24. decembar


Na danasnji dan Katolici slave badnji dan.

1845. na Njegušima je rodjen vojvoda Božo Petrović. Bio je predsjednik crnogorskog Senata, komandant u bitkama i predstavnik Crne Gore na Berlinskom Kongresu, Guverner Skadra i crnogorski diplomata. Kao jedan od organizatora Bozicnog ustanka, uhapsen je i interniran. Umro je 18. decembra 1927. godine.

1867. U Pješivcima kod Nikšića rođen Lazar Mijušković, političar. Završio je Tehnički fakultet u Parizu, od 1883. godine radio je u diplomatsko-konzularnoj službi u Skadru, potom u Glavnoj državnoj kontroli i od 1903. godine bio je ministar finansija. Bio je prvi predsjednik Ustavne vlade Crne Gore, istovremeno i ministar inostranih poslova.

1910. Iz istorije – u zaborav Prestao je da služi prvi automobil koji je za poštanske svrhe Crna Gora kupila od jednog automobilskog društva iz Pariza. Nabavkom tog vozila 1903, uprava pošta Crne Gore prva je od evropskih država uvela automobilski prevoz putnika i pošte u vlastitoj režiji. Vjerovatno zvog većeg tehničkog kvara, automobil je nešto kasnije izložen javnoj prodaji, a tokom 1912. bio je u vlasništvu jednog privatnika. O daljoj sudbini prvog crnogorskog poštanskog automobila nema više tragova.

1915. Brod Brindizi sa crnogorskim rodoljubima potonuo je kod Medove. Prezivjelo je 164 borca -
Brod „Brindizi”, sa crnogorskim dobrovoljcima koji su iz Amerike pohitali da pomognu domovini u borbama protiv Austrougarske tokom I svjetskog rata, na kraju puta iz Napulja naišao je na minu u vodama albanske luke San Đovani di Medova. Brod je u eksploziji oštećen i potopljen. Brodolom je, od 500 dobrovoljaca, preživjelo njih 164. U znak sjećanja na crnogorske rodoljube, na Cetinju je podignut spomenik „Lovćenska vila”, rad crnogorskog vajara Rista Stijovića.

1944. U Beogradu je umro Dušan Vuksan - Poznati istoriograf i istoričar koji je značajan dio svog angažmana posvetio Crnoj Gori i ostavio u njoj dubok trag. Rođen je 3. jula 1881 u ličkom selu Medak. Studirao je slavistiku i klasičnu filologiju u Zagrebu. Po dolasku u Crnu Goru (1910) bavio se problematikom obrazovanja i vaspitanja, kao i pisanjem udžbeničke literature. Nakon toga, postao je zapažen kulturni radnik: bibliotekar, bibliograf, muzeolog, arhivist, kolekcionar, pokretač i urednik časopisa. Njegova najznačajnija djela su „Petar I Petrović Njegoš i njegovo doba (1767–1830)” i tri dragocjene zbirke građe: „Poslanice mitropolita crnogorskog Petra I”, „Spomenica Petra II Petrovića Njegoša – vladike Rada 1813–1851” i „Pisma Petra II Petrovića Njegoša”. Radovima „Pregled štampe u Crnoj Gori od 1834–1934” i „Popis knjiga štampanih u Crnoj Gori od 1484. do 1940” dao je veliki doprinos retrospektivnoj crnogorskoj bibliografiji. Bio je urednik prve serije časopisa „Zapisi”, od 1927. do 1933..Vršio je iskopavanja u Risnu i manastiru Šubikove. Uređivao časopise "Lovćenski odjek", "Zapisi" i "Glasnik istorijskog društva".

1971. U Nikšiću rođen Janko Ljumović. Diplomirao je i magistrirao na Fakultetu dramskih umjetnosti u Beogradu ( Grupa za pozorišnu i radio produkciju). Direktor Crnogorskog narodnog pozorišta od 13. marta 2007. godine. Docent je na Fakultetu dramskih umjetnosti na Cetinju i rukovodilac studijskog programa Produkcija, magistar nauka o dramskim umjetnostima. Kulturna, umjetnička i medijska produkcija su osnovna polja djelatnosti. Od 2000. godine realizuje svoj producentski rad u različitim institucijama i projektima. Objavio nekoliko knjiga i publikacija. Dominantno područje interesovanja kultura, kulturna politika i mediji.

1997. umrla je slikarka Vida Banković.

U svijetu:

1167. rodjen engleski kralj Džon koji je potpisao čuveni istorijski dokument Magna Carta Libertatum, u prevodu 'Velika karta sloboda', kojim se uvode gradjanska prava, prethodnik svih današnjih gradjanskih ustava u demokratskim zemljama svijeta.

1491. rodjen španski svještenik Injasio de Lojola, osnivač "Družbe Isusove" (jezuiti) 1534. Nakon što ga je Inkvizicija oslobodila od optužbi da je jeretik, dobio je 1540. od pape Pavla III potvrdu novog rimokatoličkog reda i izabran za prvog starješinu (generala). Izradio je ustav jezuita i priručnik "Duhovne vježbe za vladavinu nad samim sobom".

1524. umro portugalski moreplovac Vasko da Gama koji je 1498. pronašao pomorski put u Indiju ploveći oko Afrike. Prilikom drugog putovanja u Indiju 1502. uspostavio je portugalsku kolonijalnu vlast, a tokom trećeg umro u Indiji.

1798. rodjen poljski pisac Adam Mickijevič, najizrazitiji predstavnik poljskog romantizma. Njegov idilični ep "Pan Tadeuš" u kojem je dao viziju stare Poljske u nestajanju, smatra se najvećim djelom poljskog romantizma.

1814. SAD i Velika Britanija potpisale mir u Gentu (Belgija), okončavši rat započet 1812.

1818. rodjen engleski fizičar Džejms Preskot Džul. Odredio je toplotni ekvivalent eletrične struje (1843) i mehanički ekvivalent topline (1850) i time dao jedan od dokaza zakona o očuvanju energije. Po njemu je merna jedinica za energiju, rad i količinu toplote nazvana "džul".

1838. Pod pritiskom Rusije, Porte, i političkih protivnika u Srbiji knez Miloš Obrenović prihvatio je tzv. Turski ustav kojim je ograničena apsolutna kneževa vlast.

1863. U Kalkuti umro engleski pisac Vilijam Mejkpis Tekeri, jedan od najznačajnijih satiričara XIX vijeka, poznat po romanu "Vašar taštine".

1863. rodjen Ljuba Davidović, jedan od prvaka Radikalne stranke Srbije. S Jašom Prodanovićem osnovao je 1901. Samostalnu radikalnu stranku, a od 1912. bio je na čelu te stranke.

1865. U mjestu Pulaski u američkoj državi Tenesi osnovana rasistička organizacija bijelaca Kju-Kluks-Klan.

1871. Premijera Verdijeve opere "Aida" održana je u Kairu - mjestu gdje se i odigrava radnja drame.

1905. rodjen Hauard Hjuz američi bogataš, biznismen, filmski režiser, pilot i avio inženjer, osnivač Hjuz korporacije.

1914. Njemački avion bacio jednu bombu na Dover u Prvom svetskom ratu, što je bio prvi napad iz vazduha u istoriji Velike Britanije.

1942. Na njemačkom eksperimentalnom poligonu u mjestu Peneminde izvršena je uspješna proba nove rakete zemlja-zemlja "FZG76", kasnije poznate kao raketa "Fau 1" (V-1).

1943. Američki general Dvajt Ajzenhauer imenovan za komandanta Vrhovnog štaba savezničkih ekspedicionih snaga za invaziju na okupiranu Francusku.

1944. U Novom Sadu izašao prvi broj dnevnog lista na mađarskom jeziku "Sabad Vajdašag", koji je u septembru 1945. promijenio naziv u "Mađar so".

1951. Proglašeno Ujedinjeno kraljevstvo Libija s emirom el-Idrizom kao suverenom. U septembru 1969. kralj Idriz je svrgnut u vojnom udaru pod vođstvom \Moamera Gadafija, koji je potom proglasio republiku.

1982. umro francuski pisac Luj Aragon, jedan od osnivača nadrealističkog pokreta. Od 1930, poslije kongresa revolucionarnih pisaca u Harkovu, priklanja se socrealizmu i objavljuje "Traktat za socijalistički realizam". U II svjetskom ratu je, uz Elijara, najistaknutiji pjesnik Pokreta otpora.

1989. Svrgnuti premijer Paname general Antonio Norijega, sklonio se pred američkim okupacionim trupama u diplomatsko predstavništvo Vatikana u Panama Sitiju i zatražio politički azil.

1994. Islamski teroristi prilikom otmice francuskog putničkog aviona u Alžiru ubili dvoje ljudi i uzeli za taoce 239 ljudi.

1995. Na parlamentarnim izborima u Turskoj najviše glasova osvojila je islamistička Partija prosperiteta, što je bila prva izborna pobjeda islamista u 72-godišnjoj istoriji sekularne Turske.

1996. Tokom građanskog protesta u Srbiji zbog falsifikovanja rezultata lokalnih izbora, jake policijske snage intervenisale su u centru Beograda da bi razdvojile dva skupa - pristalica predsjednika Srbije Slobodana Miloševića i opozicione koalicije "Zajedno". Pred početak mitinga iz pištolja je teško ranjen Ivica Lazović, član Srpskog pokreta obnove.

1997. Muslimanski fundamentalisti su u dva masakra ubili 59 civila u Alžiru.

1999. "Mali princ", djelo Antoana d Sent-Egziperija proglašeno je za knjigu vijeka u Francuskoj.

2000. Tokom četvorodnevne pobune u zatvorima u Turskoj ubijeno je 28 ljudi.


Uredio Hari Krisna