kao izdajnike. Čovjek koji se smijao smrti u lice strijeljan je pod Trebjesom, 5. maja 1942. Za narodnog heroja proglašen je 10. jula 1953.

1921. U selu Izlasci kod Kolašina rođen je Vladislav Vlahović, geolog, naučni radnik, član CANU. Poslije svršetka osnovne škole u Izlascima – Rečinama kod Kolašina i gimnazije u Beranama, diplomirao je na Geološkom fakultetu u Beogradu, a doktorirao na Univerzitetu u Ljubljani. Veoma uspješno radio je na projektovanju podzemnih injekcionih zavjesa, čime je spriječio gubitak vode u velikim vještačkim akumulacijama nikšićkog polja za potrebe crnogorske elektroprivrede. Na bazi velikog broja podataka izradio je kartu paleoreljefa Nikšićkog polja, prvu takve vrste kod nas, predložio novu koncepciju gradnje kaskadnih hidroelektrana, dao ideju kako da se očuva kanjon rijeke Tare u prirodnom obliku, a da se umjesto HE „Buk Bijela” izgradi HE „Ljutica”. Autor je 154 studije i projekta i dvije monografske studije. Za rezultate u radu dobio je niz visokih stručnih i društvenih priznanja, među kojima i Trinaestojulsku nagradu. Umro je 27. novembra 1994.

U svijetu:

955. Vojska njemačkog cara Ota I potukla Mađare u bici kod Lehfelda, otklonivši opasnost od mađarske invazije.

1627. Francuski kardinal Rišelje na čelu kraljevskih trupa počeo opsadu La Rošela, uporišta protestanata. La Rošel pao u oktobru 1628, poslije 14 mjeseci opsade.

1675. Po nalogu kralja Čarlsa II položen kamen-temeljac Kraljevske opservatorije u južnom londonskom predgradju Grinič. Zadatak opservatorije bio da izučavanjem položaja zvijezda pomaže navigaciji. Prvi kraljevski astronom bio Džon Flemstid.

1707. Švedska i Pruska potpisale sporazum "Vječna alijansa" kojim su se obavezale na međusobnu vojnu ispomoć u slučaju napada treće zemlje.

1712. Ugovorom u Argauu, kojim je garantovana dominacija protestantskih nad rimokatoličkim kantonima, okončan građanski rat u Švajcarskoj.

1792. U Parizu više od 1.000 ljudi poginulo u jurišu mase na kraljevsku palatu Tiljerje, gdje su gnjevni građani masakrirali kraljevu Švajcarsku gardu. Uhapšen kralj Luj XVI i ukinuta monarhija.

1810. Rođen italijanski državnik Kamilo Kavur. Kao premijer Pijemonta pod Vitoriom Emanuelom II modernizovao vojvodstvo i bio ključna ličnost u pokretu za ujedinjenje Italije pod Savojskom dinastijom.

1842. Velika Britanija donijela zakon kojim je ženama i djeci ispod 10 godina zabranjen rad u podzemnim kopovima rudnika.

1846. U Vašingtonu osnovan centar za naučna istraživanja "Smitsonian Institution". Danas najveća ustanova te vrste u svijetu ustanovljena prema oporuci britanskog naučnika Džejmsa Smitsona, koji je umro 1829, a svoj imetak od preko 100.000 funti zavještao SAD.

1895. U Kraljičinom holu u Londonu izveden prvi promenadni koncert. Dirigovao Henri Vud, glavni organizator britanskog godišnjeg festivala klasične muzike Proms do 1940.

1904. Ruska flota pretrpjela u rusko-japanskom ratu teške gubitke u borbi s japanskim ratnim brodovima, pri pokušaju da se probije iz blokirane luke Port Artur.

1914. Francuska objavila rat Austro-Ugarskoj.

1920. U Sevru, predgrađu Pariza, poslije Prvog svjetskog rata potpisan mirovni ugovor Turske i članica Antante, kojim je Turska lišena mnogih teritorija Otomanskog carstva.

1935. U Njemačkoj počele masovne demonstracije nacista protiv Jevreja.

1935. Princ Husein proglašen za kralja Jordana pošto je njegov otac Talal svrgnut s prijestola zbog senilnosti.

1945. Japan u Drugom svjetskom ratu ponudio saveznicima predaju pod uslovom da car Hirohito zadrži prijesto.

1954. Formalnim proglašnjem mirovnog sporazuma, u Indokini okončan rat koji su više od sedam godina protiv francuske kolonijalne vlasti vodili Vijetnam, Laos i Kambodža. Francuska i SAD potom u SB UN vetom spriječile prijem Sjevernog i Južnog Vijetnama u svjetsku organizaciju.

1956. U automobilskoj nesreći poginuo američki slikar Džekson Polok, začetnik i najistaknutiji predstavnik apstraktnog eksresionizma.

1960. U Malagi (Andaluzija, Španija) rođen Antonio Banderas, španski filmski glumac. Proslavio se 80-tih godina glumeći u filmovima Pedra Almodovara. Ključnu ulogu je ostvario kao Riki u filmu „Veži me!" 1990. godine. Nakon toga seli se u SAD i počinje da glumi u holivudskim filmovima kao što su: „Atentatori", „Intervju sa vampirom", „Desperado", „Filadelfija" i „Maska Zoroa i mnogim drugim.

1964. Papa Pavle VI donio prvu encikliku o pomirenju sa ostalim hrišćanskim crkvama, nehrišćanskim vjerskim zajednicama i spremnosti na dijalog sa svima koji to žele.

1969. Predsjednik Zambije Kenet Kaunda nacionalizovao rudnike bakra, ključnu privrednu djelatnost, koja je donosila više od 50 odsto nacionalnog prihoda.

1990. Partija Slobodnih demokrata (FDP) zapadno njemačkog ministra inostranih poslova Hansa Ditriha Genšera ujedinila se sa istočnonjemačkim liberalima, formirajući prvu svenjemačku političku partiju od podjele Njemačke poslije Drugog svjetskog rata.

1990. Šefovi arapskih država većinom glasova osudili iračku okupaciju Kuvajta. Predsjednik Iraka Sadam Husein pozvao muslimane da počnu sveti rat protiv stranih trupa i korumpiranih arapskih vođa.

1995. Dvije kćeri iračkog predsjednika Sadama Huseina s muževima i grupom oficira prebjegle u susjedni Jordan, gdje im je kralj Husein dao politički azil.

1999. Potpuno pomračenje sunca vidjelo se u djelovima Evrope, Bliskog istoka i Azije.

1999. Islamski gerilci proglasili rusku pokrajinu Dagestan nezavisnom državom i pozvali na sveti rat za oslobođenje.

2000. Banka Japana prvi put za 10 godina podigla kamate i time bez presedana odbila vladin zahtjev da povećanje odloži.

2001. U napadu pobunjenika iz pokreta UNITA na putnički voz južno od Luande ubijeno oko 250 osoba, što je bio jedan od najkrvavijih incidenata u građanskom ratu u Angoli.

2003. Uz pomoć specijalne veze Zemlje i Međunarodne svemirske stanice vjenčali se ruski kosmonaut Jurij Maljenšenko, u tom trenutku u orbiti, na oko 400 kilometara iznad Novog Zelanda, i Jekaterina Dmitrijeva, u svemirskom centru u Hjustonu. Prvo takvo vjenčanje u istoriji čovječanstva.

2004. Libija pristala da isplati 35 miliona dolara kompenzacije porodicama 160 žrtava neameričkog porijekla koje su poginule u bombaškom napadu na jedan noćni klub u Zapadnom Berlinu 1986.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

11. avgust

1718. Mletački poraz pod Ulcinjom - Dogodio se nakon višednevnog i bezuspješnog napada mletačke vojske na grad (koji je bio pod vlašću Osmanlija od 1571), u kojem su učestvovali i Bokelji i Crnogorci, predvođeni vladikom Danilom. Ta vojna avantura preduzeta bez jasnih motiva, dva dana nakon potpisivanja mira u Požarevcu (21. juna 1718 ) i okončanja Mletačko-osmanskog rata (1714–1718 )jedna je od posljednjih akcija u kojoj je, u okviru dvovjekovnog mletačko-crnogorskog prijateljstva i saradnje, učestvovala Crna Gora.

1769. Na putu za Crnu Goru Georgij Dolgorukov stigao je u Čanj i odatle se uputio Šćepanu Malom u Brčela. Sa sobom je nosio Manifest i Proglas Katarine II kojim je ruska carica Crnogorce pozivala na oružje protiv Porte zajedničkog neprijatelja. Za uzvrat je obećavala vojnu i materijalnu pomoć Crnoj Gori. Dolgorukov je po dolasku na Cetinje 17. avgusta održao zbor koji nije podržao zahtjeve ruskog dvora.

1860. U pismu Konstantinu Petkoviću, ruskom konzulu u Dubrovniku, knjaz Nikola je, tek stupivši na crnogorski presto, izrazio zahvalnost na njegovom angažovanju u cilju traženja osobe koja bi knjaza učila ruskom jeziku. Poznato je da se knjaz školovao u Trstu, gdje je učio njemački i italijanski, a potom u Parizu i dobro savladao francuski. Poznavanje ruskog, uz druge strane jezike, bila je nužnost koju je mladom knjazu već u prvim kontaktima sa stranim vladarima nametala spoljnopolitička komunikacija.

1883. U crkvi Cetinjskog manastira vjenčali su se knjeginja Zorka Petrović, najstarija kćerka knjaza Nikole i knez Petar Karađorđević. Kumstvo je u ime ruskog cara obavio grof Orlov Denisov, a prisustvovao je kompletan diplomatski kor. Kako je bračni par Karađorđevića odlučio da živi na Cetinju, knjaz Nikola je za njih odredio kuću u neposrednoj blizini dvora. Za četiri godine Zorka je rodila petoro djece - dvije kćerke Jelenu i Milenu (umrla je u drugoj godini) i tri sina Đorđa, Aleksandra i Andriju. Karađorđevići su ostali na Cetinju do smrti knjeginje Zorke, a tada su odselili u Ženevu.

1916. Austrougarska artiljerija oštetila je Njegoševu kapelu na Lovćenu i njegovi zemni ostaci morali su biti preneseni u riznicu Cetinjskog manastira gdje su i ostali do 21. septembra 1925. Kapelu je iznova gradio regent Aleksandar Karađorđević, a traća po redu Njegoševa sahrana bila je velika državna svečanost kojoj je prisustvovao i sam Karađorđević.

1917. Ujedinitelji - protivnici crnogorske države - Crnogorski odbor za narodno ujedinjenje, koji je radio po instrukcijama srpske vlade, objavio je u Parizu posebnu deklaraciju kojom je podržao sporazum Nikole Pašića i Anta Trumbića i Krfsku deklaraciju. Tim aktom Odbora apostrofirano je da „Crna Gora ovim ratom (Prvim svjetskim) završuje svoju ulogu kao država i da joj dosljedno svemu predstoji ulazak u državu Srba, Hrvata i Slovenaca”.

U svijetu:

1456. Umro ugarski vojskovođa Janoš Hunjadi. Kao erdeljski vojvoda uspešno ratovao protiv Turaka, 1456. doprineo razbijanju turske opsade Beograda. Neposredno posle toga umro od kuge, u Zemunu. U srpskim narodnim pesmama pominje se kao Sibinjanin Janko.

1707. Švedska i Pruska potpisale sporazum Vječna alijansa, obavezale se na međusobnu vojnu ispomoć u slučaju napada treće zemlje.

1712. Ugovorom u Argauu, kojim je garantovana dominacija protestantskih nad rimokatoličkim kantonima, okončan građanski rat u Švajcarskoj.

1858. Rođen holandski ljekar Kristijan Ajkman, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1929, pronalazač uzroka bolesti beri-beri. Nobelovu nagradu dobio za otkriće vitamina B.

1863. Uspostavljen protektorat Francuske u Kambodži.

1919. Umro američki industrijalac škotskog porijekla Endru Karnegi, koji je veliko bogatstvo uložio u dobrotvorne svrhe, najčešće u osnivanje javnih biblioteka u SAD i Velikoj Britaniji.

1954. Formalnim proglašnjem mirovnog sporazuma u Indokini okončan rat koji su više od sedam godina protiv francuske kolonijalne vlasti vodili Vijetnam, Laos i Kambodža. Francuska i SAD potom, u Savjetu bezbjednosti Ujedinjenih nacija, vetom spriječile prijem Sjevernog i Južnog Vijetnama u UN.

1960. Afrička država Čad stekla nezavisnost od Francuske.

1966. Sporazumom potpisanim u Džakarti okončana trogodišnja neprijateljstva Indonezije i Malezije.

1969. Predsjednik Zambije Kenet Kaunda nacionalizovao rudnike bakra, ključnu privrednu delatnost koja je donosila više od 50 odsto nacionalnog prihoda.

1990. Partija Slobodnih demokrata zapadnonjemačkog ministra inostranih poslova Hansa Ditriha Genšera ujedinila se sa istočnonjemačkim liberalima, formirajući prvu pan-njemačku političku partiju od podjele Njemačke poslije Drugog svjetskog rata.

1999. Potpuno pomračenje Sunca zahvatilo djelove Evrope, Bliskog istoka i Azije. Totalno pomračenje Sunca moglo je biti praćeno i u bivsoj Jugoslaviji.

2000. Mađarski zarobljenik iz II svetskog rata Andraš Tamaš (75), koji je bio zatvoren u ruskoj psihijatrijskoj bolnici i zaboravljen 50 godina, vratio se u domovinu.

2000. Banka Japana prvi put za 10 godina podigla kamate. Bez presedana odbijen vladin zahtev da povećanje bude odloženo.

2002. Katolički nadbiskup Emanuel Milingo od Zambije, koji se u maju vjenčao s Marijom Sung u Crkvi ujedinjenja, pristao da poništi brak, uprkos upozorenju Vatikana da će biti ekskomuniciran iz katoličke crkve.

2003. NATO preuzeo komandu nad 5.000 vojnika međunarodnih mirovnih snaga u Kabulu, u Avganistanu. To je prva akcija Alijanse van Evrope od osnivanja.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

12. avgust

1423. Rasparčavanje Zete Balšića počelo je pregovorima između predstavnika srpske despotovine i Venecije oko teritorija Balše III koji je, ostavši bez nasljednika svoje posjede pred kraj života (1421) predao ujaku, despotu Stefanu Lazareviću. Po ugovoru, Mlečani su zauzeli Skadar, Ulcinj i Kotor, a despot Bar, Drivast i Budvu sa solanama u Grbaljskom polju.

1657. Tokom Kandijskog rata u vrijeme snažnog pritiska Osmanskog carstva na Crnu Goru koji je uzrokovao masovne seobe iz perifernih područja nahija, na put u Istru krenulo je 13 crnogorskih porodica. Bila je to prva veća grupa iseljenika iz Crne Gore koja se nastanila u mjestu Peroj. Njoj se tri godine kasnije pridružilo još 30 porodica koje su osnovale selo Kavran.

1671. Generalni mletački providur Antonio Barbaro u Puli je donio i drugu odluku o privilegijama hercegovačkim i crnogorskim hajducima u Istri. Ovaj dokument je znatno suzio njihova prava i privilegije u odnosu na ona od 11. jula, jer su hajduci bili izjednačeni sa ostalim kolonistima, a o sudskoj autonomiji nije bilo ni pomena. Stoga, doseljenje u Istru za mnoge od njih nije bilo rješenje, neki su umrli od malarije, a jedan broj njih odao se gusarenju na moru i otimačini na kopnu, dok su neki preseljeni u Dalmaciju ili se vratili u Boku.

1863. Rođen je Gabrijele D Anuncio, italijanski pjesnik, pripovjedač i političar. Održavao je prisne kontakte sa crnogorskom emigracijom u Italiji i podržavao sve njene napore za očuvanje nezavisnosti Crne Gore. Bio je počasni patron Crnogorskog komiteta za nezavisnost Crne Gore sa sjedištem u Bolonji. Ispjevao je odu italijanskoj kraljici Jeleni i učestvovao u snimanju prvog crnogorskog igranog filma, Vaskresenja ne biva bez smrti.

1900. Završena je izgradnja Dvorca kralja Nikole u Nikšiću. Projekat za ovo zdanje radio je inženjer Andrija Radović.

1916. Evakuacija Njegoševih zemnih ostataka - Po naređenju vojnog generalnog guvernera Austrougarske za Crnu Goru, Njegoševe kosti je iz kapele na Lovćenu u Cetinjski manastir prenio crnogorski mitropolit Mitrofan Ban. Namjera Austrougarske bila je da na Jezerskom vrhu podigne spomenik jednom od svojih sunarodnika.

1990. Umro Ernest Stipanić, istaknuti prosvjetni i naučni radnik, član mnogih međunarodnih naučnih i stručnih asocijacija i vanredni član CANU. Rođen je 12. januara 1917. u Kumboru kod Herceg Novog. Školovao se u Tivtu i Kotoru, a u toku rata angažovao se na strani NOR-a. Diplomirao je 1947. na Filozofskom fakultetu u Beogradu, na grupi za Teorijsku matematiku, a 1957. doktorirao na Prirodno-matematičkom fakultetu u Beogradu i 1966. izabran za redovnog profesora na Građevinskom fakultetu, gdje je više godina bio šef Katedre za matematiku i fiziku. Predavao je i na ostalim tehničkim fakultetima u Srbiji i Bosni i Hercegovini. Jedan je od osnivača Matematičkog instituta i pokretač niza stručnih i naučnih časopisa. Njegova obimna bibliografija obuhvata više univerzitetskih i srednjoškolskih udžbenika, radova iz matematičke analize, naučno-filozofskih eseja iz istorije i filozofije matematike. Po njegovom scenariju snimljen je 1961. film o Ruđeru Boškoviću.

U svijetu:

1450. Englezi u Stogodišnjem ratu predali Francuzima lučki grad Šerbur, čime je francuski kralj Šarl VII završio osvajanje Normandije.

1503. Rođen danski kralj Kristijan III. Na prijesto došao 1534, tokom građanskog rata protestanta i katolika. Kao pobornik Reformacije ustanovio Luteransku crkvu u Danskoj.

1687. Austrijska i mađarska vojska pod komandom Ludviga Vilhelma Badenskog, u odlučujućoj bici kod Mohača, pobijedila tursku vojsku Mohameda IV.

1759. Ruske trupe generala Saltikova i austrijske pod Landonom u bici kod Kunersdorfa, u Sedmogodišnjem ratu, porazile prusku armiju, koju je predvodio kralj Fridrih II Veliki. Drezden pao u austrijske ruke.

1813. Austrija objavila rat Napoleonu.

1848. Umro engleski inženjer i pronalazač Džordž Stivenson. Razvio i unaprijedio konstrukciju parne lokomotive, a njegova lokomotiva "Rokit" 1825. vukla prvi putnički voz u svijetu na pruzi Stokton-Darlington. U Njukaslu 1823. osnovao prvu fabriku lokomotiva.

1849. Austrijska vojska uz pomoć Rusije ugušila Mađarsku revoluciju. Mađarski nacionalni lider Lajoš Košut napustio zemlju.

1898. Potpisivanjem protokola kojim je Španija ustupila SAD Kubu i Portoriko završen Špansko-američki rat. SAD istovremeno anektirale Havaje.

1900. Umro austrijski velemajstor Vilhelm Štajnic, prvi zvanični svjetski šampion u šahu. Titulu svjetskog prvaka osvojio 1886. pobjedom nad Johanesom Cukertortom rezultatom 10:5, uz pet remija. 1889. objavio "Udžbenik modernog šaha".

1914. Velika Britanija u Prvom svjetskom ratu objavila rat Austro-Ugarskoj.

1914. Počela Cerska bitka, završena 20. avgusta pobjedom srpske vojske nad austrougarskom. Prva srpska i saveznička pobjeda u I svjetskom ratu.

1922. Umro irski političar Artur Grifit, jedan od osnivača nacionalnog republikanskog pokreta Šin Fejn, 1905. 1921. predvodio delegaciju koja je s Velikom Britanijom zaključila sporazum o nezavosnosti Irske, a 1922. izabran za prvog predsjednika Irske Republike.

1925. Rođeni britanski blizanci Noris i Ros Mekverter, koji su osnovali Ginisovu knjigu rekorda. Rosa 1975. ubio pripadnik Irske republikanske armije.

1944. Proradio prvi naftovod pod morem, kojim je ispod Lamanša nafta isporučivana savezničkim snagama u Francuskoj. Kroz naftovod dnevno prolazilo 700 tona nafte.

1955. Umro njemački pisac Tomas Man, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1929. Po dolasku nacista na vlast u Njemačkoj 1933. emigrirao u Švajcarsku, a 1939. u SAD.

1960. SAD lansirale prvi komunikacijski satelit Eho 1.

1970. U okviru "nove istočne politike", njemački kancelar Vili Brant u Moskvi potpisao sporazum kojim su se Zapadna Njemačka i SSSR odrekli upotrebe sile u međusobnim odnosima i priznale granicu između dvije njemačke države.

1976. Pripadnici libanske desnice, poslije jednomesečne opsade i žestokih borbi, osvojili palestinski logor Tel el Zatar.

1978. Japan i Kina u Pekingu potpisali sporazum o miru i prijateljstvu.

1982. Umro američki filmski i pozorišni glumac Henri Fonda. Igrao u više od 80 filmova, a nagradu "Oskar" dobio za ulogu u svom posljednjem filmu "Na zlatnom jezeru".

1984. U Los Anđelesu završene 23. Olimpijske igre na kojima je učestvovalo 140 zemalja. Reprezentacija SFRJ osvojila sedam zlatnih medalja, četiri srebrne i sedam bronzanih.

1985. Avionsku nesreću "boinga 747" japanske kompanije "Jal" na planini Osutaka u blizini Tokija preživjelo četvoro od 524 putnika i članova posade.

1992. SAD, Kanada i Meksiko postigli sporazum o stvaranju jedinstvene zone slobodne trgovine, čime je stvoren najveći svjetski trgovinski blok.

2000. U Barencovom moru potonula ruska nuklearna podmornica "Kursk", poslije dvije eksplozije uzrokovane kvarom. Poginulo svih 118 članova posade.

2001. Više od 11.000 stanovnika japanskog ostrva Okinava evakuisano prije demontiranja američke bombe teške 36 kilograma, zaostale iz Drugog svjetskog rata.

2001. Kralj Kambodže Norodom Sihanuk parafirao zakon kojim je ustanovljen specijalni kambodžanski sud međunarodnog karaktera za suđenje bivšim vođama Crvenih Kmera za zločine protiv čovječnosti tokom vladavine od 1975. do 1979.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

13. avgust

1378. Tokom velikog rata između Venecije i Đenove koji se proširio i na istočni Jadran, mletačka flota zauzela je Kotor. Đenovi je kao saveznik prišla Ugarska koja je tada vladala Kotorom, te su Mlečani grad stoga smatrali neprijateljskim. Veliki broj Kotorana našao je utočište u Dubrovniku, iako su se ovom prilikom ta dva grada našla na suprotnim stranama.

1735. Umro Matija Zmajević, čuveni bokeljski pomorac i admiral ruske flote. Rođen je 6. januara 1680. u Perastu, gdje je završio pomorsku školu. Zbog sukoba sa kapetanom Vickom Bujovićem, mletačkim eksponentom, odselio se za Dubrovnik, a potom u Carigrad, odakle je 1712, na preporuku tadašnjeg ruskog konzula, otišao u Rusiju i primljen u ratnu mornaricu sa činom kapetana bojnog broda. Ubrzo se istakao komandovanjem u borbi sa švedskom flotom i 1719. dobio čin kontraadmirala. Iste godine, komandujući sa 143 broda, ponovo je potukao švedsku pomorsku armadu. Nakon toga, munjevito je napredovao u službi, bio vršilac dužnosti komandanta ruske flote, dobivši 1722. čin admirala i orden Aleksandra Nevskog.

1882. U Dubrovniku umro Vuk Vrčević, sakupljač narodnih umotvorina i folklorista. Učiteljevao je u Grblju i Risnu, a od 1832. bio je pisar kod Petra drugog Petrovića Njegoša. Nakon njegove smrti i kod knjaza Danila, a od 1861. do 1878. knjaz Nikola ga je postavio za austrijskog konzularnog agenta i vice konzula u Trebinju. Sarađivao je sa Vukom Karadžićem i sakupljao narodne umotvorine. Poznata njegova djela su Narodne zagonetke, Ženske pjesme, Pripovjetke i igre, Basne, Narodne humorističke gatalice i varalice i dr.

1903. Umro Mitar Z. Bakić - Opunomoćeni ministar i izvanredni crnogorski poslanik u Carigradu. Rođen je u Zabrđu kod Andrijevice, 21. decembra 1852. Poslije završetka cetinjske osnovne škole i Cetinjske bogoslovije, studije je nastavio na Duhovnoj akademiji u Kijevu i Sant Peterburgu, a potom i na Univerzitetu u Ženevi. Bio je profesor Bogoslovsko-učiteljske škole na Cetinju, a potom sekretar Ministarstva spoljnih poslova. Godine 1890. postao je član Velikog suda na Cetinju, a nakon smrti Mitra Plamenca (1889) naimenovan je na funkciju otpravnika poslova u gradu na Bosforu u kom je i sahranjen u pravoslavnoj crkvi.

1915. U Beču je umro Eugen Gelčić, nautičar iz Kotora. Nautičku školu završio je na Rijeci, radio je u Puli, potom kao profesor nautike i matematike u Nautičkoj školi u Kotoru, gdje je od 1878. godine bio i direktor. Kasnije je prešao u Mali Lošinj, pa u Trst, i 1898. godine u Austriju za inspektora Trgovačke i Pomorske škole. Nastojao je nautiku da prilagodi potrebama moderne plovidbe a bavio se i astronomijom, fizičkom geografijom, okeanografijom i brodarstvom.

1912. Potpisan je ugovor o ratnom savezu između Crne Gore i Bugarske protiv Turske u Prvom balkanskom ratu. Tim ugovorom Crna Gora se obavezala da napadne Tursku mjesec dana ranije nego što će to učiniti Bugarska.

1916. Na zahtjev Austrijske okupacione vojske izvršena je eshumacija i prenos kostiju vladike Petra drugog Petrovića Njegoša, iz Kapele sa Jezerskog vrha na Lovćenu, na Cetinje.

1956. godine, u Radmancima, opština Berane, rođen je istoričar Šerbo Rastoder. Diplomirao je, magistrirao i doktorirao na Filozofskom fakultetu u Beogradu -odsijek za istoriju. Profesor je na Filozofskim falkultetima u Nikšiću i Tuzli i Pravnom fakultetu u Podgorici. Osnovni predmet njegovog naučnog interesovanja je istorija Crne Gore i Jugoslavije XIX i XX vijeka i teorijsko-metodološki problemi istorijske nauke. Autor je brojnih naučnih monografija, članaka, rasprava i prikaza, priloga, bilješki i osvrta, kao i više od 150 enciklopedijskih jedinica za "Enciklopediju Crne Gore" i "Crnogorsku enciklopediju". Redovni je član DANU, član Odbora za istorijske nauke CANU, član Upravnog odbora Matice crnogorske, član Upravnog odbora Istorijskog instituta Crne Gore od 2001. godine, član Upravnog odbora Centra za ljudska prava pri Univerzitetu Crne Gore, član Redakcije Enciklopedije Crne Gore (urednik tematske oblasti), zamjenik glavnog urednika Crnogorske enciklopedije. Urednik je Almanaha, časopisa za izučavanje kulturno-istorijskog nasleđa Muslimana - Bošnjaka u Crnoj Gori i prvi Predsjednik Foruma Bošnjaka - Muslimana Crne Gore.

2009. Objavljeno je da će policajac Valentin Danaj biti prvi predstavnik Uprave policije koji, od sticanja nezavisnosti Crne Gore, odlazi u mirovnu misiju Ujedinjenih nacija na Kipru.

U svijetu:

1521. Španski osvajač Ernan Kortes zauzeo i razorio, poslije tromjesečne opsade, asteški grad Tenočtitlan.

1624. Francuski kralj Luj XIII za premijera postavio kardinala Rišeljea.

1792. Francuski revolucionari uhapsili članove kraljevske porodice, tri dana po ukidanju monarhije i zbacivanja kralja Luja XVI.

1814. Holanđani Velikoj Britaniji ustupili Rt dobre nade.

1826. Umro francuski ljekar Rene Teofil Jasint Lenak, koji je 1819. izumio stetoskop.

1863. Umro francuski slikar Ežen Delakroa, predstavnik romantizma. Ilustrovao je Geteovog "Fausta" i napisao "Dnevnik" u kojem je izložio zapažanja o umjetnosti.

1868. U Peruu i Ekvadoru počela serija zemljotresa u kojima je poginulo oko 25.000 ljudi.

1871. Rođen njemački revolucionar Karl Libkneht, jedan od osnivača i vođa Komunističke partije Njemačke. Kao poslanik u Rajhstagu istupao protiv njemačkog i međunarodnog imperijalizma i jedini glasao protiv ratnih kredita, u decembru 1914. Jedan od vođa Novembarske revolucije u Njemačkoj 1918. Poslije gušenja revolucije uhapšen i u januaru 1919. ubijen, uz Rozu Luksemburg.

1899. Rođen engleski filmski reditelj Alfred Džozef Hičkok. Proslavio se kriminalističkim filmovima i filmovima strave, koji su postali klasika u tom žanru. Umro 29. aprila 1980. godine.

1902. Rođen njemački inženjer Feliks Vankl. Izumio rotacioni motor, koji je po njemu dobio naziv. Prvu ideju za taj motor patentirao 1929, a 1939. avion "mešeršmit 209" sa eksperimentalnim Vanklovim motorom postigao svjetski rekord u brzini.

1910. Umrla engleska medicinska sestra Florens Najtingel, koja je u Krimskom ratu organizovala prvu ekipu za njegu ranjenika, a potom osnovala prvu školu za bolničarke.

1912. Umro francuski kompozitor Žil Masne, autor više od 20 opera.

1913. Rođen kiparski arhiepiskop Makarios III, vođa pokreta za nezavisnost Kipra od Velike Britanije i prvi predsjednik te mediteranske zemlje od 1960. do smrti, 1977. Bio jedan od istaknutih lidera pokreta nesvrstanih zemalja.

1914. Francuska u Prvom svjetskom ratu objavila rat Austro-Ugarskoj.

1923. Mustafa Kemal Ataturk postao prvi predsjednik Turske. Tokom vladavine, do smrti 1938, sproveo radikalne reforme u zemlji, približivši Tursku Evropi.

1927. Rođen kubanski revolucionar i državnik Fidel Kastro, pod čijim je vođstvom na Kubi svrgnuta diktatura Fulhensija Batiste i izvedena socijalistička revolucija.

1961. Vlasti Istočne Njemačke zatvorile granicu između Istočnog i Zapadnog Berlina kod Brandenburške kapije i počele izgradnju 155 kilometara dugog zida prema granici sa Zapadnom Njemačkom, koji je u narednih 38 godina bio simbol podijeljene Njemačke i hladnoratovski simbol podijeljenog svijeta. Zid probijen u novembru 1989, poslije čega se Njemačka ponovo ujedinila.

1964. U Velikoj Britaniji izvršene posljednje smrtne kazne vješanjem dva zatvorenka u Liverpulu i Mančesteru, osuđenih na smrt zbog ubistva.

1998. Švajcarske banke i jevrejske grupe postigle sporazum kojim je predviđena suma od 1,25 milijardi dolara kompenzacije za žrtve holokausta u Drugom svjetskom ratu.

2001. Politički lideri Makedonaca i Albanaca u Ohridu potpisali mirovni sporazum kojim su okončani višemjesečni sukobi u Makedoniji.

2003. Libija i porodice žrtava bombaškog napada na avion Pan Amerikena nad jezerom Lokerbi, u Škotskoj, postigli dogovor o nadoknadi štete od 2,7 milijardi dolara. U eksploziji aviona stradalo 270 osoba.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

14. avgust

1715. U jednom dokumentu IAK, srijeće se pomen glasovitog crnogorskog junaka s kraja 17. i početka 18. vijeka, Vuka Mićunovića, opjevanog u „Gorskom vijencu”. Riječ je o jednom pismu generalnog providura Anđela Ema nadintendantu J. Bući u kom saopštava da je on „sa bolom primio vijest o smrti Vuka Mićunovića, i serdara Đikana, dvojice ratnika, tako važnih za četovanje na granici”, te da će udovoljiti zahtjevima njihovih porodica, jer se ne može ništa odbiti što je u granicama mogućnosti, na što obavezuje uspomena na takve pokojnike.

1864. Gimnazija u Kotoru - Osnovana je odlukom Bečkog dvora kao niža realna gimnazija. Bio je to rezultat dugogodišnje prepiske u cilju realizacije te inicijative između kotorske opštine i ministarstva u Beču, dalmatinskog namjesništva i Okružnog načelstva u Kotoru. Škola je otvorena 27. decembra iste godine. Prerasla je (1872) u višu, a dvije godine kasnije u klasičnu gimnaziju. Dekretom Dalmatinskog namjesništva utvrđeno je da jezik nastave bude narodni, a da italijanski bude uveden kao obavezni predmet u sva četiri razreda. Kotor je, inače, sa Dubrovnikom i Zadrom imao najstarije poznate škole na istočnoj obali Jadrana. Prvi gradski učitelj kojeg je izdržavala Komuna pominje se u izvorima iz 1423. Riječ je o sinu kotorskog kancelara Franje de Indrigo Mengolino. Tokom 15. stoljeća srijeće se i pomen domaćih nastavnika: dr Jončića (1440), Paskvalića (1443) i dr.

1881. Završen je kolski put Cetinje-Rijeka Crnojevića. Prva probna vožnja trasom obavljena je knjaževom kočijom. I ovu saobraćajnicu projektovao je inžinjer Josip Šilović Slade.

1908. Vlasništvo prve crnogorske pivare «Onogošt» u Nikšiću pretvoreno je u Udrugu. Poslije dvije godine odlučeno je da se udrugarsko vlasništvo pretvori u akcionarsko i da se otvori upis 2500 akcija po 100 kruna. Od kraja 1910. do 1. maja naredne godine predsjednik Upravnog odbora Pivare bio je Vuko Krivokapić, osnivač i njen prvi vlasnik.

1922. U Baru rođen Petar Perkolić, nadbiskup barski od 1979. do 1997. godine. U Rimu završio Filozofski i Teološki fakultet i zaređen za sveštenika 1945. godine. Bio je župnik u Šestanima i na Cetinju. Nadbiskup barski postao 8. maja 1979. godine.

1928. Rođen Nikola Sekulović, poznati crnogorski ljekar, neurohirurg međunarodne reputacije. Po završetku osnovne škole u rodnim Seljanima (Plužine – Piva) gimnaziju je završio u Nikšiću, medicinski fakultet u Zagrebu, poslije čega je službovao u Nikšiću i Titogradu. Specijalizaciju iz neurohirurgije okončao je u Beogradu, gdje je na Neurohirurškoj klinici nastavio karijeru postavši potom redovni profesor na Medicinskom fakultetu i 1979. direktor pomenute klinike. Na toj funkciji ostao je do kraja života. Objavio je više od 140 radova, niz udžbenika i monografija iz raznih oblasti neurohirurgije. Bio je član Udruženja američkih neurohirurga i počasni član Društva ljekara Crne Gore. Dobitnik je Trinaestojulske nagrade i Oktobarske nagrade Beograda. Umro je 1992.

1947. Vlada NR Crne Gore donijela je odluku o otvaranju Više pedagoške škole na Cetinju. Bilo je to prva viša škola u CG a njen prvi direktor bio je Jagoš Jovanović.

2008. Crna Gora - Grčka 10:6 (3:1, 2:1, 5:2 i 0:2). Ovo je drugi trijumf crnogorskih vaterpolista na olimpijskom turniru u Pekingu, nakon startnog remija sa Mađarskom i pobjede u duelu sa Kanadom.

u svijetu:

1385. Pobjedom u bici kod Alžubarote, Portugalci spriječili invaziju kralja Kastilje Huana I, čime je osigurana nezavisnost Portugala.

1457. Gutenbergova štamparija u Majncu izdala prvu štampanu knjigu u boji - "Majnciški psaltir", štampan u crvenoj i crnoj boji.

1777. Rođen danski fizičar Hans Kristijan Ersted, osnivač nauke o elektromagnetizmu. Otkrio magnetski učinak električne struje i po njemu nazvana jedinica za jačinu magnetskog polja u elektrormagnetskom sistemu CGS sistemu, Oe.

1784. Na ostrvu Kodijak, pored Aljaske, osnovana prva ruska kolonija. SAD od Rusije 1867. kupile Aljasku za 7,2 miliona dolara.

1851. Rođen Dok Holidej, američki zubar, kockar, legendarna ličnost u istoriji američkog Divljeg zapada.

1893. U Francuskoj, prvi put u svijetu, uvedene registarske tablice za motorna vozila.

1900. Snage evropskih velesila, SAD i Japana, zauzele su Peking, čime je okončan Bokserski ustanak u Kini. Cilj ustanka bio je da se protjeraju iz Kine stranci i domaći hrišćani kao eksponenti stranih ugnjetača.

1920. U Beogradu potpisan ugovor o stvaranju Male Antante, vojno-odbrambenog saveza Čehoslovačke i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca protiv restauracije Habsburgovaca i revizionističkih težnji Mađarske poslije Prvog svjetskog rata. Savezu 19. avgusta pristupila Rumunija.

1934. U prvi nacistički koncentracioni logor Dahau, kod Minhena, stigli prvi zatvorenici, protivnici režima Adolfa Hitlera. Kasnije, u Drugom svjetskom ratu, u tom logoru ubijeno 70.000 zatočenika iz okupirane Evrope.

1941. Premijer Velike Britanije Vinston Čerčil i predsjednik SAD Frenklin Ruzvelt potpisali su Atlantsku povelju kojom su se založili za pravo svakog naroda da izabere vlast u svojoj zemlji i da se izjašnjava o teritorijalnim promjenama. Ta povelja kasnije je uključena u Povelju Ujedinjenih nacija.

1945. Japan prihvatio savezničke zahtjeve da bezuslovno kapitulira, čime je okončan Drugi svjetski rat. Kapitulacija potpisana 2. septembra na američkom bojnom brodu Misuri u Tokijskom zalivu.

1947. Formirana država Pakistan, nastala po završetku britanske vladavine u regionu i podjele azijskog potkontinenta na islamski Pakistan i Indiju, naseljenu pretežno Hindusima. Pakistan podijeljen na dva dijela, Zapadni i Istočni, koji je kasnije postao nezavisna država Bangladeš.

1949. U Zapadnoj Njemačkoj održani prvi izbori poslije Drugog svjetskog rata. Konrad Adenauer postao prvi kancelar Zapadne Njemačke.

1956. Umro njemački pisac Bertold Breht, jedan od najvećih dramskih autora i teoretičara pozorišta XX vijeka. Svjetsku slavu stekao "Prosjačkom operom", za koju je muziku napisao njemački kompozitor Kurt Vajl. Po povratku u Njemačku 1949, koju je napustio 1933, kada su nacisti došli na vlast, u tadašnjem Istočnom Berlinu osnovao čuveno pozorište Berlinski ansambl.

1969. Vlada Velike Britanije odobrila ulazak britanskih trupa u Sjevernu Irsku da bi spriječila eskalaciju sukoba katolika i protestanata.

1970. SFRJ i Vatikan obnovili su pune diplomatske odnose, poslije 18 godina dugog prekida.

1980. Počeo štrajk radnika u poljskom brodogradilištu u Gdanjsku. Radnički protesti ubrzo su se proširili na cijelu zemlju i doveli do velikog društvenog preokreta u Poljskoj, a značajno su uticali i na promjene u ostalim komunističkim zemljama Istočne Evrope.

1986. U Pakistanu je izbila pobuna protiv vlasti predsjednika Zije ul Haka. Nekoliko ljudi ubijeno, a liderka opozicije Benazir Buto uhapšena.

1988. Umro italijanski konstruktor sportskih automobila Enco Ferari.

1996. Južnoafrička Nacionalna partija, nosilac politike aparthejda u Južnoj Africi, u parlamentu prešla u opozicione klupe, poslije 48 godina.

2000. Ruska pravoslavna crkva proglasila svecima posljednjeg ruskog cara Nikolaja II Romanova i članove njegove porodice, ubijene tokom Oktobarske revolucije, 1918.

2000. Savjet bezbjednosti UN donio rezoluciju o formiranju posebnog suda za zločine tokom građanskog rata u Sijera Leoneu.

2004. U 93. godini umro poljski pisac i nobelovac Česlav Miloš. Skoro 30 godina proveo u egzilu. Zbirka eseja o totalitarizmu "Zarobljeni um" donijela mu svjetsku slavu i priznanje.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

15. avgust

1539. Sa osmanskih brodova usidrenih u Jazu kod Budve, Paštrovići su zaplijenili veliko blago koje su upotrijebili za gradnju novog ribarskog naselja – Svetog Stefana, današnjeg poznatog grad-hotela na Crnogorskom primorju.

1875. Za prihvat ranjenih, bolesnih i izbjegle nejači sa hercegovačkog područja na Cetinju je osnovan Odbor za pomoć stradajućim Hercegovcima – prva organizacija Crvenog krsta na Balkanu i prvi nacionalni Crveni krst u svijetu. Predsjednik Odbora bio je mitropolit Ilarion Roganović. Ubrzo je Odbor prerastao u Crnogorsko društvo Crvenog krsta sa predsjednikom arhimandritom visarionom Ljubišom, a 29. novembra iste godine prihvatanjem Ženevske konvencije o ranjenicima, Crna Gora je bila 22 zemlja članica Međunarodnog Crvenog krsta. U toku Drugog svjetskog rata nije funkcionisao kao jedinstvena organizacija da bi po završetku rata, na zasijedanju CASNO 1944. godine donijeta odluka o obrazovanju Crvenog krsta Crne Gore i Boke. Osnivačka skupština održana je u selu Kuti u Župi nikšićkoj 30. aprila 1944. godine. Crvni krst Crne Gore i danas je humanitarna organizacija, sastavni dio Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i crvenog polumjeseca.

1876. U Danilovgradu je rođen Ilija Šobajić, akademski slikar-grafičar i likovni pedagog. Osnovnu školu završio je u Nikšiću, Gimnaziju u Kotoru i Beogradu, a Akademiju likovnih umjetnosti u Beču i Parizu. Bio je profesor crtanja i kaligrafije u Gimnaziji na Cetinju kao i na Djevojačkom institutu Carice Marije. Šobajić je bio prvi stručni profesor crtanja i kaligrafije u Crnoj Gori. Pravio je i nacrte za poštanske marke i razne apoene crnogorskog metalnog novca, medalje i spomenice. Za vrijeme okupacije Crne Gore od Austrije 1916-18. godine bio je u internaciji, a poslije Drugog svjetskog rata živio je i radio u Beogradu, gdje je umro 3. avgusta 1953. Crtao je pejzaže, portrete, aktove i kompozicije, a poznata njegova djela su Nikšićki grad (Onogošt), Nikšićka džamija, Mlada Crnogorka, Crnogorka na putu, Crnogorka sa kolijevkom, Guslar, Crnogorac sa čibukom, portreti Tolstoja, Jovana Cvijića, knjaza Nikole, Autoportret, a pod kraj života slikao je uglavnom ličnosti iz Gorskog vijenca.

1889. Čitaonica u Danilovgradu - Otvorena je u najmlađem crnogorskom gradu, u sklopu opšteg razvoja crnogorskog kulturnog i narodnog preporoda. U početku je imala 70 članova, a njen prvi predsjednik bio je pop Risto Bošković.

1900. Osveštana je Saborna crkva u Nikšiću, posvećena Svetom Vasiliju Ostroškom Čudotvorcu i crnogorsko hercegovačkim junacima. Osvećenju je prisustvovao knjaz Nikola i njegova brojna svita, kao i veliki broj vjernika i građana. Prvi sveštenik u Sabornoj crkvi u Nikšiću bio je Ilija Jovićević iz Ceklina.

1910. Po evropskom ceremonijalu i uz saglasnost velikih sila na Cetinju je crnogorski knjaz Nikola preimenovan u nasljednog kralja s titulom «Njegovo visočanstvo kralj crnogorski Nikola I» a Crna Gora u nasljednu kraljevinu. Svečanosti su prisustvovali zvanični predstavnici 50 zemalja, izaslanici evropskih dvorova, diplomate, kulturni i javni radnici, novinari... vladari Italije i Bugarske, prestolonasljednici Srbije i Grčke, a turskog sultana zastupao je Hilmi-paša.. Tom prigodom kralj Nikola je, odlukom ruskog cara Nikolaja II, proizveden u čin feldmaršala ruske vojske, a u svim sredstvima informisanja ovom događaju dat je veliki publicitet. U govoru prilikom proglašenja Crne Gore kraljevinom, kralj Nikola je saopštio: „Duboki su temelji ovoj obnovljenoj kraljevini našoj. Oni silaze do nekadašnjih zetskih kraljeva Vojislava, Mihaila i Bodina... Na tome dubokom temelju počeli smo mi zidati, i danas evo staroga kraljevstva našeg opet da blista pod suncem nebeskim”. Svečanosti na Cetinju obilježene su otvaranjem modernih građevinskih zdanja, početkom gradnje novih, vojnim defileom, dodjelom odlikovanja, izdavanjem plaketa, poštanskih maraka, medalja, zlatnog novca, kulturnim manifestacijama. Inicijativu o proglašenju Crne Gore kraljevinom Evropa je dočekala sa blagonaklonošću.

1910. Na Cetinju je završena zgrada Italijanskog poslanstva. Kao i zgradu Ruskog poslanstva, projektovao je italijanski arhitekta Koradini. Lijepo zdanje imalo je bogati interijer i eksterijer, sa lijepim parkovskim kompleksom. Italijansko poslanstvo preselilo se iz privatnih kuća i na Cetinju ostalo do kraja 1915. godine. Od 1976. godine u tom ovom objektu smještena je Biblioteka "Đurđe Crnojević".

1971. Održana je prvi put književna manifestacija „Pjesnička riječ na izvoru Pive”, koja okuplja literarne stvaraoce iz raznih sredina. U okviru ove smotre pjesničkog stvaralaštva, Savjet književnih susreta raspisuje konkurs za književnu nagradu „Spasoje – Pajo Blagojević”, ustanovljenu 1989, koja se dodjeljuje za neobjavljeni rukopis mladih autora.

U svijetu:

1057. Ubijen škotski kralj Magbet, koji je 17 godina ranije osvojio prijesto ubivši tadašnjeg škotskog kralja Dankana. Magbetova vladavina inspirisala je Šekspira da napiše jednu od svojih najpoznatijih drama.

1534. Španski monah Ignasio de Lojola osnovao je u Parizu rimokatolički jezuitski red, kojeg je papa Pavle III priznao šest godina kasnije.

1688. Rođen pruski kralj Fridrih Vilhelm, koji je tokom vladavine (1713-40) centralizovao administraciju i formirao jaku i disciplinovanu vojsku, pa se smatra utemeljivačem pruskog militarizma.

1769. U Ajačiju, na Korzici, rođen je francuski vojskovođa i car Napoleon Bonaparta.

1771. Rođen škotski pisac Valter Skot, autor istorijskih romana "Rob Roj", "Ajvanho", "Veverli".

1834. Britanski parlament usvojio je zakon o kolonizaciji južne Australije.

1843. U Kopenhagenu je otvoren čuveni Tivoli park.

1883. Rođen hrvatski vajar i arhitekta Ivan Meštrović, autor Njegoševog mauzoleja na Lovćenu.

1888. Rođen engleski pukovnik Tomas Edvard Lorens, arheolog, istraživač, pisac i ratnik. Postao je poznat kao "Lorens od Arabije", kada je u Prvom svjetskom ratu (1917-18.)poveo Arape u rat protiv Turske.

1914. Prolaskom broda "Ankon" otvoren je Panamski kanal, prokop dug 81,6 kilometara, koji u najužem dijelu srednje Amerike spaja Atlantski i Tihi okean. Kanal je zvanično otvoren tek u julu 1920.

1916. U Bici na Somi u Prvom svjetskom ratu prvi put je upotrijebljen britanski tenk poznat kao "Veliki Bili".

1918. SAD su prekinule diplomatske odnose sa Rusijom, nakon što je uspostavljenja boljševička vlast.

1944. Iskrcavanjem savezničkih trupa u južnoj Francuskoj u Drugom svjetskom ratu počela je operacija "Dragon", čime je otvoren drugi front nakon iskrcavanja saveznika u Normandiji u junu.

1945. Koreja je oslobođena od japanske kolonijalne vlasti nakon kapitulacije Japana u Drugom svjetskom ratu.

1947. Stupio je na snagu akt o nezavisnosti Britanske Indije kojim su, poslije 180 godina kolonijalne vladavine Velike Britanije, formirane Indijska Unija i Pakistan.

1948. Južna Koreja je postala nezavisna država pod nazivom Republika Koreja, a za predsjednika je izabran Singman Ri.

1950. U zemljotresu u sjeveroistočnoj indijskoj državi Asam poginulo je više od hiljadu ljudi.

1960. Proglašena je nezavisnost afričke države Kongo-Brazavil, koji je od 1886. bio francuska kolonija pod nazivom Srednji Kongo.

1962. Probijen je drumski tunel ispod Mon Blana, kojim je francuski grad Šamoni povezan sa italijanskom dolinom Aoste.

1965. Koncert Bitlsa u Njujorku okupio je 55.600 ljudi, čime je postavljen svjetski rekord u broju posjetilaca i zaradi na pop koncertu.

1971. Bahrein je stekao nezavisnost nakon 150 godina britanske kolonijalne vlasti.

1975. U vojnom puču je ubijen predsjednik Bangladeša šeik Mudžibur Rahman, prvi premijer nakon sticanja nezavisnosti u januaru 1972.

1990. Predsednik Mihail Sergejevič Gorbačov vratio je sovjetsko državljanstvo Aleksandru Solženjicinu, dobitniku Nobelove nagrade za književnost, koji je 1974. pod pritiskom vlasti prinuđen da emigrira na Zapad.

1994. U Sudanu je uhapšen i izručen Francuskoj jedan od najpoznatijih svjetskih terorista Iljič Ramires Sančes, poznat kao "Karlos Šakal".

1995. Japan je, 50 godina nakon završetka Drugog svjetskog rata, prvi put jasno izrazio da žali zbog ratnih akcija u regionu.

1996. Nakon četiri godine ponovo je otvoren sarajevski aerodrom za komercijalne letove. Na aerodrom su tokom rata u Bosni (1992-95.) slijetali samo službeni avioni i avioni sa humanitarnom pomoći.

1998. U jednom od najtežih terorističkih napada u Sjevernoj Irskoj tokom gotovo 30 godina nasilja, u eksploziji automobila-bombe u mjestu Omag, poginulo je 29 ljudi.

2000. Američki predsjednik Bil Klinton svečano je predao rukovodeću funkciju u Demokratskoj partiji potpredsjedniku Alu Goru.

2001. Potpukovnik Vojske Republike Srpske Dragan Jokić dobrovoljno se predao Međunarodnom sudu za ratne zločine koji ga je osumnjičio za ratne zločine počinjene nad Muslimanima u Srebrenici u julu 1995.

2001. Makedonski parlament odobrio je dolazak 3.500 vojnika NATO da bi se razoružali albanski ekstremisti.

2002. Policija u Zimbabveu počela je da hapsi bijele farmere koji su se oglušili o vladino naređenje da napuste svoju zemlju kako bi ona bila dodijeljena crncima bezemljašima.

2005. Poslije 38 godina izraelske okupacije zvanično je počela evakuacija jevrejskih naselja u pojasu Gaze, što će omogućiti formiranje palestinske države.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

16. avgust

1571. Završena je turska ofanziva u Boki Kotorskoj, i flota Ferhat paše otplovila je prema Dubrovniku. Ulcinj, Bar i Spič za Veneciju su bili izgubljeni, a Budva je izgledala kao poslije zemljotresa. Bio je to veliki poraz za Veneciju.

1729. Vladika narušenog zdravlja - U jednom u nizu pisama mletačkom predstavniku, vanrednom providuru Antoniju Bembu, crnogorski vladika Danilo se, razmjenjujući informacije o prilikama sa jedne i druge strane granice, požalio na već narušeno zdravlje: „Ašte i s mukom i slabošću našom ne mogu ni služit, ni pisat, ma onoliko koliko mogu, toliko ću služit i vazda se poklonit Vašemu presvijetlome gospodstvu... Toliko mi što čujemo, to Vi i pišemo, a Bog zna ne mogu ni pisat, nego sam falio i očima, a drugomu ne dam da mi piše...” Posljednjih 6–7 godina vladavine, sudeći po navedenom i sličnim izvodima iz drugih pisama upućenih u tom periodu, vladika, koji je pomenute godine navršavao šestu deceniju života, bio je prilično narušenog zdravlja.

1889. Prvi brak knjaginje Stane - U Petrogradu su se vjenčali treća po redu kćer knjaza Nikole, Anastasija (Stana) Petrović, i knez Đorđe Romanov, vojvoda Lajhtenberški. U braku su bili do 1906, kada su se razveli. Stane je sklopila drugi brak sa ruskim knjazom Nikolajem Nikolajevičem 29. aprila 1907

1898. Mještani sela Pod-Kupić kod Bogetića dogovorili su se da staru ruiniranu crkvu iz grčkog doba renoviraju. Tom prilikom 22 domaćina prihvatilo je dogovor a posao su povjerili oficirima Iliji Kontiću i Novici Banjeviću. Dogovoreno je takođe da crkva bude posvećena arhangelu Mihailu. Bila je to jedanaesta crkva koja je u to vrijeme renovirana ili iznova građena na području Pješivaca.

1910. na Cetinju je puštena u rad prva električna centrala u Crnoj Gori. Prva crnogorska elektrana snage 110 kilovatampera služila je za potrebe Dvora, Zetskog doma, glavne ulice grada i nekoliko kuća uglednih Crnogoraca. Radila je 50 godina od čega 12 bez i jednog kvara. Elektranu je podigla i opremila italijanska firma Emanuela Krausa iz Trsta i to samo za tri mjeseca zajedno sa svim pratećim objektima. Danas je to Muzej Elektroprivrede Crne Gore.

1910. Zlatna svadba kraljevskog para - U Vlaškoj crkvi na Cetinju, uz pozdravne salve iz 101 topa, proslavljena je 50. godišnjica braka crnogorskog kralja Nikole Petrovića i kraljice Milene. Knjaz Nikola i Milena, kćerka vojvode Petra Vukotića, sklopili su brak 27. oktobra 1860. U braku su imali tri sina i devet kćeri. Milena je ostala udovica 1921, nakon 61 godine zajedničkog života sa Nikolom.

2008. U barskoj bolnici izvršen prvi zahvat ugradnje vještačkog kuka.

2008. Crna Gora 30. na listi 125 zemalja svijeta rangiranih po povoljnosti tržišta u razvoju za ulagače, koje je sprovela njemačka agencija Bertelsman Štiftung. Prema stepenu demokratije je 26. sa indeksom 7,85, dok je kvalitet tržišne ekonomije ocijenjen indeksom 6,71, što je 38. mjesto.

U svijetu:

1717. U bici kod Beograda, u austrijsko-turskom ratu, u kojoj se na strani Austrijanaca borilo 6.000 Srba iz Vojvodine, princ Eugen Savojski potukao tursku vojsku i zauzeo Beograd. Požarevačkim mirom, 1718, Austriji pripali sjeverna Srbija, Banat i sjeverna Bosna. Beograd ostao pod austrijskom vlašću do 1739, kada su ga ponovo preuzeli Turci.

1819. U talasu protesta engleskih radnika i pripadnika srednje klase koji su tražili parlamentarne i druge reforme, u Mančesteru ubijeno više ljudi, nekoliko stotina povrijeđeno, kada su vladine trupe poslate da razbiju protestni miting.

1832. Rođen njemački psiholog, filozof i lingvista Vilhelm Vunt, osnivač eksperimentalne psihologije.

1845. Rođen francuski fizičar Gabrijel Lipman, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1908. Izumio fotografisanje u prirodnim bojama, konstruisao kapilarni elektrometar i zasnovao princip o održanju elektriciteta.

1858. Predsjednik SAD Džejms Bjukenen i kraljica Velike Britanije Viktorija telegrafom razmijenili čestitke povodom puštanja u rad prekookeanskog telegrafskog kabla. Prve poruke telegrafom poslate preko okeana.

1913. U Poljskoj rođen izraelski državnik Menahem Begin, jedan od osnivača partije Likud. Kao premijer Izraela potpisao prvi mirovni ugovor sa Egiptom 1977, 1978. dobio Nobelovu nagradu za mir, koju je podijelio s predsjednikom Egipta Anvarom el Sadatom.

1919. Obrazovana Vlada Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Premijer bio Ljuba Davidović, vladu činili predstavnici Demokratske stranke i Socijaldemokratske partije.

1921. Umro kralj Petar I Karađorđević, kralj Srbije od 1903. do 1918. i potom do smrti kralj Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Sahranjen u porodičnoj grobnici Karađorđevića na Oplencu. Naslijedio ga sin Aleksandar I.

1933. Umro Ćiril Iveković, hrvatski arhitekta i arheolog, graditelj sarajevske Vijećnice i restaurator mnogih kulturnih spomenika u Dalmaciji.

1949. Umrla američka novinarka Margaret Mičel, autorka romana "Prohujalo s vihorom", koji je godinama bio bestseler i po kom je snimljen istoimeni film.

1953. U Iranu pokušan državni udar, šah Mohamed Reza Pahlavi pobjegao iz zemlje. Poslije tri dana, premijer Mohamed Mosadek oboren, šah se vratio na prijesto uz angloameričku pomoć.

1956. Umro američki filmski glumac mađarskog porijekla Bela Blaško, poznat kao Bela Lugoši, tumač niza uloga Drakule u filmovima strave. Sahranjen u Drakulinom ogrtaču.

1958. Rođena američka pjevačica i glumica Madona Luiz Veronika Čikone, jedna od najpopularnijih pjevačica krajem XX vijeka.

1960. Kipar stekao nezavisnost, arhiepiskop Makarios postao prvi predsjednik.

1973. Umro američki mikrobiolog, porijeklom ukrajinski Jevrejin, Selman Ejbraham Vaksman. Dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1952. jer je izumio streptomicin.

1974. Stupio na snagu prekid vatre između kiparskih Grka i turskih snaga, postignut posredstvom Ujedinjenih nacija. Turske snage 20. jula izvršile desant na sjeverni dio ostrva. Trećina Kipra ostala pod turskom vlašću.

1977. U Memfisu, Tenesi, SAD, u 42. godini umro američki muzičar Elvis Aron Prisli, izuzetno popularan pedesetih i šezdesetih godina XX vijeka. Prodao više od 150 miliona ploča i igrao u dvadesetak filmova.

1984. Umro srpski pisac Dušan Radović, urednik dečjih redakcija Radija i Televizije Beograd i autor popularne emisije Studija B "Beograde, dobro jutro". Njegovom zaslugom obnovljen dečji list Poletarac.

1994. Uprkos optužbama za teške izborne prevare, Hoakin Balager sedmi put stupio na dužnost predsjednika Dominikanske Republike.

1995. Stupio na snagu mirovni sporazum u Čečeniji, pošto su manje grupe čečenskih pobunjenika predale oružje, a ruske trupe počele povlačenje sa linije fronta.

1997. Njemačka policija uhapsila 220 učesnika demonstracija koje su širom Njemačke organizovali neonacisti povodom 10-godišnjice smrti nacističkog lidera Rudolfa Hesea.

1999. SAD otvorile konzulat u bivšem Sajgonu, 25 godina poslije dramatične evakuacije ambasade SAD u tom gradu na završetku Vijetnamskog rata.

2002. U glavnom gradu Iraka, Bagdadu, nađeno tijelo palestinskog gerilskog vođe Sabrija al Bana, poznatijeg kao Abu Nidal. Zakleti neprijatelj palestinskog predsjednika Jasera Arafata. Njegova frakcija Revolucionalni front al Fataha se 1974. izdvojila iz Arafatove Palestinske oslobodilačke organizacije, uz obrazloženje da je PLO postao umjeren.

2002. Monsunske poplave u Južnoj Aziji usmrtile više od 900 ljudi, više od 25 miliona ljudi raseljeno jer su ostali bez kuća.

2003. U pismu Savjetu bezbjednosti UN Libija zvanično priznala odgovornost za teroristički napad na avion iznad škotskog mesta Lokerbi 1998. u kom je poginulo 270 ljudi. To priznanje bilo uslov da Libiji budu ukinute sankcije SB UN.

2003. U Saudijskoj Arabiji, u egzilu, umro bivši ugandski diktator Idi Amin Dada. Za vrijeme njegove osmogodišnje diktature masakrirano oko 400.000 civila, mahom iz manjinskih etničkih zajednica. Optuživan i za kanibalizam.

2005. U avionskoj nesreći u zapadnoj Venecueli poginulo svih 160 putnika, mahom turista.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

17. avgust

1753. Rođen Jozef Dobrovski - Jedan od osnivača savremene slavistike i gramatike staroslovenskog jezika koji se, za razliku od svojih savremenika, značajno i uspješno bavio istorijom štamparstva. Njegovo interesovanje za prvu crnogorsku štampariju pojavilo se 1790, kada mu je protestanski pastor i bibliofil Jirži Ribai javio za svoja dva otkrića – knjigu koja je oko 1491. štampana u Krakovu i za crnogorski Oktoih prvoglasnik iz 1494. Izučavajući rad Crnojevića štamparije i pišući o njenim izdanjima, dao je značajan doprinos istoriografiji crnogorskog štamparstva. Umro je u Brnu, 6. januara 1829.

1803. Dopunjen Zakonik Petra I - Opštecrnogorski zbor na Cetinju usvojo je drugi dio Zakonika opšteg crnogorskog i brdskog. Usvajanjem novih 17 članova formulisan je i upotpunjen Zakonik od 18. oktobra 1798, koji je imao 33 člana. Taj akt čiji je tvorac bio Petar I, pretočio je dotadašnje norme običajnog prava u cjelovit pisani zakonski tekst koji se pravnom snagom protezao i na krajeve izvan podlovćenoskog principata. Zajedno sa „Stegom” predstavljao je akt o jedinstvu i cjelovitosti slobodnog dijela Crne Gore i Brda.

1862. Pokušan je atentat na knjaza Nikolu I. Nije rasvijetljeno ko je bio organizator niti se pak o tome mnogo govorilo, vjerovatno zbog toga što su to bili dramatični dani sukoba crnogorske i turske vojske na prilazima Cetinja.

1900. Rođen Miloš Vušković - Na rodnom Cetinju završio je osnovnu školu. Iako maloljetan, interniran je tokom Prvog svjetskog rata. Po oslobođenju, upisao je Umjetničku školu u Beogradu, a potom u Beču nastavio studije likovnih umjetnosti. Prošao je, u vremenu i prostoru u kom je stvarao, sve karakteristične faze slikarstva - od impresionizma do apstrakcije. Najbolja ostvarenja dao je tokom boravka na Cetinju. Pored pejzaža bavio se portretima, karikaturom, kao i slikanjem mrtve prirode. Bavio se i prosvjetno-pedagoškim radom. Između dva svjetska rata, sa Pjerom Križanićem i drugim karikaturistima osnovao je humorističko-satirični časopis „Ošišani jež”. Poslije Drugog svjetskog rata došao je u Crnu Goru na poziv Ministarstva prosvjete, bio direktor Umjetničke škole u Herceg Novom, potom direktor Umjetničke galerije na Cetinju i znatno doprinio likovnom obrazovanju mnogih crnogorskih slikara. Bio je redovni član Društva za nauku i umjetnost Crne Gore. Izlagao je u zemlji i inostranstvu, a uz Politikinu nagradu za slikarstvo dobitnik je AVNOJ-eve i drugih brojnih nagrada. Umro je 5. septembra 1975.

1961. U Kotoru rođen Ranko Krivokapić, predsjednik Skupštine Crne Gore i predsjednik Socijaldemokratske partije. Po obrazovanju pravnik. Predsjednik Skupštine Republike Crne Gore u periodu 2003. do 2006. godine, a nakon referenduma o državno pravnom statusu i izborne pobjede koalicije Za evropsku Crnu Goru DPS-SDP izabran za predsjednika Ustavotvorne Skupštine Republike Crne Gore. Biran za poslanika u šest saziva Skupštine Republike Crne Gore, prvi put 1989. godine kao i Skupštine bivše SRJ i SCG u periodu 1993. - 1997. kao i od 2003 do 2006. godine. Osnivač je Socijaldemokratske partije, koja je punopravni član Socijalističke internacionale. Politički angažman započeo krajem osamdesetih. Bio član predsjedništva Reformskih snaga za Crnu Goru 1990. godine

1935. Rođen Vladimir Popović - Dramski umjetnik, filmski i TV glumac, dramaturg i reditelj. Tokom dvodecenijskog bavljenja glumom ostvario je više desetina zapaženih uloga u pozorišnim predstavama i filmovima, TV dramama i serijama. Kao direktor CNP-a, afirmisao je savremenu crnogorsku dramaturgiju i borio se da se na crnogorskom Univerzitetu otvori odsjek za glumu. Za svoj rad dobio je više društvenih nagrada i priznanja, među kojima i Trinaestojulsku nagradu 1977. Umro je 12. maja 1981.

2001. Umro je Živko Nikolić, filmski i TV reditelj i scenarista. Režirao je više dugometražnih igranih i dokumentarnih filmova. Najznačajniji su "Beštije", "Jovana Lukina", "Smrt gospodina Goluže", "Čudo neviđeno", "Ljepota poroka", "U ime naroda" i "Iskušavanje đavola" i kratkometražni "Ždrijelo", "Bauk", "Marko Petrov", "Prozor" i "Biljeg". Režirao je i serije "Đekna još nije umrla a kad će ne zna se" i "Orđinale". Bio je dobitnik brojnih nagrada, a najznačajnije su Trinaestojulska, Zlatna medalja 1976. i 1981., Srebrna medalja 1972. i 1974. Srebrni zmaj 1975. Srebrna nagrada 1984. i Povelje za životno djelo. Sahranjen je u rodnim Ozrinićima kod Nikšića.

U svijetu:

1501. Turci su zauzeli Drač, stari grad na albanskoj obali, nekad značajno trgovačko mjesto oko koga su mnogi ratovali. Grad je počeo da gubi značaj još od 1468. kada su Turci zauzeli njegovu okolinu. Pod turskom vlašću ostao je sve do 1913. kada je pripao Albaniji.

1552. U Beogradu štampana prva knjiga ćirilicom, poznata kao "Beogradsko četvorojevanđelje". Dragocjen izvor za upoznavanje prilika u Beogradu sredinom XVI vijeka štampao Trojan Gundulić, pripadnik dubrovačke kolonije u Beogradu.

1629. Rođen Jan Sobjeski, poljski kralj, nacionalni heroj. Uspešno se borio protiv Švedske, Turske, Tatara i Kozaka. Slavljen kao spasilac Evrope jer je 1683. oslobodio Beč turske opsade i time spriječio prodor Turske u srednju Evropu.

1743. Mirom u Abou, kojim je Rusiji pripao južni dio Finske, okončan rusko-švedski rat.

1753. Rođen češki slavista Jozef Dobrovski, najznačajnija ličnost češkog narodnog preporoda, autor gramatike češkog jezika i "Udžbenika staroslavenskog jezika", prve naučne gramatike staroslovenskih jezika.

1786. Rođen američki nacionalni junak i političar Dejvi Kroket, član Kongresa SAD od 1827. do 1831. i od 1833. do 1835. Poginuo u martu 1836. braneći tvrđavu Alamo od Meksikanaca.

1786. U Potsdamu umro pruski kralj Fridrih II Veliki. Tokom vladavine, od 1740. do smrti, od Pruske stvorio evropsku silu. Naslijedio ga Fridrih Vilhelm II.

1850. Danska Velikoj Britaniji prodala sva utvrđenja i vlasnička prava nad Zlatnom obalom u Africi.

1879. Osnovana Francuska kompanija za izgradnju Panamskog kanala, na čelu s Ferdinandom de Lesepsom.

1887. Rođen Karlo I, posljednji austrijski car i ugarsko-hrvatski kralj, nasljednik Franca Jozefa I. Posle neuspelih pokušaja da tokom Prvog svjetskog rata sklopi separatni mir i monarhiju reformiše u federalnu državu, prinuđen da se odrekne prijestola i emigrira u Švajcarsku.

1896. Džorž Karmak otkrio zlato u pritoci rijeke Klondajk u Kanadi, izazvavši jednu od najmasovnjih "zlatnih groznica".

1908. Umro srpski pisac Radoje Domanović, majstor satire kao univerzalne kritike ljudske naravi i institucija.

1943. Savezničke snage uspostavile, u Drugom svjetskom ratu, kontrolu na Siciliji.

1943. U Njujorku rođen Robert De Niro, američki filmski glumac. Smatra se jednim od najprefinjenijih glumaca svoje generacije. Sebe smatra Italo-Amerikancem. Prvu značajnu saradnju imao je sa Brajanom De Palmom 1963. kad se pojavio u filmu „Vjenčanje". 1973. godine je započeo saradnju sa Skorsezom nezaboravnom ulogom malog mafijaškog prevaranta „Džoni Boja" u filmu „Zle ulice", slijede „Taksista", „Njujork, Njujork" , „Razjareni bik", „Kralj komedije", „Dobri momci", „Rt straha", „Kazino", „Lovac na jelene", „Kum2"...

1945. Vođa indonežanske borbe za nezavisnost Ahmed Sukarno proglasio nezavisnost Indonezije od Holandije i osnivanje jedinstvene Republike Indonezije. Holandija priznala suverenitet Indonezije 1949, poslije četvorogodišnjeg indonežansko-holandskog rata.
1960. Afrička država Gabon stekla nezavisnost od Francuske.

1962. Čuvari na Berlinskom zidu ranili 18-godišnjeg Petera Fehtera u pokušaju bjekstva preko zida i pustili ga da iskrvari na smrt. Taj slučaj postao simbol tragedije do koje je dovelo podizanje zida između Istočne i Zapadne Njemačke, dva čuvara u julu 1996. optužena za ubistvo.

1976. U zemljotresu i posljednjem cunamiju na filipinskom ostrvu Mindanao poginulo 8.000 ljudi.

1985. U eksploziji automobila-bombe u hrišćanskom delu Bejruta poginulo 60, povrijeđeno 100 ljudi.

1987. Njemački ratni zločinac Rudolf Hes, zamjenik Adolfa Hitlera, izvršio samoubistvo u 93. godini u berlinskom zatvoru Špandau, u kom je izdržavao kaznu doživotne robije na koju je osuđen u Nirnberškom procesu 1946.

1988. U eksploziji bombe podmetnute u vojni avion poginuo pakistanski diktator, general Mohamed Zija ul Hak. Poginuo i ambasador SAD u Islamabadu Arnold Rafel.

1990. Poslije najave Srpskog nacionalnog vijeća da će raspisati referendum o autonomiji Srba u Hrvatskoj, specijalne snage hrvatske policije napale policijske stanice u srpskim opštinama Obrovac i Benkovac. Srbi odgovorili podizanjem barikada na saobraćajnicama, počela pobuna Srba u Kninskoj krajini.

1996. Sa kosmodroma u Bajkonuru u kosmos poletjela prva Francuskinja. Klaudija Andre-Dešaj provela 16 dana u naučnoj misiji na ruskoj svemirskoj stanici Mir.

1999. U najtežoj prirodnoj katastrofi u istoriji Turske, u zemljotresu sa epicentrom kod grada Izmita, 150 kilometara zapadno od Istanbula, poginulo više od 30.000 ljudi.

2001. Nezadovoljna radom Vlade Srbije, Demokratska stranka Srbije donijela odluku da povuče predstavnike iz Vlade.

2004. Umro Žerar Suzej, jedan od najvećih francuskih baritona.

2005. Umro bolivijski fotograf Fredi Alborta. 1967. snimio fotografiju ubijenog gerilskog vođe Ernesta Gevare.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

18. avgust

1326. U kotorskim arhivima prvi put se srijeće pomen Podgorice. U jednom dokumentu zapisano je kako se „Jovan iz Podgorice, zet Vemčov, zadužuje u Kotoru kod Ivana Glavati na 300 perpera za predstojeće putovanje”. Navedene godine, kao i 1330, taj se grad pominje u vezi sa nekim trgovcima. Prvi pomen naselja na prostoru današnje Podgorice kao stanice na trgovačkom putu Skadar–Narona javlja se u VII vijeku, pod imenom Birziminijum. Stanica je prethodila stvaranju naselja koje će se kasnije zvati Ribnica, a zatim Podgorica. Jedan krak pronađenog rimskog vodovoda, koji je išao do provincije Duklja, odvajao se i protezao ka ruševinama starog grada na ušću Ribnice u Moraču.

1804. Vladika Petar Prvi poslao je pismo ruskom imperatoru Aleksandru prvom, u kome ga obavještava o velikom pritisku hercegovačkih plemena na Crnu Goru i molbama za pomoć u odbrani od turskog zuluma. Crnogorski vladika ovim pismom je tražio odobrenje od ruskog cara da crnogorska vojska pomogne hercegovačkim ustanicima. Međutim, na odgovor se pričekalo jer je crnogorski vladika bio oklevetan kod ruskog cara. Odnosi između crnogorskog vladike i ruskog cara popravili su se iduće godine.

1833. Po naređenju ruskog cara Nikolaja I u Petrogradskoj katedrali hirotonisan je u vladiku Petar II Petrović Njegoš. Svačanosti su prisustvovali lično car sa svitom, ministri i Sinod. Njegoša je kasnije u audijenciju primio car, a po povratku u Crnu Goru, na Cetinju mu je pripremljen pompezan doček.

1886. Knjaževina Crna Gora i Vatikan potpisale su Konkordat (ugovor) kojim je definisan položaj rimokatoličke crkve u Crnoj Gori. U ime crnogorske Vlade dokument je potpisao Jovan Sundečić (sekretar knjaza Nikole), a u ime Vatikana kardinal Jakobini. U sklapanju ugovora, kojim je knjaz Nikola želio da katoličku crkvu u Crnoj Gori osamostali i učini nezavisnom od skadarskog biskupa, posredovao je Josip Juraj Štrosmajer. U članu 3. zapisano je da će „Papa prije nego konačno imenuje arhiepiskopa barskoga upoznati crnogorsku vladu o osobi kandidata, da se vidi ima li čina ili razloga političke ili građanske naravi koji bi se tome protivili”. Prvi barski nadbiskup bio je Šimun Milinović. On je, kao i nadbiskupi nakon njega, bio dužan da položi zakletvu vjernosti knjazu crnogorskome i da u sporazumu sa vladom ustanovljuje parohije. Ugovor koji je ratifikovan 7. oktobra iste godine bio je značajan doprinos inače dobrim međukonfesionalnim odnosima u Crnoj Gori.

1892. U Nikšiću je rođen Marko Kavaja, prvi crnogorski komediograf, pripovijedač, dramski pisac i novinar. Bio je urednik u "Novostima", "Radio Beogradu", "Glasu", "20. oktobru", "Borbi" i "Radio Jugoslaviji". Poznati su njegovi romani Za krvavim suncem, Marko Kraljević po treći put među Srbima, Doživljaji Kuzmana Amerikanca i Vampiri kroz avliju. Napisao je i desetak drama, a najpoznatije su "Kad Radak sina ženjaše", "Bara Barbova trabakula" i "Gospodska krv", osamdesetak humoreski i satiričnih priča i dvadesetak pripovjedaka.

1902. Umro Ivo J. Zanković - Jedan od vođa za nacionalno oslobođenje svog kraja, rođen 1. marta 1817. Bio je komandir Spičansko-barskog bataljona, u sastavu crnogorske vojske pod komandom Maša Vrbice. Tokom operacija za oslobođenje Crnogorskog primorja u novembru 1878. uspio je da sa svojom četom, pregovorima, bez prolivanja krvi, preuzme od Osmanlija dvije spičanske tvrđave: Tabiju, kasnije nazvanu Haj, i Nehaj. Takođe, učestvovao je u dvomjesečnoj opsadi i oslobađanju Starog Bara. Zbog zasluga na bojnom i pregovaračkom polju, dobio je niz odlikovanja od knjaza Nikole i dva značajna ruska ordena.

1968. Prugom uskog kolosjeka Zelenika-Hum prošao je posljednji voz. Mještani Zelenike bacanjem cvijeća ispratili su pet vučnih i jednu manevarsku lokomotivu za Skoplje. Ćiro je decenijama dva puta dnevno prugom saobraćao prevozeći putnike. Zbog uspona nije mogao da podnese opterećenje veće od 90 tona, niti brzinu veću od 50 kilometara na sat. Posljednji voz u Zeleniku dovezao je Radovan Vlaović, a potom ga praznog vratio u Skoplje.

2008. U kasarni u Danilovgradu počela obuka pripadnika Vojske Crne Gore za učešće u mirovnim misijama. Prvu jedinicu koja će biti obučena za ovu namjenu čini 85 vojnika, oficira i podoficira koji su se dobrovoljno prijavili za učešće u mirovnim operacijama.

2008. Funkciju rektora Univerziteta Crne Gore zvanično preuzeo prof. Dr Predrag Miranović, redovni profesor na Prirodno-matematičkom fakultetu

u svijetu:

1649. Turski sultan Ibrahim je smijenjen i ubijen. Naslijedio ga je Muhamed IV.

1708. Britanci su zauzeli Sardiniju.

1812. Napoleon Bonaparta je u bici kod Smolenska porazio rusku vojsku i nastavio da napreduje prema Moskvi.

1830. Rođen je Franc Jozef I, austrijski car od 1848, a od 1867. car Austro-Ugarske monarhije do smrti u septembru 1916. Godine 1878. okupirao je, a potom anektirao Bosnu i Hercegovinu. Atentat na njegovog bratanića, nadvojvodu Franca Ferdinanda u Sarajevu 1914. iskoristio je kao povod da objavi rat Srbiji, što je bio i povod početku Prvog svjetskog rata.

1850. Umro je francuski pisac Onore de Balzak, čije se opsežno djelo "Ljudska komedija", sastavljeno od oko 100 romana, smatra svojevrsnim dokumentom francuskog društva u prelomnim godinama njegove istorije ("Evgenija Grande", "Čiča Gorio", "Izgubljene iluzije", "Seljaci", "Rođaka Beta").

1870. U najvećoj bici u Francusko-pruskom ratu kod Gravelota, Prusi su pobijedili Francuze i nanijeli im teške gubitke (više od 30.000 poginulih).

1872. Umro je Petar Preradović, uz Vraza i Mažuranića najveći pjesnik ilirskog pokreta u Hrvatskoj (zbirke pesama "Prvijenci", "Nove pjesme").

1896. Francuska je okupirala Madagaskar i proglasila ga kolonijom. Madagaskar je nezavisnost stekao 1960.

1914. Njemačka je objavila rat Rusiji; presjednik SAD Vudro Vilson je proklamovao neutralnost SAD u Prvom svjetskom ratu.

1933. Rođen američki filmski režiser poljskog porijekla Roman Polanski, dobitnik Oskara za film "Kineska četvrt". Proslavio se filmom "Nož u vodi" poslije čega je otišao iz Poljske u SAD i postao jedan od najpoznatijih režisera ("Rozmarina beba", "Makbet", "Tesa").

1954. Džejms Vilkins je postao prvi crnac u američkoj istoriji koji je učestvovao u zasijedanju vlade SAD. Sjednici je prisustvovao kao pomoćnik ministra rada, jer su ministar i njegov zamjenik bili odsutni.

1960. U Ilinoisu u SAD plasirana je na tržište prva oralna pilula za kontracepciju "Enovid 10".

1964. Sportistima Južne Afrike zabranjeno je da učestvuju na Olimpijskim igrama zbog politike aparthejda u toj zemlji.

1990. Jugoslavija je treći put postala svjetski prvak u košarci na 11. svjetskom šampionatu u Argentini. Prvi put je osvojila titulu 1970. u Ljubljani, a drugi put 1978. u Manili. Konačan plasman na SP u Argentini bio je: 1. Jugoslavija, 2. SSSR, 3. SAD, a za najboljeg igrača prvenstva proglasen je Toni Kukoč. Bilo je to prvo i posljednje Svjetsko prvenstvo za generaciju koja je bila jedina prijetnja američkim profesionalcima i kojoj zbog raspada druge Jugoslavije nikada nije pružena prilika da odmjere snage sa originalnim "drim-timom".

1993. SAD su optužile Sudan da podržava međunarodni terorizam i isključile tu zemlju iz najvećeg broja programa američke pomoći.

1999. U Tel Avivu u 56. godini umro je vodeći izraelski dramski pisac Hanoh Levin. Majstor igre riječima hebrejskog jezika i alegorije, napisao je 34 dramska djela od kojih je najpoznatije "Kraljica od Batuba".

2000. Indijansko pleme za koje se vjerovalo da je nestalo prije 80 godina, locirano je u džunglama amazonske države Akre u Brazilu.

2001. U velikim požarima, poslije višenedjeljne suše u državi Vašington, izgorjelo je više od 37.200 hektara širom istočnog dijela zemlje.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

19. avgust

1820. Rođen Mirko Petrović - Veliki vojvoda, cijenjeni državnik i glasoviti junak koji je pomagao u vođenju državnih poslova mlađem bratu – knjazu Danilu, a kasnije i sinu –knjazu Nikoli. Bio je senator, potom potpredsjednik i predsjednik Praviteljstvujušćeg senata crnogorskog i brdskog. Komandovao je crnogorskom vojskom u istorijskoj bici na Grahovcu (1858). Poslije ove pobjede knjaz Danilo mu je posebnim dekretom dodijelio priznanje i zvanje vojvode od Grahovca. Izuzetno značajnim smatrao je postizanje potpune nezavisnosti Crne Gore. Takvim stavovima sticao je veliki ugled i simpatije, pa je u čitavoj Crnoj Gori smatran za vođu oslobodilačkog pokreta. U njegovu čast podignut je grad, zapravo dio ondašnje Podgorice, nazvan Mirkova varoš, kao i spomenik na centru današnjeg Trga Republike, tadašnjeg Trga velikog vojvode Mirka. Taj spomenik 1918. porušile su pristalice prisajedinjenja Crne Gore Srbiji i bacile ga u Moraču. Umro je 20. jula 1867. godine.

1851. Rođena Sofija Petrovna Mertvago - Upravnica „Đevojačkog instituta Carice Marije” na Cetinju potekla je iz poznate plemićke porodice iz Kazanja na Volgi. Njen 25-godišnji rad u crnogorskoj prijestonici tijesno je povezan sa uspjesima najstarijeg ženskog srednjoškolskog zavoda u Crnoj Gori, najpoznatijeg na južnoslovenskim, balkanskim prostorima. U tu instituciju, za čijeg ju je rukovodioca odredila ruska carica Marija Aleksdandrovna 9. septembra 1888, ugradila je ogromno znanje, bogato iskustvo, neiscrpnu energiju i entuzijazam zrelog pedagoškog poslenika. Bila je duša te poznate i priznate škole, njena personifikacija. Nakon ukidanja Instituta (1913) vratila se u rodni Kazanj, gdje je umrla 7. juna 1921. u velikoj nemaštini.

1899. Druga posjeta Carigradu - Knjaz Nikola je stigao u posjetu gradu na Bosforu na poziv sultana Abdul-Hamida II. Pored svečarskog karaktera (posjeta je bila upriličena povodom godišnjice stupanja sultana na presto) brojna crnogorska delegacija trebalo je da razmotri važna politička pitanja, kao što su odnos Carevine u slučaju aneksije Bosne od strane Austrougarske i eventualni revolucionarni pokret u Albaniji. Srdačno dočekan od sultana, knjaz je dobio na poklon i jednog bijelog arapskog ata i jahtu „Timxan”, kojoj je po prispijeću u Crnu Goru dao ime „Zmaj”. Prvu posjetu sultanu Abdul-Hamidu knjaz je učinio 1883. Tom prilikom, sultan je darovao knjazu dvorac Emirgijan na Bosforu, koji je vladar Crne Gore kasnije morao prodati da bi se izdržavao u godinama izgnanstva iz domovine.

1910. Kralj Nikola I na Cetinju je ozvaničio početak rada prve električne centrale u Crnoj Gori. Danas u Muzeju Elektroprivrede Crne Gore stoji agregat koji je prije sto godina kralj Nikola I zvanično puštio u rad.

1914. Janko Vukotić postavljen na mjesto komandanta crnogorske Sandžačke vojske, koja je odigrala odlučujuću ulogu u zaštiti odstupanja srpske vojske.

1919. Umro Jovan Popović Lipovac - Glasoviti crnogorski junak, rođen 14. juna 1856. u Građanima (Riječka nahija). Učestvovao je u Hercegovačkom ustanku i Veljem ratu, a potom u ruskoj vojsci u nekoliko navrata, u Bugarskoj i Turkmeniji, kao i u Rusko-japanskom ratu, kada je dobio čin generala, a istakao se, takođe u ruskoj vojsci, u I svjetskom ratu. Bio je ađutant knjaza Nikole, bavio se i književnim radom. Dobio je 33 razna ordena, među kojima i krst Sv. Đorđa

u svijetu:

14. Umro je prvi rimski car Oktavijan Avgust - usvojeni sin Gaja Julija Cezara.

636. Arapi u bici kod Jarmuka u Siriji pobijedili vizantijsku vojsku i potom osvojili sve persijske oblasti koje je držala Vizantija.

1587. Sigismund III, sin švedskog kralja Džona III i Katarine Jagelo, postao kralj Poljske. Poslije očeve smrti pripala mu i švedska kruna. Njegovo nastojanje da stvori uniju Poljske i Švedske izazvalo rat dvije države, a poslije poraza primoran da se odrekne nasljedstva na švedski prijesto.

1601. Ubijen je rumunski nacionalni junak Mihajlo Hrabri,gospodar Vlaške.

1691. Austrijanci pod komandom Ludviga Badenskog (Ludwig) potukli su Turke kod Slankamena i nanijeli im teške gubitke, a u bici je poginuo i veliki vezir Mustafa Ćuprilić.

1819. Umro je škotski inženjer i fizičar Džejms Vat, pronalazač parne mašine 1765.

1871. Rođen je američki pilot i konstruktor aviona Orvil Rajt. 1878. Posle žestokih uličnih borbi austrougarske trupe ušle su u Sarajevo i uspostavile svoju upravu. Odlukom Berlinskog kongresa 13. jula, Austro-Ugarska je dobila pravo da na 30 godina okupira Bosnu i Hercegovinu, a 1908. ju je anektirala.

1883. Rođena je francuska modna kreatorka Gabrijela "Koko" Šanel.1929. Umro ruski koreograf i režiser Sergej Pavlovič Đagiljev, osnivač grupe Ruski balet, koja je sa izuzetnim uspjehom nastupala od 1909. do 1929. Posebno oduševljenje izazivale njegove izvedbe baleta "Posvećenje proljeća" i "Žar-ptica" Igora Stravinskog.

1936. Pripadnici Frankove civilne garde strijeljali su u Granadi, na početku Španskog građanskog rata, Federika Garsiju Lorku, jednog od najvećih španskih pjesnika. Pripadao je grupi pjesnika koja je u špansku poeziju unela novi, moderan izraz("Ciganski romansero", "Pjesnik u Njujorku").

1945. U Vijetnamu pod rukovodstvom Ho Ši Mina i oslobodilačkog pokreta Vijetmin počela Avgustovska revolucija protiv francuskih kolonijalnih trupa.

1946. Rođen je američki državnik Bil Klinton.
1953. U vojnom udaru, uz podršku SAD zbačen je iranski premijer Mohamad Mosadek (Mohammad Mossadeq), a šah Mohamad Reza Pahlavi vratio se iz egzila u Italiji da preuzme vlast.

1960. Pilot američkog špijunskog aviona "U-2" koji je oboren iznad sovjetske teritorije, Geri Pauers osuđen je na 10 godina zatočeništva. Pauers se spasio iskakanjem iz aviona, ali je potom uhapšen i osuđen, a 1962. je razmenjen za jednog sovjetskog špijuna.

1973. Džordž Papadopulos je postao prvi predsjednik Grčke.

1977. Umro je Gručo Marks, (Groucho Marx), jedan od trojice braće Marks, filmskih komičara.

1979. Ruski kosmonauti Vladimir Ljakov i Valerij Rjumin vratili se na Zemlju vasionskim brodom Sojuz 34, poslije rekordnih 175 dana provedenih u svemiru.

1991. U Sovjetskom Savezu je izveden državni udar kojim su pristalice tvrde linije pokušale da zbace sa vlasti Mihaila Gorbačova, kreatora sovjetske "glasnosti" i "perestrojke". Ključnu ulogu u 'suzbijanju' udara odigrao je tadašnji predsednik Rusije Boris Jeljcin, koji je potom postao Gorbačovljev glavni politički rival.

1995. U saobraćajnoj nesreći na Igmanu, blizu Sarajeva, poginuli su izaslanik SAD za bivšu Jugoslaviju Robert Frejžer i trojica njegovih saputnika.

1996. Šest ruskih, francuskih i američkih kosmonauta srelo se na ruskoj kosmičkoj stanici Mir, uključujući Klaudiju Andre Dešaj, prvu Francuskinju u kosmosu, koja je tog dana na rusku kosmičku stanicu stigla ruskom raketom Sojuz U.

1999. Ispred zgrade Skupštine Jugoslavije u Beogradu održan jedan od najvećih opozicionih mitinga, na kom su tražene demokratske promjene u Srbiji i smjenjivanje predsjednika Jugoslavije Slobodana Miloševića.

2000. Posmrtni ostaci, kako se vjeruje, 14 Amerikanaca proglašenih nestalim u Korejskom ratu, vraćeni vojnim vlastima SAD.

2001. Najmanje 50 ljudi poginulo u podzemnoj eksploziji metana i ugljene prašine u Ukrajini.

2003. U bombaškom napadu na sjedište Ujedinjenih nacija u Bagdadu, u Iraku, poginule 23 osobe, među njima izaslanik UN za Irak Serđo Vijero de Melo. Odgovornost za napad preuzela Al Kaida.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

20. avgust


1189. Pad Bara pod Nemanjiće - Knjeginja Desislava, udovica dukljanskog kneza Mihaila, nasljednika kneza Radoslava, zajedno sa nadbiskupom barskim Grgurom i pratnjom napustila je Duklju neposredno pred pad Bara, njenog posljednjeg slobodnog grada. Poslije smrti vizantijskog cara Manojla (1180) i slabljenja Vizantije, raški župan Nemanja, izborivši samostalnost Raške (Srbije), poslije 1183. krenuo je u osvajanje Duklje (Zete) već oslabljene unutrašnjim podjelama. Time je okončao rat, tokom koga je razorio veliki broj zetskih gradova.

1770. Od eksplozije mine radeći na probijanju puta, teško je ranjen Šćepan Mali. Kao težak invalid ostatak života, proveo je u Brčelima. To je znatno paralisalo njegove aktivnosti, umanjio njegovu ličnu vlast koja se postepeno prenosila na običajne pravne ustanove.

1770. Crnogorski vladika Sava Petrović guvernaduru Jovanu Radonjiću izdao je diplomu kojom se porodici Radonjić guvernadursko zvanje daje u nasljedstvo. U Crnoj Gori njegova politička moć do povratka vladike Petra I iz Rusije 1786. godine bila je veća nego crnogorskih mitropolita.

1886. donesen zakon o zastiti divljaci - Naredbom Ministarstva vojnog, u nadležnost vojnih vlasti stavljeno je i to: „...da spriječava lov na korisne zvjerke kao npr. na srne, divokoze...” Mada su i ranije postojale zakonske odredbe koje su štitile pojedine vrste divljači od izlovljavanja, kao i kasnije (u Opštem imovinskom zakoniku iz 1888. i Naredbi o lovu divljači od 5. maja 1892. g.) cjelovito uređenje te materije okončano je donošenjem Zakona o lovu od 31. decembra 1910.

1888. Jovan Jovanović Zmaj u posjeti Baru - Tom prilikom knjaz Nikola je poznatom srpskom pjesniku poklonio imanje sa Ismail-pašinim dvorcem, poznati Zmajevac. Jovan Jovanović se, boraveći u Crnoj Gori, zauzimao oko unapređenja crnogorske privrede.

1918. Austrougarske okupacione vlasti sa Cetinja pokušale su da obnove kapelu koju su bile znatno oštetile, svjesne vandalizma povodom nasilnog premještana Njegoševih posmrtnih ostataka iz Kapele sa Lovćena i činjenice da je rat pri kraju i da je to protiv Haških konvencija o zaštiti spomenika kulture. Nijesu stigli to da obave, jer su ubrzo doživjele poraz i kapitulaciju. Kapelu su do temelja porušile srpske vlasti 1925. godine a novoizgrađena je bila veća od prvobitne i posvećena prestolonasledniku Petru II Karađorđeviću.

1921. umro Simo Popovic koji je u Crnu Goru iz Srema dosao 1870. i bio prvi urednik lista Crnogorac.

1950.Umro Filip Marković - Pedagog, metodičar i pisac udžbenika, jedan od zapaženih crnogorskih prosvjetara iz prve polovine XX vijeka. Rođen je 1897. u Buronjama (Lješanska nahija). Gimnaziju je završio na Cetinju, učiteljsku školu u Peći i Danilovgradu. Učiteljevao je u Makedoniji, potom na Cetinju kao metodičar u vježbaonici Učiteljske škole. Pred II svjetski rat u Beogradu je usavršavao metodiku. Po oslobođenju, ne zapostavljajući nastavu metodike bavio se pisanjem udžbenika i stručne literature, kao i žurnalistikom. Smatrao je učiteljski posao idealnim, uzvišenim, da od njega zavisi napredak naroda, a napredak škole od učiteljeve dobre volje i oduševljenja za posao, ali da bi to oduševljenje imali, morala bi im se obezbijediti pristojna egzistencija.

1973. U Nikšiću je umro Milić Obrenović, poznati nikšićki fotograf, pripadnik prve generacije crnogorskih fotografa. Zanat je usavršio u Ljubljani i Beču. Nikšiću je ostavio zbirke fotografija od kojih se neke i danas čuvaju u Zavičajnom muzeju.

1988. Na Trgu Ivana Milutinovića u Titogradu počeo je "Miting istine", zbog situacije na Kosovu i Metohiji. Pokazalo se da je ta ujdurma bila u funkciji otvaranja strateških ciljeva velikosrpskog nacionalizma. Rukovodstvo je znalo o čemu se radi, ali je bilo nemoćno, jer su vladala ubjeđenja da Srbima i Crnogorcima na Kosovu zaista treba pomoći pa je suprotstavljanje takvom ubjeđenju bio rizik. Ubrzo su protesti prošireni na cijelu republiku, a okončani januara naredne godine ostavkom rukovodstva i dolaskom na vlast Momira Bulatovića, Mila Djukanovića i Svetozara Marovića. Tako je u Crnoj Gori pocelo blagostanje i poslije plata od 'iljadu maraka radnici su dobijali plate od 15000000000000000000000000000000 dinara a mladi i lijepi mozda i nijesu znali koji je to broj.

1998. Umro prof.dr Milutin Lalić, univerzitetski profesor i potpredsjednik Vlade Crne Gore.

2009. Predsjednik Turske Abdulah Gul dao je saglasnost za imenovanje Rama Bralića na dužnost izvanrednog i opunomoćenog ambasadora Crne Gore u toj zemlji.

U svijetu:

1741. Ruski moreplovac danskog porijekla Vitus Jonas Bering otkrio Aljasku.

1854. Umro njemački filozof Fridrih Vilhelm Šeling, jedan od tvoraca njemačkog idealizma.

1860. Rođen francuski državnik Rejmon Poenkare, predsjednik Francuske od 1913. do 1920, član Francuske akademije nauka. Bio je i premijer i ministar inostranih poslova.

1901. Rođen italijanski pjesnik Salvatore Kvazimodo, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1959.

1940. U Meksiko Sitiju, po Staljinovom nalogu, smrtno ranjen ruski revolucionar Lav Davidovič Bronštajn, poznat kao Lav Trocki, jedan od vođa Oktobarske revolucije.

1941. U Požarevcu rođen Slobodan Milošević, bivši predsjednik Srbije i SRJ. Umro od srčanog udara u pritvoru Suda za ratne zločine počinjene na prostoru bivše Jugoslavije u Hagu, gdje mu se sudilo zbog ratnih zločina. Po stupanju na političku scenu uspio ukloniti gotovo sve protivnike u državnom i partijskom vrhu Srbije, organizovao tzv. «antibirokratsku revoluciju». Uskoro, uz dominantnu podršku politike koju je vodio Milošević, dolazi do rata u bivšim YU republikama. Nije se završio u skladu sa srpskim nacionalističkim očekivanjima koja su dominirala. Poraz na Kosovu, spojen s izbornim prevarama, zamor naroda od opšteg osiromašenja i izolovanosti te podrška zapadnih zemalja srbijanskoj opoziciji, kulminiralo je masovnim demonstracijama 2000. godine, kada je Milošević srušen s vlasti, uhapšen i predat u junu 2001. međunarodnom sudu u Hagu. Optužnica ga teretila za zločine na Kosovu, Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini. 11. marta 2006. u zatvorskoj ćeliji, Slobodan Milošević je pronađen mrtav. Sahranjen je u dvorištu porodične kuće svoje supruge, u Požarevcu.

1944. Rođen indijski državnik Radživ Gandi, premijer Indije od 1984. do novembra 1989, kada je izgubio na izborima. Ubijen 21. maja 1991. u atentatu tokom predizborne kampanje, podijelivši tako sudbinu majke Indire, koja je kao indijski premijer ubijena u atentatu 1984. godine.

1949. Mađarska skupština prihvatila sovjetski model državnog uređenja i promijenila naziv države u Narodna Republika Mađarska.

1968. Trupe SSSR-a i drugih članica Varšavskog pakta ušle u Čehoslovačku da bi onemogućile sprovođenje reformi Aleksandra Dubčeka ("Praško proljeće").

1975. SAD lansirale iz Kejp Kanaverala vasionski brod "Viking I" na Mars, gdje je stigao u julu 1976.

1977. Sovjetski ledolomac "Arktik" - prvi je brod u istoriji pomorstva koji je uspio da se probije kroz "vječiti led" i stigne do Sjevernog pola.

1980. Italijanski alpinista njemačkog porijekla Rajnhold Mesner prvi uspio da se sam popne na najviši vrh svijeta Mont Everest bez upotrebe kiseonika. Mesner jedan od rijetkih alpinista koji je osvojio svih 14 vrhova viših od 8.000 metara, koliko ih ukupno ima na svijetu.

1983. Umro Aleksandar Ranković, nekadašnji potpredsjednik SFRJ, šef službe Državne bezbjednosti i član najvišeg državnog i partijskog rukovodstva. Ranković je do Brionskog plenuma (1. jula 1966), kada je smijenjen sa svih funkcija, bio jedan od najbliskijih saradnika Josipa Broza Tita.

1988. Stupio na snagu sporazum o prestanku osmogodišnjeg rata između Irana i Iraka, koji su posrednici UN postigli sa zaraćenim stranama 8. avgusta.

1991. U Moskvi uveden policijski čas, Boris Jeljcin ukazom preuzeo komandu nad oružanim snagama SSSR-a lociranim u Rusiji, nakon što su antireformske snage pokušale da u noći između 19. i 20. avgusta izvrše državni udar i obore s vlasti posljednjeg lidera SSSR-a Mihaila Gorbačova.

1991. Baltička republika Estonija proglasila nezavisnost od SSSR-a.

1994. Na Palama, Republika Srpska i Republika Srpska Krajina proglasile ujedinjenje i usvojile dokument o prisajedinjenju SRJ.

1996. Ruske trupe opkolile Grozni, hiljade izbjeglica napustile glavni grad Čečenije. Rat u Čečeniji počeo u decembru 1994, kada je Boris Jeljcin poslao trupe da uguše pokret za nezavisnost te bivše sovjetske republike.

1998. SAD bombardovale jednu fabriku u Sudanu i nekoliko poligona za vojnu obuku u Avganistanu, tvrdeći da su mete povezane sa terorističkim napadima na ambasade SAD u Keniji i Tanzaniji 13 dana ranije, u kojima je poginulo najmanje 226 ljudi.

1999. U bolnici u Minsteru, u njemačkoj pokrajini Severna Rajna-Vestfalija, umrla Raisa Gorbačov, supruga posljednjeg lidera SSSR-a Mihaila Gorbačova.

2003. Argentinski senat poništio amnestije vojnim oficirima koji su mučili i ubijali ljevičare u periodu od 1976-1983.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

21. avgust

1419. Vojska Balše III posljednjeg gospodara Zete iz dinastije Balšića, uspjela je da zauzme Bojanu i Drivast, a Skadru je nametnula dugu i iscrpljujuću blokadu. Stoga su Mlečani pokušali, uz pomoć Turaka, da ga svrgnu sa vlasti. Kotorani su priznali Mletačku vlast i krajem iste godine napali njegove oblasti u primorju. Pošto je već bio teško bolestan Balša III nije bio u stanju da organizuje odbranu niti da upravlja Zetom pa je početkom 1421. g. otišao u Srbiju kod ujaka Despota Stefana Lazarevića gdje je ubrzo i umro.

1860. rodjen Frano Filip Jergovic profesor Cetinjske gimnazije i upravitelj Zemljodelske skole u Podgorici. Kasnije i ministar u Vladi Crne Gore- Jedan iz plejade izvanjaca koji je izuzetnim angažmanom uspio da dođe do u sam vrh crnogorskih društvenih i državnih kretanja. Iz rodne Vrbice kod Đakova (Slavonija), poslije završene gimnazije studirao je u Zagrebu i Beču, radio kratko vrijeme u prosvjeti. Angažman na tom planu nastavio je po dolasku u Crnu Goru, prvo u Cetinjskoj gimnaziji a potom kao upravitelj Zemljodjelske škole u Podgorici, dajući veliki doprinos razvoju poljoprivrede. Poslije proglašenja Crne Gore za kraljevinu, bio je ministar unutrašnjih poslova, finansija i građevina. Napisao je i nekoliko udžbenika za osnovne i srednje škole. Dobio je niz priznanja i odlikovanja. Umro je 1922.

1901. U svom mjestu rođenja u Piperima, umro je Luka Filipov Dragišić, poznati crnogorski junak, koji se istakao u borbama protiv Turaka, naročito u bici na Grahovcu 1858. Proslavio se i na Vučjem Dolu 1876. gdje je zarobio Osman pašu, jednog od komandanata turske vojske i svezanoga ga doveo pred knjaza Nikolu, zbog čega je odlikovan Obilića medaljom, i od tada je prozvan Fatipaša.

1910. polozen kamen temeljac za izgradnju crkve na lokaciji izmedju Biljarde i Vladinog doma. Nikad nije izgradjena zbog nastalih ratova. Na položenom kamenu temeljcu Saborne crkve koja je trebalo da bude izgrađena uz rusku pomoć na Cetinju, pisalo je: „Za vlade kralja Nikole I podiže ovaj hram car ruski Nikola II”. Lokacija za crkvu nalazila se između Biljarde i Vladinog doma.

1914. Na Cetinju je osnovan Mali francuski odred koji je bio garda kralja Nikole i obezbjeđenje Francuske radio stanice na Lovćenu. U decembru iste godine radio stanica je otkrivena i bombardovana pa je stoga i uklonjena sa Lovćena. Odred je i Cetinje branio od austrougarskih aviona.

1916. rodjena Jelena Ćetkovic, sekretar mjesnog komiteta KP u Beogradu. Strijeljana na Banjici - Narodni heroj, istaknuta aktivistkinja predratnog antirežimskog poktreta, učesnica poznatih „Belvederskih događaja”. Hapšena je i mučena od strane ondašnje policije u nekoliko navrata. U godinama pred II svjetski rat preselila se u Beograd radi nastavka školovanja, ali i skrivanja od progonitelja. U toku aktivnosti u KPJ marta 1942, koje je kao sekretar MK za Beograd organizovala kroz diverzantske akcije i pokušaj likvidacije ozloglašenih njemačkih agenata Kosmajca i Zalade, uhapšena je i podvrgnuta užasnoj torturi, ali nije odala nijedan detalj koji bi mogao poslužiti okupatoru. Strijeljana je 14. maja 1943. na Banjici, u logoru gdje je nastala njena poznata pjesma „Iza rešetaka”.

1977. Nikšić i susjedne opštine zahvatilo je veliko nevrijeme. Olujna kiša (200 litara po kvadrnom metru) u Lukovu, Vidrovanu i Mioljem Polju napravila je pravu pustoš. Voda je bila odnijela i most između Vira i Viroštaka, uništila dionicu regionalnog puta Nikšić-Šavnik, i gotovo sve saobraćajnice na tom području i u Župi.

2008. U Pljevljima saopšteno da arheološka istraživanja rimskog grada Municipium S u Kominama kod ovog grada, iako u početnoj fazi , ukazuju na njegovo dugo trajanje i ekonomsku snagu. Nalazio se na raskršću važnih puteva i bio ekonomski centar, dugo je trajao. Municipijum S. Kao naseobina nastao je na temeljima urbane cjeline koja datira iz vremena prije dolaska Rimljana na ovo područje. Antički grad se, prema saznanjima arheologa, prostirao na području od oko 40 hektara. Zna mu se samo početno slovo imena - S. Tokom velikih arheoloških iskopavanja Municipijuma S, 1975 godine u nekoropoli II istražena je i grobnica X koja je velikih dimenzija sa više odaja i komora. U okviru grobnice nalazio se i grob napravljen od opeka velikog formata vezanih malterom, a u njemu je bio postavljen olovni sarkofag sa skeletom pokojnika i prilozima. Grobnica je davno opljačkana, ali je razbojnicima promakla staklena čaša položena pored desnog ramena pokojnika. Senzacija u naučnim krugovima, «Kominska dijatreta» jedna je od pet potpuno sačuvanih dijatreta u svijetu!

u svijetu:

1780. Rođen slovenački slavista i reformator Jernej Bartol Kopitar.

1838. Rođen Ante Supuk, hrvatski izumitelj i preduzetnik. Napravio, na rijeci Krki, prvu hidrocentralu, čime je Šibenik postao treći grad na svijetu sa javnom rasvjetom na naizmjeničnu struju.

1897. Engleski ljekar Ronald Ros otkrio vrstu komaraca koji prenosi malariju, što je bilo presudno za suzbijanje bolesti koja je uzrokovala smrt miliona ljudi. Ros je jedan od prvih dobitnika Nobelove nagrade za medicinu (1902).

1911. Italijanski konobar Vićenco Peruđa ukrao iz pariskog muzeja "Luvr" sliku "Mona Liza" Leonarda da Vinčija. Slika pronađena i vraćena u muzej 1913. godine.

1941. Umro Rabindranat Tagore, indijski pisac i filozof, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1913.

1944. U Dambarton Ouksu, kod Vašingtona, počela konferencija predstavnika SSSR-a, SAD, Velike Britanije i Kine o osnivanju četiri glavna organa UN - Savjeta bezbjednosti, Generalne skupštine, Međunarodnog suda pravde i stalnih sekretarijata.

1959. Bagdadski pakt, vojno-politički savez između Turske, Velike Britanije, Irana i Pakistana, pod vođstvom SAD, koji je stupio na snagu 1955, promijenio naziv u CENTO (Central Treaty Organization), nakon što se Iran povukao iz saveza.

1960. Džomo Kenijata, nacionalni lider Kenije, pušten iz zatvora nakon devet godina robije, na koju su ga osudile britanske vlasti pod optužbom da je vođa nacionalističke organizacije Mau Mau.

1964. Umro italijanski političar Palmiro Toljati, jedan od osnivača Komunističke partije Italije 1921. i njen generalni sekretar od 1927. do 1964. godine.

1968. Trupe članica Varšavskog pakta, izuzev Rumunije, okupirale Čehoslovačku. Oko 200.000 vojnika zauzelo sve značajne punktove u zemlji. Time ugušeno "Praško proljeće", pokušaj Komunističke partije ČSR, sa Aleksandrom Dubčekom na čelu, da reformiše sistem. Ovom okupacijom ustoličen princip "ograničenog suvereniteta" istočnoevropskih komunističkih zemalja.

1975. SAD ukinule 12-godišnju zabranu izvoza na Kubu, ali je embargo na direktnu trgovinu Kube i SAD ostao na snazi.

1983. Vođa filipinske opozicije Benjino Akino ubijen po izlasku iz aviona na aerodromu u Manili prilikom povratka iz trogodišnjeg izbjeglištva u SAD. Ubistvo organizovao filipinski diktator Ferdinand Markos, uklonivši tako najozbiljnijeg protivkandidata na izborima 1984. godine.

1990. Na centralnom gradskom trgu u Pragu 100.000 ljudi prvi put slobodno obilježilo godišnjicu invazije Varšavskog pakta na Čehoslovačku (1968).

1991. Masa demonstranata sukobila se u Moskvi sa specijalnim jedinicama koje su napale zgradu ruskog parlamenta. Demonstranti razbijali prozore na zgradi KGB-a, Ljubjanki, i srušili spomenik Feliksu Đeržinskom. Nakon 60 sati provedenih u kućnom pritvoru na Krimu, sovjetski predsjednik Mihail Gorbačov vratio se u Moskvu i preuzeo kontrolu nad državom nakon neuspjelog državnog udara pristalica tvrde struje sovjetskih komunista.

1991. Letonija proglasila nezavisnost od Sovjetskog Saveza.

1991. Hrvatske vlasti počele blokadu kasarni JNA u Hrvatskoj i uskratile im snabdjevanje strujom, hranom i vodom. U narednim danima eskalirali sukobi između JNA i hrvatske vojske u mnogim djelovima Hrvatske.

1993. Mirovne snage UN ušle, prvi put nakon dva mjeseca, u muslimanski dio Mostara (BiH), gdje su zatekle 55.000 ljudi na ivici gladi. Borbe između hrvatskih i muslimanskih snaga u Mostaru počele u maju 1993. godine.

2000. Slovenački plivač Martin Strel, koji je pod motom "Za mir, prijateljstvo i čiste vode" plivao Dunavom od izvorišta u Njemačkoj do ušća u Crno more, oborio rekord i ušao u Ginisovu knjigu sa više od 2.900 preplivanih kilometara. Strel u taj pohod krenuo 25. juna.

2000. Predsjednik Demokratske Republike Kongo Loran Kabila proglasio privremenu skupštinu, prvo zakonodavno tijelo od kad je on preuzeo vlast, u maju 1997. godine.

2001. Arhiva Nacionalne bezbjednosti, istraživačke organizacije sa sjedištem u SAD, objavila dokument koji pokazuje da su zvaničnici SAD znali za umiješanost vlade Ruande u genocid 1994. godine, kada su Huti ubili oko 800.000 Tutsija. Mnoge zapadne zemlje tada odbile da intervenišu.

2002. Nekada najtraženiji palestinski terorista na svijetu, Abu Nidal, izvršio samoubistvo u Iraku, gdje je u posljednje vrijeme ilegalno boravio.

2003. Specijalno tružilaštvo u Beogradu podiglo optužnicu protiv 44 osobe koje su direktno ili indirektno povezane sa ubistvom srpskog premijera Zorana Đinđića.

2005. Bivši poljski predsjednik general Vojćeh Jeruzelski izvinio se, prvi put poslije gotovo četiri decenije, što je naredio poljskim vojnicima da učestvuju u intervenciji Varšavskog pakta u Čehoslovačkoj 1968. godine.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

22. avgust

1362. U Nemanjićevoj ljetnjoj rezidenciji "Pope" u Onogoštu, (danas Mušovina), car Uroš izdao je povelju o miru između Dubrovčana i Boke. Obećao je da će poštovati sve zakone i običaje u odnosima sa gradom i trgovcima, a Dubrovčani su obećali bogato darovati Cara ako mu to bude uspjelo. Mirom je riješeno "da se pusti roblje na slobodu i da se u život uvedu stare povlastice". Odmah po potpisivanju ugovora obnovljena je trgovina između Dubrovnika i zaleđa, dok su ostali uslovi iz ugovora vrlo teško ispunjavani. Ugovor sa Dubrovnikom, u kojem se izričito spominju i zemlje pojedinih velikaša (potpisan uz formalno posredovanje srpskog cara koji je bio gotovo po strani tadašnjih sukoba), svjedoči o naglom opadanju centralne srpske vlasti, nakon čega se i Zeta pod vlašću Balšića počela konstituisati kao samostalna oblast.

1640. Tokom jednog spora između podgoričkih Osmanlija i Crnogoraca, nastalog zbog pljačke karavana koju su Crnogorci preduzeli iz osvete zbog ubistva viđenijeg crnogorskog glavara, 40 odvažnih Osmanlija, nezadovoljnih otezanjem Crnogoraca da plate tim povodom odštetu, upalo je u selo Sinjac, na obali Morače. Uhvatili su crnogorskog vladiku Mardarija i odveli ga u Podgoricu. Crnogorci su odmah sazvali Zbor i odlučili da svu zaplijenjenu robu vrate kako bi otkupili vladiku. Događaj koji se zbio u vrijeme novog zaoštravanja crnogorsko-osmanskih odnosa i približavanja Crne Gore Veneciji, i ambicioznih planova katoličkih misionara da privole na uniju crnogorskog mitropolita Mardarija, jedinstven je primjer otmice crnogorskog vladike u istoriji Crne Gore, koji je istovremeno pokazao koliko su Crnogorci bili složni u nekim važnim pitanjima. Odmah poslije oslobađenja, vladika je izjavio pokornost papi Urbanu VIII.

1684. Hajduci su napali okolinu Herceg Novog i Hercegovinu. Glavni četovođa bio je Bajo Pivljanin, za čije ime su vezani svi hajdučki uspjesi u toku prve godine Morejskog rata.

1750. U Beogradu je rukopoložen za mitropolita i postavljen za egzarha "svjatejšego trona iskonskoga" Vasilije Petrović Njegoš. Rukopoložio ga je mitropolit Arsenije drugi Gavrilović, u prisustvu još tri arhijereja. Nakon toga je nosio titulu: vladika – koađutor crnogorski, skenderijski i primorski.na preporuku vladike Save. Poslije toga, kao egzarh pećkog patrijarha, Vasilije je otputovao u Beč, da vrati crkvene utvare i od austrijskog dvora da traži zaštitu za Crnu Goru. Njegovom zahtjevu nije udovoljeno jer je Vasilije bio u svađi sa sremskim mitropolitom Nenadovićem, a kada se uvjerio da od Austrije nema šta da očekuje, okrenuo se Rusiji, od koje se nije odvajao do kraja života.

1852. U Velestovu kod Cetinja rođen je Marko Dragović, pisac i istoričar. Bogosloviju je učio na Cetinju a filozofiju u Petrogradu. Bio je sekretar Ministarstva prosvjete, sudija Okružnog suda i profesor. Kao student u Rusiji skupljao arhivsku građu i objavljivao ih u ruskim listovima. Istorijsku građu o Crnoj Gori, bibliografske i druge rasprave, kao i tekstove iz kulture i književnosti, objavljivao je u brojnim časopisima i listovima.

1898. Crna Gora je podigla zajam od Otomanske banke. Obezbijeđen je na osnovu ugovora vrijednog 15.000 zlatnih napoleona ili 300.000 franaka, koji su potpisali u ime crnogorske vlade Mitar Bakić, njen poslanik u Carigradu, i zastupnik carske osmanske vlade, odnosno banke.

1927. U Straševini kod Nikšića otvorena Mljekara. Proizvodila je sir i maslo. Vlasnici Mljekare bili su Ilija Mijušković, tadašnji predsjednik seoske Opštine, sa još nekoliko drugova.

u svijetu:

1485. U bici s trupama Henrija VII kod Bosvorta poginuo engleski kralj iz dinastije Jork, Ričard III. Time je okončan Rat dviju ruža, a Henri VII postao prvi kralj dinastije Tjudor.

1567. Španski vojvoda od Albe Fernando Alvarez de Toledo počeo, kao vojni namjesnik Holandije, vladavinu poznatu kao Albin teror, čime je rasplamsao oslobodilački rat, okončan oslobađanjem od Španije, 1581, i potom osnivanjem Holandije.

1642. U Engleskoj počeo građanski rat pristalica krune i Parlamenta, poslije izjave kralja Čarlsa I Stjuarta da su članovi Parlamenta izdajnici. Rat okončan 1645. porazom kralja, koji je, na osnovu presude revolucionarnog suda, pogubljen 1649.

1859. Zbog ratnih neuspjeha, finansijskog sloma i policijskog nasilja u svim krajevima Habsburške monarhije, car Franc Jozef smijenio moćnog ministra unutrašnjih poslova Aleksandra Baha, poznatog po sprovođenju apsolutističke i centralističke politike.

1862. Rođen francuski kompozitor Klod Debisi, tvorac muzičkog impresionizma i jedan od utemeljivača moderne muzike.

1864. Potpisana Ženevska konvencija o zaštiti ranjenika za vrijeme ratnih dejstava. Uvod u osnivanje Međunarodnog crvenog krsta.

1883. U Parizu umro ruski pisac Ivan Sergejevič Turgenjev, jedan od prvih ruskih pisaca čija su djela prodrla na Zapad. Za života uživao mnogo veći ugled u francuskim nego u ruskim književnim krugovima.

1904. Rođen kineski državnik Deng Sisijan, poznat kao Deng Sjaoping, pokretač privrednih reformi i ekonomskog uspona Kine krajem XX vijeka. Na čelu Kine bio od 1978, a povukao se 1990, zadržavši presudan uticaj na kinesku politiku do smrti, u januaru 1997.

1910. Japan anektirao Koreju poslije pet godina protektorata.

1914. Austro-Ugarska u Prvog svjetskom ratu objavila rat Belgiji.

1941. Njemačke trupe počele opsadu Lenjingrada. Bitka za Lenjingrad okončana u februaru 1944, pobjedom Crvene armije. Tokom opsade poginulo ili umrlo od gladi 620.000 stanovnika Lenjingrada.

1942. Umro ruski baletski igrač, koreograf i pedagog Mihail Mihajlovič Fokin. Novim izrazom značajno uticao na reformu klasičnog baleta u XX vijeku.

1958. Umro francuski pisac Rože Marten di Gar, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1937.

1971. Predsjednika Bolivije, generala Huana Hosea Toreza Gonsalesa, u vojnom udaru oborio pukovnik Ugo Banser Suarez.

1978. Umro predsjednik Kenije Džomo Kenijata, jedan od najistaknutijih afričkih boraca protiv kolonijalizma, predsjednik Kenijskog afričkog saveza, koji se 1963. izborio za nezavisnost zemlje od Velike Britanije, zatim bio premijer, a od 1964. šef države.

1991. Predsjednik Sovjetskog Saveza Mihail Gorbačov ukinuo vanredno stanje i smijenio članove pučističkog komiteta. Predsjednik Rusije Boris Jeljcin dobio dopunska punomoćja na vanrednoj sjednici Vrhovnog Sovjeta Ruske Federacije.

1991. Pošto je 25. juna Hrvatska proglasila nezavisnost od SFRJ, predsjednik Hrvatske Franjo Tuđman uputio pismeni zahtjev Predsjedništvu SFRJ da se JNA povuče u kasarne najkasnije 31. avgusta.

1995. Parlament Etiopije izabrao Negasa Gidadu za šefa države pod novim imenom Savezna Demokratska Republika Etiopija.

1996. Konferencija 61 države o razoružanju u Ženevi okončana neuspješno pošto je Indija blokirala sporazum o sveobuhvatnoj zabrani nuklearnih proba.

2002. Slika venecijanskog majstora Ticijana, vrijedna više od 7,6 miliona dolara, nađena u plastičnoj kesi na ulici u Londonu, sedam godina pošto je ukradena iz kuće Longlit u zapadnoj Engleskoj.

2003. U 91. godini umro Džon Lensdejl, bivši šef bezbjednosne i obavještajne službe projekta Menhetn. Projekat Menhetn odnosio se na stvaranje prve atomske bombe, tokom Drugog svjetskog rata u Los Alamosu, u SAD.



Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

23. avgust

1254. Prvi put u dokumentu pomenuto je ime Brskova - rudnika kod Kolašina, gdje se čak u doba kralja Stefana Uroša prvog počeo kovati novac. U kotorskim arhivima Brskovo se prvi put pominje 3. januara 1333. godine.

1385. Nakon što je Kotor pripojio svojoj zemlji bosanski kralj Tvrtko I gradu je potvrdio stare privilegije koje je uživao kod ranijih gospodara. Ovim je Balši II stavljeno do znanja da su iluzorna sva njegova nastojanja da Kotor pripoji matičnoj zemlji. U vrijeme kratkotrajne uprave bosanskog kralja Tvrtka nad Kotorom, trgovcima sa tog područja izdata je povelja. Njome su im potvrđena sva prava koja su imali pod ranijim vladarima, odnosno – da budu slobodni i izuzeti od svakog davanja poreza. Kotor koji je bio stalna meta opsade Balše II i trgovačka konkurencija Dubrovniku (kao što je i tri godine ranije to postao od strane Tvrtka osnovani Novi) bio je svega nekoliko godina pod vlašću bosanskog kralja, što nije moglo ostaviti traga ni u gradu niti na samu bosansku državu, iako su i docniji bosanski gospodari pretendovali na vlast nad Kotorom.

1752. Stopama vladike Danila - Zbog nemogućnosti traženja spoljnopolitičkog oslonca u Austriji, nezainteresovanoj za tadašnju poziciju Crne Gore kao potencijalnog pokretača antiosmanskih akcija u tom dijelu Evrope, vladika Vasilije Petrović je otputovao u Rusiju. Cilj njegove posjete bio je da od carice Jelisavete zatraži pokroviteljstvo za Crnu Goru koja se našla u procjepu između Osmanskog carstva i Mletačke republike. Posjeta je označila nastavak odnosa sa Rusijom koje je uspostavio vladika Danilo.

1837. Reorganizacija Senata - Šest godina nakon osnivanja Crnogorskog senata, to tijelo je reorganizovano tako što je svedeno na 12 članova biranih ne po pravu nasljeđa, kao ranije, već po vladarevoj preporuci. Njegoš je za predsjednika postavio svog brata Pera. Vjerovatno je ovakvim načinom reformi Njegoš želio da svojim protivnicima stavi do znanja da se novoizabrani organ centralne vlasti vezuje isključivo za njegovu ličnost. Tom prilikom Gvardija i perjanici su po broju pripadnika znatno uvećani (oko 400 ljudi) i formacijski raspoređeni po nahijama. Za njihovo izdržavanje, od 1838. uveden je stalni godišnji porez.

1879. Uspostavljeni su diplomatski odnosi Knjaževine Crne Gore i Osmanskog carstva.

1903. Na Cetinje je stigao Nikolaj Mihailovič Potapov, prvi ruski vojni agent u Crnoj Gori. Imao je zadatak da pomogne modernizaciju crnogorske vojske i kontroliše vojne subvencije iz Rusije. Uz saglasnost Ministarstva vojnog Crne Gore određivao je rashode za vojsku, a 1907., zajedno sa ministrom vojnim uradio je Vojni zakon kojim su uređene vojska i njena služba. Prvi svjetski rat zatekao ga je u Crnoj Gori a 1915. opozvan je i vratio se u Rusiju.

1945. Skupština Demokratske Federativne Jugoslavije donijela je Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji, kojim je određeno da "zemlja pripada onima koji je obrađuju". Veliki privatni posjedi nezemljoradnika, banaka, preduzeća, akcionarskih društava i vjerskih zajednica dodijeljeni su bezemljašima, siromašnim učesnicima NOR-a, porodicama žrtava fašizma, invalidima Drugog svjetskog rata i ratova 1912/18. godine. Crnoj Gori dodijeljeni su posjedi u Lovćencu, Bačkom Dobrom Polju, Kruščiću, Savinom selu, Vrbasu, Sivcu, Ravnom selu, Crvenki, Feketiću i Zmajevu. Interesovanje Crnogoraca za preseljenje u Vojvodinu bilo je veće od očekivanog.

U svijetu:

1305. U Londonu obješen Vilijam Volas, vođa Škota u borbi protiv Engleza.

1514. Turski sultan Selim I u bici kod Čaldirana pobijedio persijskog šaha Ismaila, potom osvojio Siriju, 1516.

1754. Rođen Luj XVI, francuski kralj od 1774. Kada je počela Francuska revolucija 1789, s porodicom doveden iz Versaja u Pariz. U septembru 1792. Žirondinski konvent svrgnuo ga s prestola, u decembru iste godine osuđen na smrt pod optužbom za izdaju. U januaru 1793. pogubljen na giljotini.

1775. Kralj Engleske Džordž II proglasio pobunjenicima američke koloniste koji su u aprilu počeli borbe za nezavisnost američkih država i unajmio 20.000 njemačkih plaćenika da se obračunaju s njima. Američki rat za nezavisnost završen pobjedom kolonija 1783.

1821. Meksiko proglasio nezavisnost od Španije.

1839. Na početku Opijumskog rata s Kinom, Velika Britanija zauzela Hongkong.

1863. Umro ruski glumac Mihail Semjonovič Ščepkin, najznačajniji umjetnik tadašnjeg ruskog i svjetskog pozorišta, uzor generacijama glumaca.

1864. Rođen grčki državnik Elefterios Venizelos. Kao premijer, reformisao radničko i agrarno zakonodavstvo i reorganizovao kopnenu armiju i ratnu mornaricu. Sklopio Balkanski savez i ušao u Prvi balkanski rat protiv Turske, 1912.

1912. Rođen američki filmski glumac, režiser i baletski igrač Džin Keli, jedna od najznačajnijih ličnosti u istoriji mjuzikla.

1914. Japan, u Prvom svjetskom ratu, objavio rat Njemačkoj.

1926. Umro američki glumac italijanskog porijekla Rudolf Valentino, najpopularnija filmska zvijezda početkom XX vijeka. Proslavio se u nijemim filmovima.

1939. Ministri inostranih poslova Njemačke i SSSR-a, Joahim fon Ribentrop i Vjačeslav Mihajlovič Molotov, u Moskvi potpisali sporazum o nenapadanju, kojim je Hitleru otvoren put da napadne Poljsku.

1942. Počela bitka za Staljingrad, najveća bitka u Drugom svjetskom ratu. Završena 2. februara 1943, katastrofalnim porazom Njemaca i njihovih saveznika. Taj poraz bio prekretnica Drugog svjetskog rata na evropskom ratištu.

1944. Savezničke trupe u Drugom svjetskom ratu oslobodile francuski grad Marsej.

1944. Rumunija prekinula savezništvo s Hitlerovom Njemačkom i pridružila se saveznicima. Kralj Mihail I objavio rat Njemačkoj i naredio da se uhapsi pronacistički lider Jon Antonesku.

1945. Privremena narodna skupština Demokratske Federativne Jugoslavije donijela Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji, kojim su seljacima, crkvama, manastirima i tzv. nezemljoradnicima, oduzeti veliki djelovi imanja.

1962. Američki telekomunikacioni satelit Telstar emitovao prvi televizijski prenos između SAD i Evrope.

1973. Pljačkaš banke u Stokholmu uzeo četiri taoca. Tokom šest dramatičnih dana između pljačkaša i zarobljenika razvio se poseban odnos, sličan prijateljstvu, kasnije u stručnoj literaturi analiziran i opisan kao Stokholmski sindrom.

1979. Prvak baleta Boljšoj teatra Aleksandar Godunov dobio politički azil u SAD.

1990. Sovjetska republika Jermenija objavila nezavisnost, Estonija počela pregovore o odvajanju od SSSR-a.

1992. Oko 200 mladih neonacista, u prisustvu stotina oduševljenih pristalica, napalo hostel za izbjeglice u njemačkom gradu Rostoku i sukobilo se s policijom.

1996. Ministri inostranih poslova Jugoslavije i Hrvatske, Milan Milutinović i Mate Granić, u Beogradu potpisali sporazum o normalizaciji odnosa.

1999. Ruski kosmonaut Sergej Avdejev, boraveći u svemirskoj stanici Mir 712 dana, postavio rekord u neprekidnom boravku u svemiru.

1999. Umro marokanski kralj Hasan II.

2001. Japanski sud donio odluku da Vlada Japana mora da plati odštetu od 375.000 dolara petnaestorici Korejaca koji su odmah po završetku Drugog svjetskog rata preživjeli eksploziju na japanskom brodu.

2003. Džon Gogan, ražalovani bostonski svještenik i centralna figura u seksualnom skandalu koji je potresao Katoličku crkvu, na smrt prebijen u zatvoru, u kom je bio od 2002, kada je osuđen zbog seksualnog zlostavljanja maloljetnika.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

24. avgust

1420. U dokumentima IAK notiran je prvi put pomen Njeguša kao toponima koji je označavao predio poznat iz najstarijih zapisa (od 1335. i 1336) pod nazivom Ledinac. Promjena naziva vezana je za potok Nelgoše ili Njeguše koji je proticao tim krajem. Iz jednog zapisa datiranog na navedeni dan, saznajemo kako se „Radič Božinović, pokojnog Pribića iz Njeguša obavezuje da će služiti deset godina kod italijanskog trgovca u Kotoru K. Fumari, za hranu, odjeću i 10 dukata”...

1798. Nakon pada Mletačke republike i ulaska Austrijanaca u Boku, general Matija Rukavina zauzeo je Kotor, a potom i Budvu u kojoj se sa naoružanim Crnogorcima nalazio vladika Petar I. Iako je crnogorski gospodar gajio nadu da bi taj i drugi gradovi u Primorju mogli pripasti Crnoj Gori, padom Venecije sve njene posjede u Dalmaciji i na Crnogorskom primorju zauzela je Austrija. To je bio rezultat dogovora prilikom potpisivanja mira u Kampoformiju, kada su Francuzi na ime kompenzacije za izgubljene posjede u Italiji ustupili Austriji na upravljanje Istru, Dalmaciju i Crnogorsko primorje.

1808. Veliki francuski vojskovođa i general, nezadovoljan negativnim odnosom vladike Petra I prema namjerama Carevine da na Cetinju instalira konzulat, francuskom imperatoru Napoleonu Bonaparti iznio je stav da bi crnogorski Vladikat i njegovog gospodara Petra I (za koga je Marmon smatrao da stoji iza svih pobuna i otpora stanovništva Bokeljske provincije) trebalo vojnički pokoriti i staviti u zavisan položaj u odnosu na Francusku imperiju.

1862. Turci su organizovali novi napad na Crnu Goru. Prodor je učinjen od Žabljaka a najžešće borbe vođene su oko Meteriza i rijeke Crnojevića. Tom prilikom su zauzeli Rijeku Crnojevića i teritoriju do Ulića. Da njihova imovina ne bi pala u turske ruke mještani su palili kuće, uništavali imovinu i povlačili se do Dobrskog Sela gdje su organizovali žestok i uspješan protiv napad.

1877. U rodnom Morinju u Boki Kotorskoj umro je pisac Nikola Berberović. Školovao se u Risnu, Kotoru i Šibeniku, a bogosloviju je završio u Zadru. Bio je svještenik u Ublima i Morinju. Obavljao je i poslove školskog nadzornika za risanski okrug. Pisao je prigodne pjesme i u stihovima opisivao narodne običaje. Bio je odlikovan Zlatnim krstom i Carskim viteškim ordenom.

1920. Na Cetinju je Glavni odbor Društva crnogorskog Crvenog krsta donio odluku o likvidaciji i prisajedinjenju Srpskom društvu Crvenog krsta. Dokumenat su potpisali članovi Uprave: mitropolit Mitrofan (kao predsjednik), Filip Jergović (kao potpredsjednik), Stanko Matanović i pop Ivan Kaluđerović (kao sekretari) i Živko Dragović, dr Božidar Perović i Špiro Tomanović (kao članovi).

1940. rodjen Mustafa Memic ucesnik martovskih demonstracija NOB-a a doktorirao je tezom Muslimani u Crnoj Gori. Pisac vise knjige iz oblasti istorije.

1961. zavrsen film Ne diraj u srecu, u produkciji Lovcen filma - Jedan od četiri igrana filma snimljena te godine (uz četiri dokumentarna i dva lutka-filma) realizovan je po scenariju Borislava Pekića i Mila Đukanovića koji je i režirao film. Glavne uloge bile su povjerene Slobodanu Peroviću, Pavlu Vujisiću, Ireni Kolesar, Viktoru Starčiću...

1983. u Niksicu odrzan veliki sahovski turnir, tada medju najjacim u svijetu, a pobjednik je bio Gari Kasparov.

1996. Umro Branko Tomanović - Vajar koji se okušavao i u slikarstvu. Rođen je 1. aprila 1929. u Nikšiću. Skulpturom, uglavnom u klasičnom izrazu, obrađivao je portrete, spomeničke biste i forme kamernog karaktera. Ogledao se u svim materijalima, a najviše samostalnosti pokazao je u portretima rađenim u kamenu. Jedno vrijeme bio je i stalni kritičar u časopisu „Susreti”. Izlagao je više puta u zemlji i inostranstvu.

2006. Crnogorske oznake, odnosno nacionalni kodovi ubuduće će biti ME i MNE. To je odlučila crnogorska vlada, prihvativši predlog Međunarodne organizacije za standardizaciju. Ove oznake nalaziće se na ličnim dokumentima odnosno pasošu, vozačkoj i saobraćajnoj dozvoli, ličnoj karti, nakon što Ministarstvo unutrašnjih poslova definiše njihov izgled. ME će biti nacionalni domen u internet saobraćaju, a već od septembra na crnogorskim automobilima koji odlaze u inostranstvo, umjesto SCG, trebalo bi da bude MNE.

2007. Hidrometeorološki zavod Crne Gore, u 15 sati je u Podgorici izmjerio temperaturu vazduha od 44,2 stepena, uz subjektivni osjećaj 45, što je najveća ikada zabilježena temperatura od kada se obavlja mjerenje u Crnoj Gori.

2008. Završene Olimpijske igre u Pekingu. U borbi za bronzanu medalju, na svojoj prvoj Olimpijadi, crnogorski vaterpolisti izgubili od Srbije 4:6, dok su Mađari, pobjedom nad SAD 14:10, treći put zaredom postali olimpijski prvaci

u svijetu:

79. U erupciji vulkana Vezuv nestali rimski gradovi Pompeja, Herkulanum i Stabija, na hiljade ljudi poginulo. Pompeja dobro očuvana ispod vulkanskog pepela i lave i postala svjedočanstvo o životu i kulturi Rimljana tog vremena.

410. Vizigotski kralj Alarik ušao u Rim i, poslije tri dana pljačke, nastavio ka južnoj Italiji u namjeri da pređe u Afriku, ali je na tom putu umro.

1572. U noći praznika Svetog Vartolomeja u Parizu počeo pokolj protestanata, u kome je do septembra pobijeno oko 70.000 ljudi širom Francuske. Smatra se da je nalog za pokolje u Vartolomejskoj noći dala Katarina Mediči, majka francuskog kralja Šarla IX, u dogovoru s papom Grgurom XIII.

1814. Britanci u drugom anglo-američkom ratu zauzeli Vašington i spalili i razorili grad.

1872. Rođen engleski pisac i karikaturista Maks Birbum, majstor satire i ironije.

1893. Požar u južnom dijelu Čikaga ostavio bez domova 5.000 ljudi.

1899. Rođen argentinski pisac Horhe Luis Borhes, jedan od najvećih pisaca XX vijeka. Presudno obilježio hispanoameričku literaturu i snažno uticao na mnoge pisce u svijetu.

1914. Završena Cerska bitka. Srpska vojska, pod komandom Stepe Stepanovića, potukla austrougarsku vojsku i odnijela prvu savezničku pobjedu u I svjetskom ratu. Stepa Stepanović dobio čin vojvode.

1922. Arapske zemlje na sastanku u Nablusu odbacile odluku Društva naroda da Velikoj Britaniji povjeri mandat za Palestinu.

1929. Rođen vođa Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat. Poslije dugogodišnje terorističke aktivnosti, opredijelio za rješavanje palestinsko-izraelskog sukoba pregovorima. Sa Abu Džihadom 1964. osnovao Fatah, koji je postao najjača frakcija u okviru PLO-a. Pet godina kasnije, izabran za predsjednika Izvršnog komiteta PLO-a.

1936. U staljinističkim čistkama strijeljan ruski revolucionar Lav Borisovič Rozenfeld, pošto je prethodno na montiranom procesu proglašen neprijateljem naroda. Bio jedan od glavnih lidera Sovjetske Rusije poslije Oktobarske revolucije 1917. Posthumno rehabilitovan.

1954. Predsjednik Brazila Hetulio Vargas izvršio samoubistvo tokom teške političke krize u zemlji, do koje je došlo zbog pokušaja ubistva istaknutog opozicionara Karlosa Laserde.

1954. Predsjedik SAD Dvajt Ajzenhauer potpisao akt o stavljanju van zakona Komunističke partije.

1968. Francuska izvela prvu probu hidrogenske bombe u južnom Pacifiku i postala peta nuklearna sila u svijetu.

1975. Smrtna presuda šefu grčke vojne hunte Georgiosu Papadopulosu i dvojici vođa vojnog udara 1967. zamijenjena doživotnom robijom.

1976. Dva sovjetska kosmonauta spustila se na Zemlju poslije 48 dana u njenoj orbiti, tokom kojih su u specijalnoj kosmičkoj laboratoriji izveli niz ogleda.

1989. Premijer Poljske postao Tadeuš Mazovjecki, prvi nekomunistički premijer u zemljama sovjetskog bloka od 1940.

1991. Parlament Ukrajine proglasio nezavisnost od SSSR.

1991. Predsjednik SSSR-a Mihail Sergejevič Gorbačov dao ostavku na mjesto šefa Komunističke partije i tražio da Centralni komitet donese odluku o raspuštanju partije osnovane prije 93 godine, u tom trenutku sa 16 miliona članova.

1994. Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija postigli sporazum da Palestinci na okupiranoj Zapadnoj obali dobiju autonomiju u oblastima obrazovanja, zdravstva, poreske politike, socijalne zaštite i turizma.

1998. Na hiljade vojnika Angole ušlo u Kongo da pomogne trupama predsjednika Lorana Kabile u borbi protiv pobunjenika predvođenih pripadnicima plemena Tutsi.

2003. U 93. godini umro Vilfred Teziger, čovjek koji je prešao pustinje Arabije na kamili i na mape ucrtao kretanja maršanskih Arapa u Iraku.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

25. avgust

1396. prvi pomen apotekara u Kotoru - Prvi put sreće se u jednom dokumentu sačuvanom u IAK, u kom se navodi ime Ratka Ozrenića, „bivšeg plaćenog apotekara Kotorske opštine”. Inače, prvi pomen kotorskog apotekara koji je bio iz Venecije datiran je u jednom dokumentu iz 1326.

1497. U Milanu se Djurđe Crnojević sastao sa Lujem XII kako bi dogovorili akciju Krstaškog rata protiv Osmanlija od kojih je bio pobjegao u Veneciju. Nije mu pošlo za rukom da ostvari taj plan pa se prerušen u kaluđera tajno vratio u domovinu. Kasnije ga je na prevaru skadarski Sandžak beg domamio u Skadar i prebacio u Carigrad i nikad se više nije vratio u domovinu.

1877. Nakon pobjeda na Vučjem dolu i Fundini, Crnogorci su počeli još jednu bitku, na Trijepču koja je početkom septembra okončana još jednom pobjedom. Time je završena prva faza Veljeg rata u kojoj su Crnogorci imali mnogo više uspjeha od protivnika Osmanlija.

1884. U Morači je rođen Sekula Drljević, pravnik, političar, publicista. Završio je Pravni fakultet u Zagrebu, gdje je i doktorirao. U Crnoj Gori obavljao je razne odgovorne poslove, počev od sekretara Ministarstva finansija preko ministra pravde, ministra finansija i građevine i narodnog poslanika, a u Skupštini je organizovao "blok opoziciju" protiv vlade Janka Vukotića. Kao zagovornik ujedinjenja Crne Gore sa Srbijom učestvovao je u radu Podgoričke skupštine, a kasnije, je prešao na drugu stranu i od 1925. bio u federalističkoj stranci i okupljao najrevolucionarnije elemente iz Crne Gore. Krajem aprila 1941. došao je na Cetinje i zajedno sa independistima i italijanskim okupatorom formirao takozvani tzv. Nacionalni komitet, a zalagao se za nezavisnu Kraljivinu Crnu Goru pod pokroviteljstvom i zaštitom Italije. U toku rata bio je u Zagrebu kao saradnik Anta Pavelića. Ubili su ga partizani u Austriji 1945. g.

1903. U Orjoj Luci kod Danilovgrada umro je Risto Bošković, crnogorski vojvoda i senator. U 18. godini ubio je spuškog Malić agu, zbog čega ga je vladika Petar II Petrović postavio za pograničnog komandira prema Spužu. Istakao se u mnogim bojevima sa Osmanlijama. Poslije neuspjele pobune protiv knjaza Danila u Bjelopavlićima 1854. emigrirao je u Skadar, a nakon pomilovanja 1858. dobio je zvanje vojvode i 1861. postao senator. Predvodio je Bjelopavliće u crnogosko osmanskim ratovima 1862. i 1876/78. Sukobio se sa knjazom Nikolom 1882. i povukao iz državne službe. Napisao je, na osnovu narodne tradicije, etnografski spis „Istorijske priče iz povijesnice plemena Bjelopavlića”.

1914. organizovana crnogorsko-sandzacka vojska pod komandom Janka Vukotica - Osnovana je kao formacija od oko 30.000 vojnika pod vođstvom divizijara, serdara Janka Vukotića. Odlukom srpske vrhovne komande, a protivno ratnim interesima Crne Gore, djelovala je u I svjetskom ratu na sandžačkom frontu na teritoriji Bosne i Hercegovine. Bila je podijeljena u tri divizije i jednu samostalnu brigadu.

1959. umro Velimir Veljo Stojanovic, pionir crnogorske kinematografije - Poznati sineasta čija su najznačajnija ostvarenja vezana za prostor i duh Crne Gore. Pionir crnogorske kinematografije rođen je 17. aprila 1921. u Prištini. Kao reditelj, debitovao je 1950. dokumentarcem „Iz našeg pomorstva”, filmom koji je bio uvod u seriju od 15 ostvarenja, među kojima „Mrtvi grad”, „Utkani Tokovi”, „U odbojima sunca”, „Njegoš”, „Djelo Tripa Kokoljića”, „Zatočnici mrijet naviknuti” i dr. Dokumentarizmom sugestivne vizuelnosti i stilizacije prizora, spadaju u klasiku jugoslovenskog dokumentarnog filma. Režirao je 1955. prvi crnogorski igrani film „Lažni car” – priču o Šćepanu Malom, po scenariju Ratka Đurovića, ujedno i prvi autentični film sa istorijskom tematikom u jugoslovenskoj kinematografiji. Autor je i prvog humorno-poetskog viđenja ratnih zbivanja u nas, filma „Zle pare”, kao i ostvarenja „Četiri kilometra na sat” koje je najavilo razvoj modernog filma u Jugoslaviji.

U svijetu:

325. U Nikeji završen Prvi vaseljenski crkveni sabor, koji je sazvao rimski car Konstantin Veliki. Nikejski sabor osudio je različite jeresi, posebno aleksandrijskog svještenika Arija, uspostavio doktrinu o svetom trojstvu i reformisao Julijanski kalendar.

1270. Umro francuski kralj Luj IX, koji je tokom vladavine od 1226. ojačao dotad slabu kraljevsku vlast i predvodio Šesti i Sedmi krstaški rat.

1530. Rođen Ivan Vasiljevič Grozni, veliki knez moskovski i prvi krunisani ruski car od 1574. godine.Osnovao je grad Arhangelsk i pripojio Sibir Rusiji, a za njegove vladavine počela je da radi prva štamparija u Rusiji (1553).

1609. Galileo Galilej demonstrirao svoj prvi teleskop.

1718. Francuski iseljenici u Americi, u Luizijani, osnovali su grad Nju Orleans, po francuskom vojvodi od Orleana.

1744. Rođen njemački pisac, filozof i protestantski teolog Johan Gotfrid fon Herder. Svojim djelom uticao je na njemački romantizam, posebno na mladog Getea i književni pokret "Šturm und drang".

1804. Elis Mejnel postala prva žena džokej.

1819. Rođen američki detektiv škotskog porijekla Alen Pinkerton, koji je 1850. osnovao Nacionalnu detektivsku organizaciju "Pinkerton".

1822. Umro engleski astronom njemačkog porekla Vilijam Heršel. Otkrio je 1781. planetu Uran, što mu je obezbijedilo članstvo, a potom i položaj predsjednika, u Londonskom kraljevskom društvu.

1825. Urugvaj je objavio nezavisnost od Španije.

1842. U Kragujevcu su ustavobranitelji, predvođeni Tomom Vučićem Perišićem, podigli bunu seljaka nezadovoljnih povećanjem poreza i oborili sa vlasti kneza Mihaila Obrenovića. Vučić je potom, kao "predvoditelj naroda", u Beogradu za kneza proglasio Aleksandra Karađorđevića. Mihailo Obrenović ponovo je bio knez Srbije od 1860. do 1868, kada je ubijen u Košutnjaku.

1867. Umro je engleski fizičar i hemičar Majkl Faradej, koji je 1831. otkrio zakon elektromagnetske indukcije, a 1883. dva osnovna zakona elektrolize.

1875. Kapetan Metju Veb prvi čovjek koji je, za 21 sat i 45 minuta preplivao kanal Lamanš.

1900. Umro njemački filozof poljskog porijekla Fridrih Niče. Otac nihilizma umro je mentalno bolestan i paralizovan od sifilisa. Njegovo djelo značajno je uticalo na filozofiju 19. i 20. vijeka.

1920. Etilda Blejbtri postala prva žena koja je osvojila zlatnu olimpijsku medalju.

1921. SAD su potpisale, s poraženom Njemačkom, mirovni ugovor, čime je formalno okončano ratno stanje dviju država u Prvom svjetskom ratu.

1930. Rođen škotski filmski glumac Šon Koneri, koji se proslavio filmovima o tajnom agentu Džejmsu Bondu.

1940. Britansko ratno vazduhoplovstvo bacilo prve bombe na Berlin. Do završetka rata 1945, na Berlin je palo oko 80.000 tona savezničkih bombi.

1944. Savezničke snage oslobodile Pariz.

1961. Predsjednik Brazila Žanio Kvardos je, poslije samo sedam mjeseci na tom položaju, neočekivano podnio ostavku, navodeći kao razlog neidentifikovane "okultne snage".

1964. Kenet Kaunda je postao prvi predsjednik Zambije.

1965. Snežna lavina koja se sručila s glečera u švajcarskim Alpima zatrpala je 108 ljudi.

1972. Kina je prvi put upotrijebila veto u Savjetu bezbjednosti Ujedinjenih nacija i usprotivila se prijemu Bangladeša u tu svjetsku organizaciju.

1989. Poslije 12 godina i šest milijardi pređenih kilometara, američki vasionski brod bez ljudske posade "Vojadžer 2" dospio je do planete Neptun i njenog satelita Triton i poslao na Zemlju snimke tih nebeskih tijela.

1999. Na osnovu tajne optužnice Haškog tribunala za zločine protiv čovečnosti, u Beču je uhapšen načelnik Generalštaba Vojske Republike Srpske general-pukovnik Momir Talić. Uhapšen je u sali u kojoj je u toku bio seminar o vojnoj doktrini.

2000. U Beogradu je nestao Ivan Stambolić, bivši predsjednik Predsjedništva Srbije, blizak prijatelj predsjednika Srbije i SR Jugoslavije Slobodana Miloševića krajem osamdesetih godina, kada je Milošević počinjao svoju političku karijeru, a potom jedan od njegovih najvećih kritičara. Tijelo ubijenog Stambolića pronađeno je 28. marta 2003, na Fruškoj gori.

2001. Mete-Marit Tjesem Hojbi, samohrana majka i bivša kelnerica, udala se u Oslu za norveškog prestolonasljednika, princa Hakona.

2003. U Ruandi su održani prvi višestranački predsjednički izbori od sticanja nezavisnosti 1962. i skoro deset godina od genocida u toj zemlji, u kojem je život izgubilo više stotina hiljada ljudi. Na tim izborima pobijedio je dotadašnji predsjednik Ruande Pol Kagame (bivši vođa pobune plemena Tutsi).

2004. Južnoafrička policija uhapsila je Marka Tačera, sina bivše britanske premijerke Margaret Tačer, zbog sumnje da je umiješan u puč u Ekvatorijalnoj Gvineji. U dogovoru sa tužiocima, Tačer je priznao krivicu, nakon čega je osuđen na četiri godine uslovno i 500.000 dolara kazne, čime je izbjegao zatvor.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

26. avgust


1846. Kontesa Katarina je poklonila imanje na Prevlaci Petru II Petrovicu Njegosu - Katarina Vlastelinović – Sundečić, udovica kotorskog grofa Ilije Vlastelinovića, testamentom je ostavila u nasljedstvo imovinu na ostrvu Prevlaka crnogorskom vladici Petru II Petroviću Njegošu. U oporuci koju je 26. avgusta 1846. zapisao notar Jovan Abramović grofica je saopštila da će vladika ” moći raspolagati posjedom na Prevlaci kao vlastitom apsolutnom svojinom, izuzev crkvu, slike, kandila, knjige i druge crkvene stvari kao i dotaciju crkve, što moj nasljednik neće moći ni prodati ni založiti već samo držati i uživati vječno”. Posjed koji se prostirao na jednoj trećini površine ostrvca, kontesa je kupila 1827. i na njemu sagradila manju crkvu. Crnogorski vladika bio je samo jednom u posjeti kontesi i ostrvu, 26. jula 1845.

1917. U Solunu je formiran Crnogorski bataljon koji je na Solunskom frontu nastupao samostalno kao prvi crnogorski bataljon pod crnogorskim barjakom, sa grbovima na kapama i inicijalica NI kojim su komandovali francuski oficiri. Crnogorski bataljon imao je značajnih uspjeha na frontu i bio pohvaljen ali srpski agenti su ometali svaki dalji pokušaj da se crnogorski dobrovoljci okupljaju i formiraju crnogorsku vojsku. Na kraju i ovaj bataljon je upućen u logor Zejtinglik i razoružan.

1919. Kralj Nikola se obratio predsjedavajućem mirovne konferencije u Versaju, francuskom premijeru Klemansou, zahtjevom da se ispita slučaj Crne Gore, ističući pri tom da Vrhovni savjet nije priznao aneksiju Crne Gore od strane Srbije. Crnogorski suveren je upozoravao da nije riječ o dinastičkom nego o principijelnom pitanju, koje, "čuva bolno stečena prava jedne slabe zemlje i maloga naroda". I ovaj put ponavio je "usrdno molim Mirovnu konferenciju da učini kraj nepodnošljivom stanju u kojem crnogorska nacija sada živi; da ponovo uspostavi njena suverena prava u skladu sa svečanim obećanjem velikih sila, savezničkih ili pridruženih i time obezbijede njeno pravo na slobodno uređenje kao nezavisne ustavne države". Kralj Nikola je i između ostalog, zatražio da na konferenciji bude prihvaćen prijedlog crnogorske vlade u egzilu o formiranju komisije koja bi putem ankete ispitala žrtvu i ulogu Crne Gore za vrijeme proteklog rata i nepravde koje je Crna Gora pretrpjela od strane drugih, a posebno saveznika. „Uvjeren sam”, naglasio je kralj Nikola, „da će ta anketa utvrditi da smo Crna Gora i ja sam izvršili odano i vjerno sve svoje dužnosti prema saveznicima do granice krajnjeg samoodricanja podnoseći najveće žrtve. Molim konferenciju mira da okonča nesnosne prilike u kojima sada živi crnogorski narod, da povrati suverena prava Crne Gore prema svečanim obećanjima savezničkih i udruženih velesila, i osigura joj time pravo slobodnoga opredjeljenja kao države ustavne i nezavisne”.

1962. četvoročlana ekspedicija nikšićkog PSD Javorak popela se na Mont Blan visok 4810 metara. U prvoj crnogorskoj planinarskoj ekipi koja je osvojila krov Evrope bili su: Boško Vulanović, Miloš Bojanović, Svetislav Kljujev i Boro Poček.

1987. Umro Radovan Vukanović - Narodni heroj, istoriograf i dopisni član CANU. Rođen je 1. juna 1906. u Piperima. Iskusan revolucionar, učestvovao je u pripremama Trinaestojulskog ustanka i u toku NOR-a obavljao visoke vojne dužnosti. Nakon oslobođenja, penzionisan je u činu general-pukovnika. Bio je član Savjeta Federacije i predsjednik Saveznog odbora SUNBOR-a. Kao pisac, obrađivao je vojne aspekte Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji. Za narodnog heroja proglašen je 1951. Nosilac je značajnih odlikovanja, a za ostvarenja u istoriografiji dobio je Trinaestojulsku nagradu.

1996. umro Mario Maskareli graficar i slikar rodjen na Cetinju, a zivio i radio u Beogradu i Prcnju. Vrstan grafičar koji je poznavao moć linije. Rođen je 20. oktobra 1918. na Cetinju. Akademiju likovnih umjetnosti završio je u Beogradu. U slikarstvu je prošao nekoliko faza – od slikanja na staklu, radova sa refleksima kubizma, preko ekspresionizma sa nadrealističkim elementima, do asocijativnog slikarstva u kasnijim fazama. Bavio se pedagoškim radom, a u likovnom životu Crne Gore svojim osobenim stvaralaštvom obilježio je rane šezdesete godine prošloga vijeka. Bio je član grupe „Samostalni“, „Beogradske grupe“ i grupe „Lada“. Živio je i radio u Beogradu i Prčanju. Imao je veliki broj samostalnih i kolektivnih izložbi u zemlji i inostranstvu.

U svijetu:

55. p.n.e. Rimske snage, predvođene Cezarom, izvršile invaziju na Britaniju.

1346. U bici kod Kresija, u Stogodišnjem ratu, engleska vojska pod Edvardom III porazila znatno nadmoćnije francuske teške oklopnike kralja Filipa VI. Englezi u toj bici prvi put upotrijebili samo pešadiju i ogromne lukove koji su izbacivali strijele na izuzetno veliku daljinu.

1541. Turski sultan Sulejman II osvojio Budim i anektirao Mađarsku koja je potom do 1686. bila turska provincija Budimski pašaluk.

1676. Rođen engleski državnik Robert Volpol, prvi premijer Velike Britanije u modernom smislu. Politikom izbjegavanja ratova i održavanja dobrih međudržavnih odnosa ojačao prekomorsku trgovinu i finansijski položaj Velike Britanije.

1740. Rođen francuski izumitelj Žozef Mišel Mongolfje. S bratom Žakom Etjenom 1783. konstruisao prvi vazdušni balon napunjen zagrijanim vazduhom.

1743. Rođen francuski hemičar Antoan Lavoazje, osnivač moderne hemije. Formulisao zakon o neuništivosti materije i otkrio proces oksidacije. Osumnjičen kao monarhista, pogubljen na giljotini u maju 1794, tokom Francuske revolucije.

1883. Počela erupcija vulkana Krakatau na istoimenom indonežanskom ostrvu između Jave i Sumatre, u kojoj je tokom dva dana dvije trećine ostrva odletjelo u vazduh, a u ogromnim talasima na zapadnoj Javi poginulo 36.000 ljudi.

1896. Jermenski revolucionari napali Otomansku banku u Carigradu, što je dovelo do trodnevnih sukoba s vlastima. Poginulo 6.000 Jermena. U suzbijanju jermenskih težnji za oslobođenje tokom 1895. i 1896. turske vlasti ubile oko 100.000 Jermena.

1899. Rođen srpski pjesnik Radojko Jovanović, Rade Drainac, boem i buntovnik.

1906. Rođen američki virusolog, poreklom poljski Jevrejin, Albert Brus Sejbin, izumitelj vakcine protiv poliomielitisa, 1955. godine.

1906. Na Hvaru rođen glumac i reditelj Vjekoslav Afrić. Igrao na raznim jugoslovenskim pozorišnim pozornicama. 1942. godine sa grupom zagrebačkih glumaca odlazi u partizane. Nakon rata glumi u JDP u Beogradu.

1910. Umro američki filozof i psiholog Vilijam Džejms, tvorac personalističke verzije pragmatizma i jedan od utemeljivača američke naučne psihologije.

1914. Počela bitka kod Tananeberga u I svjetskom ratu. Njemci tokom četiri dana gotovo uništili Drugu rusku armiju. Poginulo više od 30.000 ruskih vojnika.

1920. Ratifikovan 19. amandman Ustava SAD, kojim su žene dobile pravo glasa.

1939. Jugoslovenski premijer Dragiša Cvetković i vođa Hrvatske seljačke stranke Vlatko Maček potpisali sporazum kojim je ustanovljena Banovina Hrvatska, a lider HSS-a postao potpredsjednik Vlade.

1944. Bugarska, u II svjetskom ratu na strani Sila osovine, saopštila da istupa iz rata i zatražila primirje od saveznika.

1945. U Beogradu održano treće zasijedanje Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugnoslavije. Vijeću promijenjen naziv u Privremena narodna skupština. Donijeta i rezolucija o teritorijalnim pravima Jugoslavije na krajeve koji su poslije I svjetskog rata priključeni Italiji.

1972. Otvorene 20. Olimpijske igre u Minhenu. Upamćene po napadu pripadnika terorističke palestinske organizacije Crni septembar na olimpijsko selo i ubistvu 11 izraelskih sportista.

1974. Umro američki pilot Čarls Lindberg. 1927. prvi sam avionom preletio Atlantski okean.

1990. U eksploziji u jami Dobrnja jug rudnika Kreka u Tuzli poginulo 180 rudara.

1991. U Vukovaru počele borbe hrvatskih snaga i Jugoslovenske narodne armije. Poslije tromesečnih borbi, jedinice JNA 18. novembra ušle u razrušen grad.

1993. Predsjednik Rusije Boris Nikolajevič Jeljcin osudio invaziju armija Varšavskog pakta na Čehoslovačku 1968. i potpisao sporazum o prijateljstvu s Češkom.

1996. Južnokorejski sud osudio bivšeg predsjednika Južne Koreje Čuna Dua Hvana na smrt pod optužbom da je 1979. izveo vojni udar kojim je prigrabio vlast, a njegovog nasljednika Roa Tea Vua na 22 godine zatvora zbog podrške pučistima.

1997. Frederik Viljem de Klerk, posljednji bijelac na čelu Južne Afrike, dao ostavku na funkciju šefa opozicione Nacionalne partije i povukao se iz političkog života.

2000. Novi parlament Somalije u egzilu, poslije devetogodišnje anarhije u toj zemlji, izabrao političkog veterana Abdikasima Salada Hasana za predsjednika.

2001. Prvog dana akcije prikupljanja naoružanja od albanskih pobunjenika u Makedoniji, koja je po odobrenju NATO trajala oko mjesec dana pod nazivom Suštinska žetva, etnički Albanci predali dosta mašinki, ručnih minobacača i drugo teško naoružanje.

2002. Prvi put u istoriji Novog Zelanda za predsjednika Parlamenta izabran musliman. Ašraf Čudaru zakletvu položio nad svojim Kuranom.

2003. Na predsjedničkim izborima u Ruandi, prvim poslije genocida 1994, pobijedio predsjednik Pol Kagame.


Uredio Hari Krisna