vojna vozila

[wulfy]

Na predhodnoj strani su opisana sledeća vozila (poređana po početku proizvodnje, a ne po redosljedi kako se pisalo):
NSU Kleines Kettenkraftrad HK 101 (1939 - 1946)
Kübelwagen Tip 82 (1940 - 1945)
BMW R 75 (1940 - 1944)
Zündapp KS 750 (1940 - 1945)
M-72 (1941 - 1990)
Willys MB i Ford GPW (1942 - 1945)
Land Rover prve generacije (1948 - 1958)
Land Rover druge generacije (1958 - 1961)
Land Rover druge i po generacije (1961 - 1971)
GAZ 69 (1953 - 1972)
Land Rover 109 FWC (1962 - 1966)
Land Rover 110 FWC (1966 - 1971)
Land Rover 1/2 tone (1968 - 1984)
Range Rover (1970 - 1996)
Land Rover treće generacije (1971 - 1985)
Land Rover 101 FC (1972 - 1978)
UAZ 469 i UAZ 3151 (1972 - 2019)
Ural 4320 (1972 - danas)
KamAZ 4310 (1981 - 1995)
Land Rover 110 (1983 - 1990)
Land Rover 127 (1983 - 1990)
Land Rover 90 (1984 - 1990)
Land Rover Defender (1990 - 2016)
Land Rover TUM VPK (1992 - 2009)
KamAZ 4311 (1995 - danas)
Land Rover TUL HS (1996 - 1996)
Land Rover TUM HS (1996 - 1996)
no, biće tu još (MAM mil gl, Iveco ACLT, AM General HMMWV, Pinzgauer, KrAZ 255, MAZ 537, Renault Sherpa, Tatra 813, ACMA Vespa 160 TAP, ...) modela, samo treba zaokružiti priču...

[wulfy]

MAN MIL GL

Kako je osnovan MAN

Ludving Sander (Ludwig Sander) 1840 god. u gradu Augzburgu (Augsburg) osniva ,,fabriku mašina Augsburg'' (Maschinenfabrik Augsburg), a sledeće 1841 god. u Ninburgu se osniva ,,livnica gvožđa Klet i društvo'' (Eisengießerei Klett & Comp). Firma iz Ninberga dva puta mjenja ime, pa je od 1865 god. ,,Ninberško mašinsko preduzeće Klet i društvo'' (Maschinenbau-Gesellschaft Nürnberg, Klett & Co.), a od 1873 god. su ,,Inžinjersko akcionarsko društvo Ninberg'' (Maschinenbau-Actien-Gesellschaft Nürnberg), te je 1893 god. u toj kompaniji Rudolf Dizel napravio prvi funkcionalan dizel motor. Ove dvije kompanije (Maschinenfabrik Augsburg i Maschinenbau-Actien-Gesellschaft Nürnberg) se 1898 god. spajaju te se stavra kompanija ,,Ujedinjena fabrika mašina Augzburg i inžinjering Nirnberg a.g. Augzburg'' (Vereinigte Maschinenfabrik Augsburg und Maschinenbaugesellschaft Nürnberg A.G. Augsburg). Tokom 1908 god. mjenjaju ime u ,,fabrika mašina Augzburg-Ninberg'' (Maschinenfabrik Augsburg Nürnberg AG) ili skraćeno M•A•N. U saradnji sa švajcarskim Saurerom 1915 god formirana je kompanija ,,kamioni MAN-Saurer'' (Lastwagenwerke MAN-Saurer) čime počinje proizvodnja kamiona.

Pomenimo da se se 1808 godine ujedinile kompanije ,,Sveti Antoni'', ,,dobra nada'' (Gute Hoffnung) i ,,nova hrana'' (Neue Essen) stvarajući ,,metalurški savez i trgovinu Jakob'' (Hüttengewerkschaft und Handlung Jacobi). Ta kompanija nešto kasnije (1973 god.) mjenja ime u ,,akcionarsko društvo za rudarstvo i livnicu Gutahafnofsite'' (Gutehoffnungshütte, Aktienverein für Bergbau und Hüttenbetrieb), skraćemo GHH (Gehört Hauptsächlich Haniel, što znači uglavnom u vlasništvu Hajnela, a ta porodica je većinom i upravljala kompanijom). Kompaniju GHH pominjem jer je ona 1921 god. postala najveći dioničar kompanije MAN. GHH sa svojim kompanijama u brodogradnji, mašinstvu i ostalim tehničkim sredstvima uz namjenski program proizvodnje za nacističku Njemačku postaje ogromna kompanija. Poslije drugog svjetskog rata GHH i dalje posluje, a 1971 god. postaju vlasnici i fabrike komercijalnih vozila Busing (Büssing), te ga pripajaju kompaniji MAN. Na isti način 1980 god. preuzimaju dansku kompaniju (Burmeister & Wain) koja je lider u proizvodnji i konstrukciji velikih brodskih dizel motora. Sjedište kompanije je u međuvremenu prebačeno u Minhen. Ovim vidimo da je GHH (i MAN) poslije drugog svjetskog rata prerasao u ogromnu kompaniju sa širokim proizvodnim programom.

Kamioni za oružane snage Zapadne Njemačke

Na konferenciji u Jalti, tokom februara 1945 godine, dogovoreno je da Njemačke granice poslije rata budu one iz 1937 god. sa izuzetkom najistočnijih dijelova koji su pripali Poljskoj i Sovjetskom Savezu. Drugi svjetski rat se završava u maju 1945 god. kapitulacijom Njemačke. Na Postamskoj konferenciji u avgustu 1945 god. Njemačka je podeljena na četri okupacione zone (Britansku, Francusku, Američku i Sovjetsku). Već u maju 1949 godine Britanska, Francuska i Američka okupaciona zona formiraju državu Savezna republika Njemačka (Sovjetska okupaciona zona postaje Njemčaka demokratska republika) sa Bonom kao glavnim gradom. Berlin je takođe podeljen na zapadni i istočni (postojao je koridor kojim se moglo iz Zapadne Njemačke u Zapadni Berlin), te je izgrađen tzv. Berlinski zid da bi se sprečio prelazak iz jednog Berlina u drugi. Saveznu republiku Njemačku su zvali zapadna Njemačka, a Njemačku demokratsku republiku su zvali istočna Njemačka. Tokom pedesetih godina počela je rasprava da li treba obnoviti oružane snage u obije Njemačke. Oružane snage Zapadne Njemačke koje su osnovane krajem 1955 god., ovoga puta sa imenom Bundesver (Bundeswehr).

Tu novoformiranu vojsku treba opremiti, između ostalog, i terenskim neborbenim vozilima. Opremanje je počelo, te je u zavisnosti od kategorije (nosivosti) Budensver opreman sledećim vozilima:
- nosivost 0,25 t, konfiguracija 4x4: DKW Munga (od 1956 do 1968 u 30.000 primjeraka).
- nosivost 0,75 t, konfiguracija 4x4: Borgward B 2000 A/O (od 1955 do 1961 u 6.700 primjeraka).
- nosivost 1,5 t, konfiguracija 4x4: Mercedes-Benz Unimog S 404 B (od 1955 do 1972 u 25.000 primjeraka).
- nosivost 3 t, konfiguracija 4x4: Ford G 398 SAM (od 1957 do 1961 u 8.000 primjeraka).
- nosivost 5 t, konfiguracija 4x4: Henschel HS 115 A (od 1956 do 1957 u 400 primjeraka), Mercedes-Benz LG 315/46 (od 1958 do 1964 u 6.600 primjeraka) i MAN 830 L2 A i MAN 830 L2 AE (od 1958 do 1972 u 27.400 primjeraka).
- nosivost 7 t, konfiguracija 4x4: Magirus-Deutz A 6500 (od 1956 do 1960 u 1.500 primjeraka) i Magirus-Deutz Jupiter (od 1960 do 1967 u 7.000 primjeraka).
- nosivost 10 t, konfiguracija 6x6: Faun L 908 (od 1957 do 1971).
- nosivost 15 t, konfiguracija 6x6: Faun L 912 (od 1957 do 1971) .
Ova nabrojana vozila se smatraju taktičkim kamionima prve generecaije za Bundesver (Taktische Lastkraftwagen der 1. Generation), a vidimo da je među najbrojnim kamionima onaj koji je proizveo MAN.

Taj terenski kamon nije bio u početku namjenjen za vojsku. MAN 630 se pojavio na tržištu 1953 god. u dvije varijante: MAN 630 L sa konfiguracijom 4x2 i MAN 630 LA sa konfiguracijom 4x4. Tada su se iz oznake mogli isčitati podaci o kamionu, ,,6'' znači da mu je nosivost 6 tona, ,,30'' znači da ima 130 KS jer se podrazumjevalo da kamion tada ima sto i nešto konja, ,,L'' znači da je kamion (Lastkraftwagen), a ,,A'' znači da ima pogon na svim točkovima (Allrad). Proizvodnja mu traje do 1958 god. Tada se rade određene modifikacije te se nudi vojna verzija MAN 630 L2A sa pogonom na svim točkovima, kao i MAN 630 L2AE koja ima jednostruke točkove nazad (Einfachbereift), a koja je naručivana puno više. Osim uobičajnih izmjena da bi se kamion prilagodio vojnim potreba smanjena mu je nosivost na 5 tona. Na osnovu toga 1959 god. pojavljuju se i civilna verzije MAN 630 L3 i MAN 630 L3A, ali zbog slabe potražnje iste godine se prekida proizvodnja. Vojna verzija se proizvodila do 1972 god. a pogonski motor je imao 8,2 litra radne zapremine i razvijao je 130 KS i 510 Nm kada je sagorjevao dizel. Motor je bio u stanju da sagorjeva i benzin, razne mješavine naftnih prerađevina (čak i ulje). MAN 630 L2AE je kamion kojim se kompanija iz Minhena upoznala sa potrebama njemačke vojske.

...

[wulfy]

...

Razvoj modela

Tokom 1962 njemačke oružane snage planiraju da zamjene taktičke kamione prve generacije sa unificiranim kamionom koji bi imao dvije (nosivost 4 t), tri (nosivost 7 t) i četri osovine (nosivost 10 t), pogon na sve točkove, te da imaju amfibijske mogućnosti. Uz te taktičke kamione tražili su se i civilni kamioni djelimično militarizovani, te autobusi. Planirano je da se u ove tri kategorije naruči oko 62.000 vozila. Tokom 1964 god. završen je spisak tehničkih zahtjeva koji je podrazumjevao pogon na svim točkovima, amfibijske mogućnosti, da je otporno na atomsko-biološko-hemijske napade, gume sa kontrolom pritiska, čelična kabina za vozača, motor koji radi na više vrsta goriva, da mu je operativni vijek minimum deset godina,... Da bi se napravilo takvo vozilo iste godine je usljedilo udruživanje nekoliko njemačkih kompanija (MAN, Klöckner-Humboldt-Deutz, Büssing, Krupp i Henschel) na čijem čelu je bio MAN. Kada se krenulo u razvoj shvatilo se da bi vozilo po zadatim specifikacijama bilo (pre)skupo. Zato su se definisale nove karakteristike, odustalo se od amfibijskih mogućnosti, otpornosti na atomsko-biološko-hemijske napade, motora koji radi na više vrsta goriva,... ali se zahtjevalo da vozilo bez priprema može proći kroz vodu duboku 1,2 m, da je pogonski motor vazdušno hlađen, da se visina utovara može povećati, da nosivost za 4x4 verziju bude 5 tona, da međuosovinski razmak bude 4,5 m, ... MAN tokom 1975 god, potpisuje ugovor o isporuci 7.900 ovih kamiona do kraja 1979 god. u konfiguraciji 4x4, 6x6 i 8x8.

Tokom 1976 god. MAN mil gl (mil od militarisiert što znači vojni i gl geländegängig što znači terenski) počeo da popunjava redove Bundesvera. Osim gore nabrojanih tehničkih detalja ovaj kamion su krasili još: ratna svijetla odvojena od reguralnih svjetala, prekidač kojim se gasi elektriktčno napajanje cijelog vozila, otvor na krovu na koji se može montirati puškomitraljez, motor koji je montiran iza vozača kako visina kamiona ne bi prelazila 2,9 m (mogućnost utovara u klasični željeznički vagon), instalacija koja radi na napon od 24 V (kako bi bila kompatibilna sa vojnom električnom opremom), ... Modularna gradnja znači da sve katogorije (4x4, 6x6 ili 8x8) imaju zajedničke djelove.

MAN mil gt 5 t se proizvodio od 1976 do 1985 god. Ovaj kamion nosivosti 5 t konfiguracije 4x4 pogonjen je vazdušno hlađenim motorom koji razvija 256 KS. Osnovna verzija ima oznaku Tip 451, a Tip 461 je opremljen čekrkom (vitlom). Ukupno je bilo 7 varijanti ovog kamiona.

MAN mil gt 7 t se proizvodio od 1977 do 1985 god. Ovaj kamion nosivosti 7 t konfiguracije 4x4 pogonjen je vazdušno hlađenim motorom koji razvija 320 KS. Osnovna verzija ima oznaku Tip 452, a Tip 462 je opremljen čekrkom (vitlom). Osim te dvije verzije postoji i Tip 463 koji ima ravni teretni dio te služi kao nosač raznih sistema (višecjevni raketni bacač, lanser za dronove, za raznu opremu inžinjerije,...), te Tip 453 kao kiper, Tip 455 koji nosi djelove za potonski most. Ukupno je bilo 14 varijanti ovog kamiona.

MAN mil gt 10 t se proizvodio od 1976 do 1985 god. Ovaj kamion nosivosti 10 t konfiguracije 8x8 pogonjen je vazdušno hlađenim motorom koji razvija 320 KS. Osnovna verzija ima oznaku Tip 454, a Tip 464 je opremljen dizalicom koja diže teret od 1 t u tovarnom prostoru. Ukupno je bilo 9 varijanti ovog kamiona.

Ovi kamioni se interno označavaju kao kategorija 1 (KAT 1), jer je postojalo još verzija ovog kamiona. Za potrebe američke vojske je nešto izmjenjen kamion 8x8 nosivosti 10 t, te mu je data oznaka kategorija 2 (KAT 2), a pravio se do 1986 god. za potrebe vojski SAD, Kanade i Francuske. Za ostala tržišta se nudio ovaj kamion, ali sa kabinom od civilnog MAN kamiona te je pripadao kategoriji 3 (KAT 3), a on je isporučen Alžiru, Venecueli, Singapuru, Peruu i Omanu, a nudio se i kao civilni (specijalizovani) za razna tržišta.

Na osnovu kategorije 1 počela je modernizacija na osnovu novih zahtjeva vojske (recimo kamion konfiguracije 8x8 treba da ima povećanu nosivost od 15 t kako bi mogao da nosi raketne sisteme Patriot ili Roland). Uz povećane terenske karakteristike, ojačanu strukturu šasije, kabine koja se kipuje (KAT 1 je imao fiksnu kabinu koja je ostala zbog početne faze razvoja kada su se tražile amfibijske mogućnosti). Pošto je ovo unapređena kategorija 1 interno je označavaju kao KAT 1A1, a postoje modeli MAN mil gt 4x4 od 5 t, MAN mil gt 6x6 od 7 t i MAN mil gt 8x8 od 15 t, a proizvodnja im počinje 1987 god. Ovoga puta se za pogon koristi MAN motor umjesto vazdušno hlađenog KHD. Radi lakše proizvodnje na KAT 1A1 se, gdje god to moguće, koriste dijelovi civilnog kamiona MAN F90. Uz dodatna poboljšanja početkom devedestih, ovoga puta koristeći dijelove od kamiona MAN F2000 interna oznaka se promjenila na KAT 1A1.1.

MAN 830 L2AE je taktički kamioni prve generacije za Bundesver, MAN mil gl je taktički kamion druge generacije za Bundesver, no već je došlo vrijeme za treću generaciju taktičkih kamiona. Sa daljim unapređenjem kamiona MAN mil gl KAT 1A1.1 došlo se do treće generacije. Šasija koja je šira od standradnog kamiona (koriste se samo jednostruki točkovi) je dodatno unapređena, vješanje može biti i hidropneumatsko, a pogonski motor sada razvija 440 KS. Ovaj unapređen model ima oznaku MAN SX. Ta zadnja evolucija taktičkog terenskog teretnog kamiona se proizvodila do 2019 god.

Alternativna ponuda

Osim od starta razvijenog vojnog kamiona za potrebe oružanih snaga mogu se koristiti i civilni kamioni koji imaju određeni stepen militarizacije koja podrazumjeva: pogon na sve točkove, ratna svijetla, nosače pušaka u kabini, otvor na krovu koji može da posluži za osmatranje ili montažu naoružanja, čelični branici, NATO kuka za povezivanje prikolice, bez duplih guma nazad kako bi se povećala prohodnost, centralni sistem za održavanje pritiska u gumama, sistem usisa i izduva uz ostale komponente konstruisane tako da kamion bez pripreme može da prođe vodu duboku 75 cm, čekrk, ... a stepen militarizacije zavisi od kupca (u kojoj mjeri želi prilagođavanje). Ti kamioni su jeftiniji od vojne verzije, a MAN je otišao korak dalje nudići na civilnim kamionima (uz potrebnu militarizaciju) i kabinu sa modela MAN mil gl.

MAN LX se proizvodio od 1988 do 2004 god., a tehnička osnova mu je civilni kamion MAN M2000 što znači da mu nosivost, u zavisnosti od verzije, varira od 3,5 do 10 tona. Uz verzije sa dvije i tri osovine ličio je na ostale vojne MAN kamione jer je imao kabinu preuzetu od vojnog MAN SX.

MAN FX se proizvodio od 1990 do 2005 god., a tehnička osnova mu je civilni kamion MAN F90 (od 1990 do 1992 god.), odnosno MAN F2000 (od 1992 do 2005 god.). Takođe je imao kabinu od vojnog modela MAN SX. Pomenimo da je MAN FX u Grčkoj označavan kao Steyr.

MAN MX se pravio na bazi civilnog kamiona MAN F90, te nije u velikoj mjeri militarizovan (ostao je koncept 4x2), ali sa kabinom sa vojnog modela MAN SX. Proizvodio se od 1993 do 1994 god.

Nasljednik

Teški kamioni MAN TG serije su poslužili za razvoj nove generacije vojnih kamiona MAN HX. Kada je ponuđen tržištu 2004 god. on je zamjenio predhodne modele koji su se bazirali na civilnim kamionima MAN LX, MAN FX i MAN MX. Kabina je slična (po vojnoj specifikaciji) kao i na predhodnim modelima, odnosno kao ona na modelu MAN SX koji se kao isklučivo vojni model paralelno proizvodi. Kao kupac za MAN HX se od 2005 god., između ostalih, upisuje i vojska Velike Britanije čime MAN postaje najveći proizvođač vojnih kamiona na svjetu.

Rajmital (Rheinmetall) je kompanija koja vuče korjene još iz 1889 god. i bave se proizvodnjom naoružanja. Poslije drugog svjetskog rata rade civilni program i pred bankrotom su, ali sredinom pedesetih godina formiranjem oružanih snaga Njemačke i ponovnom proizvodnjom za vojsku nalaze svoje mjesto na tržištu. Sarađuju sa mnogim kompanijama iz namjenske industrije, a 2010 je stvorena zajednička kompanija (Rheinmetall 51% i MAN 49%) RMMV (Rheinmetall MAN Military Vehicles) koja je u svom programu nudila vojne kamione MAN i borbena vozila Rheinmetall na točkovima. Ipak, od 2019 god. u ponudi su samo vojni kamioni MAN u više nivoa oklopne zaštite, dok se borbena vozila na točkovima ponovo prodaju isključivo preko Rajmital kompanije.

Tokom 2012 god. predstavljna je unapređena verzija MAN HX2 (odnosno po novome RMMV HX2), a tokom 2019 god. prestaje da se proizvodi MAN SX (odnosno RMMV SX). Time je MAN HX2 postao jedini taktički kamion koji se nudi, uz militarizovani (sa civilnom kabinom) MAN TG koji ima oznaku RMMV TG MIL. Tokom maja mjeseca 2021 god. predstavljena je nova serija kamiona RMMV HX3 koja se radi u konfiguracijama 4x4, 6x6, 8x8 i 10x10. Poznata vojna kabina je redizajnirana, te može biti oklopljena u nekoliko nivoa. Početak serijske proizvodnje ovog ulitimativnog vojnog kamiona je najavljen za 2024 god.

[wulfy]

AM GENERAL HMMWV

Višenamjensko vozilo na točkovima velike prohodnosti, odnosno skraćeno HMMWV (High Mobility Multipurpose Wheeled Vehicle) je široko raspostranjeno lako terensko neborbeno vozilo dizajnirano za potrebe američke vojske, ali sa primjenom širom svijeta. Niti jedno terensko neborbeno vozilo poslije drugog svjetskog rata nije imalo toliku popularnost kao HMMWV, pa je red da nešto napišemo o samom vozilu.

Kako se došlo do koncepta HMMWV?

Američka vojska je svoja laka terenska neborbena vozila od prije drugog svjetskog rata svrstavala u nekoliko težinskih kategorija: sa nosivošću ¼ (250 kg) tone, ½ (500 kg) tone, ¾ (750 kg) tona, 1 ¼ (1.250 kg) tona i 1 ½ (1.500 kg) tone. Zapravo, ovo su formalne nosivosti i često su znale da varariraju (budu veće od nominalno navedene kojoj klasi pripadaju), ali morala su se administrativno podjeliti rečena vozila.

Lako terensko neborbeno vozilo u klasi ¼ tone je vjerovatno najpoznatije jer ih je u toku drugog svjetskog rata (od 1942 do 1945 god.) napravljeno u 361.339 primjeraka (Willys MB i Ford GPW). To vozilo nasleđuje Willys MC (proizvodio se od 1949 do 1952 god.), pa slijedi Willys MD (proizvodio se od 1952 do 1971 god.), te je imao i varijantu sa produženim međuoosovinskim razmakom M170 (proizvodnja od 1954 do 1964 god.). Jedno vrijeme se proizvodio i model M606 (od 1953 do 1968 god.) koji je prilagođena civilna verzija modela Willys CJ-3B. Svi ti modeli su tehnički poboljšani ratni model. Istinski tehnički napredak je pružio Ford koji konstriuše nasljednika oznake M151 koji se proizvodi od 1960 god. do 1985 god. No, i tom vozilu treba zamjena.

Lako terensko vozilo u većoj klasi je tokom drugog svjetskog rata predstavljao Dodge VC / WC koji se od 1940 do 1945 god. napravio u 341.016 primjeraka. Nasljedio ga je Dodge MC koji se pravio do 1968 god. Od 1967 do 1969 god. nudi se civilno vozilo prilagođeno vojnim potrebama, te mu je oznaka Kaiser-Jeep M715. Bilo je interesantnih vozila koja su trebala da posluže kao zamjena, kao npr. CONDEC Gama Goat (pravio se od 1969 do 1973 god.) koja je zglobni terenac 6x6 koncepcije i koji je zaista imao veliku prohodnost, ali komplikovana mehanika (uz to i komplikovano održavanje) je otežavala njegovu upotrebu. Zbog toga se od sedamdesetih koriste civilna vozila prilagođena vojnoj upotrebi (Dodge M880 npr.). Ipak, ta civilna vozila (bez obzira na prilagođavanja) nemaju robusnost koja je potrebna vojsci. Zato se razmišlja o specijalizovanom vojnom vozilu koje bi zamjenilo ovu šaroliku paletu.

Kompanija FMC odavno sarađuje sa vojskom SAD (od 1941 god.), te npr. proizvode oklopno vozilo M113 od 1960 god. Time su iz kompanije FMC mogli da uoče nedostatak terenskog vozila koje bi zamjenilo sve gore opisane terence. Počeli su sa razvojem 1969 god., a prva dva prototipa oznake FMX XR311 su napravljena 1970 god. Na osnovu ispitivanja ta dva prototipa američka vojska zahtjeva izradu još deset primjeraka koji su dostavljeni tokom 1971 god., te testiranja tih vozila traju nekoliko godina. Koncept vozila je podrazumjevao motor smješten u zadnjem dijelu (V8 od 5,2 litre zapremine sa 190 KS), te veliku terensku sposobnost. Ugledajući se na to vozilo Lamborđini 1977 god. po zahtjevu MTI-a (Mobility Technology International ), kompanije koja sarađuje sa američkom vojskom, konstruiše svoj model koji umnogome podsjeća na FMC XR311. Lamborghini Cheetah ima motor smješten u zadnjem dijelu (V8 od 5,9 litara radne zapremine sa 180 KS). Pomenimo da je ovaj model podstakao da se razvije prototip LM001, te LMA002, a koji rezultura serijskim modelom Lamborghini LM002. No, to ovdje nije tema. Ova dva prototipa su bila dobra smjernica američkoj vojsci da 1979 god. naprave specifikaciju o novom višenamjenskom vozilu na točkovima velike prohodnosti. Od 61 zainteresovane kompanije njih 3 je prezentovalo svoje prototipove (Chrysler Defense, Teledyne Continental i AM General). Ukupno 11 prototipova je prešlo oko 1.000.000 (million) kilometara od pustinje do arktičkog kruga. U junu 1981 god. vojska se odlučuje za prototip AM General, te traži dodatne prototipove za daljna testiranja. AM General HMMWV je težak oko 2.400 kg, a može da ponese oko 1.100 kg tereta (tačne brojke zavise od konfiguracije vozila). Za pogon se koristi V8 benzinski ili dizel motor smješten u sredini vozila (najbolji raspored masa) koji razvija oko 160 KS. Proizvodnja mu počinje 1983 god.

HMMWV u vojnoj službi

Šasija je čelična, sa pet poprečnih nosača. Motor se nalazi iza prednje osovine, a vješanje točkova je nazavisno. Karoserija je napravljena od aluminijuma, a postoje razne opcije iste. Između vozača i suvozača je smješten motor, te je vozilo dosta široko, ali time se dobilo na centralizaciji masa, te niskom težištu tako da je prohodnost odlična. Postoji šest varijanti ovog vozila.

Dvije varijante služe za prevoz tereta ili ljudstava (M998 i M1038) nosivosti 1.134 kg. U slučaju da se prevozi ljudstvo u kabini se mogu smestiti dvoje ljudi (vozač i suvozač), a u tovarnom dijelu još osam ljudi (10 ukupno). Razlika u oznaci se odnosi na model sa vitlom (M1038) ili bez vitla (M998). Ova dva modela predstavljaju najosnovniju verziju ovog vozila.
Treća varijanta služi za prenos mobilnog komunikacijskog skloništa S-250 (M1037).
Nosač protivtenkovskog raketnog sistema BGM-71 TOW (M966) je četvrta varijanta.
Peta i šesta varijanta (M1025 i M1026) služe za prevoz raznog naoružanja i municije.

Ubrzo se paleta modela sa ovih šest proširuje na razne verzije, kao što je sanitet (M996, M997 i M1035) koji može imati manju ili veću metalnu nadogradnju ili platneni pokrov, za prevoz skloništa koji ima vitlo (M1042), model koji služi kao nosač protivtenkovskog sistema dobija određene nivoe balističke zaštite (M1036, M1045 i M1046), a oznaka zavisi od nivoa zaštite, te se na taj način dodaje balistička zaštita i za model za prevoz naoružanja (M1043 i M1044). Dodaje se i model sa povećanom nosivošću (M1097) koji je razvijen iz modela za prevoz ljudstva ili tereta, a nosivost mu je 1.998 kg. Ta povećana nosivost vuče i neke tehničke izmjene (felne, vješanje, gume,…).

Tokom 1992 god. slijedi određena modernizacija pa se i mijenjaju oznake, rezimo model sa povećanom nosivošču sada ima oznaku M1097A1 umjesto M1097. Taj dodatak ,,A1’’ znači da je urađena modernizacija (određeni tehnički redizajn) na tom modelu. Sledeći redizajn slijedi 1998 god. kada se na kraj stavlja oznaka ,,A2’’ (recimo raniji sanitet M1035 sada je M1035A2). Naravno, stanje na terenu (razni ratovi) iznudilo je još mnoge varijante, tako da osim nabrojanih verzija postoji još dosta varijanti i podvarijanti.

HMMWV pripada kategoriji logističkih vozila (lako terensko neborbeno vozilo) koje je zamjenilo širok dijapazon vozila, te samim tim, kao i predhodnici nije predviđen da bude na prvoj liniji fronta. Prvo ućešće u oružanim sukobima imao je 1989 god. tokom izvazije SAD na Panamu, a slavu među civilima je stekao poslije Zalivskog rata (Pustinjska oluja) 1990 i 1991 god., te je postao nezamenjljiv saputnik gdje god je u svijetu djelovala američka vojska (Bosna i Hercegovina, Irak, Avganistan, Sirija,…).

Iako dosta popularan, te je na neki način postao zaštitni znak američke vojske, HMMWV nije bez mana. Možda mu je najveća mana veličina. Naime, zamjenio je nekoliko kategorija vozila, pa tako i najlakšu koja je u predhodnoj generaciji imala samonoseću karesoriju (M151), a bilo je to bilo dosta manje vozilo. Sa separatnom šasijom i posebnom karaserijom, uz zahtjev za što većom iskorišćenošću HMMWV je, jednostavno, preširok (preko 2 m) i pokazao se loše u uslovima urbanog ratovanja (u Avganistanu naročito došlo do izražaja) gdje mu je širina predstavlja najveći problem provlačenja uskim ulicama (ili između ruševina), a isti problem je imao u planinskim područijima gdje su do raznih sela vodili uski putevi (zapravo ono što podsjeća na puteve). HMMWV nije predviđen da bude vozilo na prvoj liniji fronta, i u tom smislu je vrlo uspješno vozilo (logistika), ali na prvoj liniji (opet Avganistan, gdje nije bilo klasičnog fronta, već dosta sporadičnih napada po cijeloj teritoriji) se pokazao kao vrlo ranjiv (po posadu pogibeljan) na improvizovane eksplozivne naprave. Zbog toga se od 2004 god. u većem broju proizvode kompleti za dodatnu balističku zaštitu, no, u zavisnosti od stepena zaštite onu uvećavaju težinu (i za toliko smanjuju nosivost) od 680 do 1.000 kg.

Model sa povećanom nosivošću (M1097A2) je postao baza za vozilo sa povečanim kapacitetom, skraćeno ECV (Expanded Capacity Vehicle) koje može nosti veća komunikacijska skloništa, odnosno može biti opremljeno i težom balističkom zaštitom. Tako je nastao model M1113, koji ima nosivost od 3.090 kg (bez uračunate težine balističke zaštite). Time se gama HMMWV ECV vozila širi, pa slijedi M1114 koji ima balističku zaštitu od pušćanog zrna 7,62 mm, te od projektila 155 mm i protivtenkovske mine od 5,4 kg. M1116 ima na krovu pokretnu kupolu sa raznim naoružanjem. Po potrebi (zahtjevima terena) razvijaju se nove verzije.

Ovim možemo reći da HMMWV ima četri generacije, prva generacija tokom osamdesetih godina, druga sa dodatkom ,,A1’’, treća sa dodatkom A2’’, te četvrta ECV. HMMWV se proizvodi već skoro četrdeset godina. Previše? Da, za bilo koje vozilo. Ipak i dalje se unapređuje i još uvjek je aktivan u službi (po raznim dostupnim studijama predviđaju mu prisutanost u američkoj vojsci do ... negdje piše 2035, a neke predviđaju i do 2050 god.). No, prije nego što pođe u penziju treba neko zamjensko vozilo.

...

[wulfy]

...

Zamjena za HMMWV

Pošto se HMMWV dosta koristio u borbama (a to mu nije prvobitna namjena) pokazao se ranjivim. Zato su u izviđačke misije slali oklopna vozila, a koja su još većih dimenzija od HMMWV-a, te nemaju potrebnu mobilnost da ispunjavaju tražene zadatke. Iako je dodata balistička zaštita na HMMWV ista ne predstavlja sastavni dio vozila (nije u prvobitnim nacrtima predviđena) tako da nije efikasna koliko bi trebalo. Zbog toga se od 2005 god. razvija zajedničko lako taktičko vozilo, skraćeno JLTV (Joint Light Tactical Vehicle) koje od nacrta ima predviđene razne nivoe balističke zaštite. Od 2016 god. počinje proizvodnja ovog vozila koje ima oznaku Oshkosh L-ATV (Light Combat Tactical All-Terrain Vehicle, što znači lako borbeno taktičkog terensko vozilo). Oshkosh L-ATV u mnogim jedinicama američke vojske mijenja HMMWV, ali neće biti ista popunjenost jer je L-ATV vozilo za borbena dejstva. Šta je sa onom izvornom potrebom za lakim neborbenim terenskim vozilom kakvim je HMMWV (kao i njegovi predhodnici) zamišljen? Pravi nasljednik je interno prenosivo lako udarno vozilo, skraćeno ITLSV (Internally Transportable Light Strike Vehicle) koje se razvija od 1999 god., a proizvodnja mu počinje 2009 god. Tokom 2020 god. se pojavljuje vozilo pešadijskog odreda ISV (Infantry Squad Vehicle). No, i ta vozlia su projektovana tako da se može nadograditi balistička zaštita. Svakako, lako terensko neborbeno vozilo ima sve manju primjenu jer više ne postoje klasične linije fronta, uz gerilsku borbu svako vojno vozilo treba određenu balističku zaštitu tako da se vjeruje da je HMMWV zadnje specijalizovano vojno vozilo u klasi koje se proizvodilo u velikim količinima, a razvijano je bez balističke zaštite.

Civilne verzije

HMMWV M998 je poslužio kao osnova za razvoj civilne verzije. Jednostavno, poslije ,,pustinjske oluje’’ zahtjevi za civilnom verzijom rastu pa je AM General 1992 god. počeo da proizvodi verziju za civilno tržište. Oznaka za civilnu verziju je Hummer. Prva dva vozila Hummer koja su izašla 14. marta 1992 god. kupio je glumac Arlond Švacaneger. Karoserija, podvozije i ostale tehnikalije dijeli sa vojnom verzijom. To znači da može da prođe kroz vodu duboku 76 cm, da se popne uz stepenik visok 56 cm, prilazni ugao naprjed je 72, a zadnji 37,5 stepeni, a klirens je 41 cm. Disk kočnice se nalaze pri diferencijalu, a nudio se u tri varijante karoserije: sa mekim krovom, sa četvoro vrata koja ima tovarni dio (kamionet) i kao karavan sa petoro vrata. Unutrašnjost se, naravno, razlikuje, sa plastičnom centralnom konzolom, sjedištima koja mogu biti obložena kožom, stero sistemom i ostalim luksuzom koji je nezamisliv za vojnu verziju. Tokom 1999 god. GM (General Motors) kupuje marketinška prava za Hummer, te se od 2002 označava kao Hummer H1 (tada se pojavljuje na tržištu Hummer H2 koji nema nikakve veze sa vojnom verzijom). Proizvodio se do 2006 god. jer pogonski motor više ne zadovoljava ekološke norme. Hummer H1 se napravio u 11.818 primjeraka.

VLF Automotive je 2017 god. je sklopio ugovor sa AM Generalom za proizvodnju civilne verzije u maksimalno 100 primjeraka godišnje za tržišta Evrope, Bliskog istoka i Kine. Zbog prava na ime Hummer koje posjeduje GM ove civilne verzije se označavaju kao HUMVEE C serije.

Uticaj HMMWV-a

Da, ima i boljih vojnih vozila, to je neosporno, isto kao što je neosposrna i popularnost HMMWV-a, pa mnoge druge države imaju HMMWV u svojim jedinicama, recimo Grčka i Turska su po licenci izrađivali HMMWV za svoje potrebe, a neke su ga kupovale (ili im je doniran kao neka vrsta pomoći), te se smatra najrasprostranjenijim vojnim vozilom na svijetu (osim SAD, Grčke i Turske, imaju ga Gruzija, Egipat, Meksiko, Izrael, Poljska, Švajcarska,…). Neke kompanije su napravile direknu kopiju vozila HMMWV (Tiuna UR-53AR50 iz 2004 god za vojsku Venecuele ili Dongfeng EQ2050 iz 2007 za vojsku Kine), a mnogo je češća konkurencija koja stvorena da mu parira, te je HMMWV referentno vozlo kada se upoređuju karakteristike nekog drugog lakog terenskog neborbenog vozila.

[wulfy]

OSHKOSH L-ATV (JTLV)

Oškoš je konstruisao lako borbeno taktičko terensko vozilo (Light Combat Tactical All-Terrain Vehicle), skraćeno L-ATV, koje je pobjedilo na konkursu za zajedničko lako taktičko vozilo (Joint Light Tactical Vehicle), skraćeno JLTV. Ovo vozilo stupa u red vojske Sjedinjenih Američkih Država od 2016 god.

Razvoj vozila

HMMWV (High Mobility Multipurpose Wheeled Vehicle) je ušao u redove vojske SAD 1985 god. te je predstavljao odlično logističko vozilo. Ipak, stanje na terenu (ratna područija, pogotovo iskustvo iz Iraka i Avaganistana) otkrilo je neke slabosti ovog vozila. Te slabosti su one situacije koje se zapravo u startnom projektovanju vozila nisu razmatrale, a to je asimetrično ratovanje, te otpornost na improvizovane eksplozivane uređaje. Pošto je HMMWV bio vrlo ranjiv kada se suoči sa dvije opisane situacije odlučeno je da mu se doda balistička zaštita. Iako je sa tim dodatnim oklopom postao sigurniji isti je povećao težinu vozila čime su narušene osnovne karakteristike vozila (terenske sposobnosti, brzina, ekonomičnost,…). Radi sigurnosti vojnika u izviđačke misije su umjesto HMMWV počela da idu puno sigurnija vozila koja su otporna na mine i zaštićena su od zasjeda (Mine-Resistant Ambush Protected), skraćeno MRAP. Ipak, MRAP su puno veća i teža vozila, te nemaju potrebnu okretnost kao izviđačka vozila. Takođe je cijena jednog MRAP vozila poprilična naspram HMMWV-a.

Zbog svega toga se 2006 god. pokreće program JLTV (Joint Light Tactical Vehicle) zajedničkog lakog taktičkog vozila kojim bi se razvilo vozilo koje će obezbjediti povećanu zaštitu ljudstva i poboljšani kapacitet, veću mobilnost i prohodnost u odnosu na postojeći oklopljeni HMWV uz odgovarajuću nabavnu cijenu. Tokom 2008 god. poslat je zahtjev kompanijama za razvoj JLTV vozila, te da nacrt osnovnog vozila bude gotov do februara 2012 god. Neki od zahtjeva su podrazumjevali da zaštita donje strane vozila bude na nivou MRAP vozila, da u konfiguraciji za borbeno taktičko vozilo bude četri sjedišta, te da nosivost tovarnog dijela bude 1,6 tona, a u konfiguraciji za borbeno vozilo za podršku budu 2 sjedišta, te da nosivost tovarnog dijela bude 2,3 tone. Takođe se tražilo da prosječna cijena osnovnog modela bude između 230 i 270 hiljada dolara. Tokom marta 2012 god. predstavljeno je šest JLTV vozila: AM General BRV-O (Blast-Resistant Vehicle – Off Road), BAE Systems JLTV, Lockheed Martin JLTV, Navistar, Oshkosh L-ATV i Hardwire. U avgustu 2012 god. odabrana su tri vozila kao najbolja: AM General BRV-O, Lockheed Martin JLTV i Oshkosh L-ATV.

Dat im je rok da u roku od 27 mjeseci naprave po 22 prototipa. Do avgusta 2013 god. prototipovi su isporučeni vojsci koja je sprovela testiranja (vožnja po teškim terenima sa punim opterećenjem, otpornost na razne eksplozivne naprave, od zaleđenih do vrućih terena,…). Tokom 2014 god., dok je trajalo testiranje, upućen je zahtjev proizvođaćima prototipova da još jedanput razmotre prosječnu cijenu osnovnog modela, kao i opreme koja će se ugrađivati u isti jer je procjenjeno da će trebati oko 55.000 ovih vozila za potrebe vojske SAD. Tih 55.000 vozila će biti potrebno napraviti do 2040 god. Rok za odgovor je dat do kraja ljeta 2015 god. kada će biti završena i testiranja prototipova.

Konstrukcija

Veliku prohodnost i udobnost pruža sistem nezavisnog vješanja Oshkosh TAK 4i koje koriste i ostala vozila iz proizvodnog programa Oškoš, te neki drugi proizvođaći kao što su: Oshkosh MTVR (Medium Tactical Vehicle Replacement), Oshkosh LVSR (Logistic Vehicle System Replacement), Oshkosh M-ATV (Mine-Resistant Ambush Protected), Force Protection Cougar, BAE Systems RG-33,… Ovaj sistem vješanja omogućava da točak ima hod od 51 cm (20 in). Pogonski dizel motor konfiguracije V8 isporučuje 340 KS. Balistička zaštita podrazumjeva dva nivoa koje je vojska SAD nazvala komplet A i komplet B. Komplet A se ugrađuje u fabrici i nalazi se na nepristupačnim mjestima, dok je komplet B dodatni oklop koji se lako skida u slučaju da taktičke potrebe ne nalažu taj stepen zaštite, a potrebno je iz raznih razloga olakšati vozilo. Na taj način se komplet B može premještati sa vozila na vozilo čime se ne moraju opremati sva vozila sa kompletom B već samo ona koja u tom momentu imaju taktičku potrebu za istom. Sa podom dizajniranim u ,,V’’ obliku, sa materijalima koji apsorbuju energiju (ublažuju udarni talas) su izrađena sjedišta, kabina, tovarni prostor i pod vozila. Protivpožarni sistem u vozilu ovakvog tipa se podrazumjeva. Največi uspjeh konstruktora je što je ovako zaštićeno vozilo teško svega 6.400 kg (za trećinu manje nego bilo koje drugo MRAP vozilo). Nosivost u konfiguraciji borbenog taktičkog vozila je 1,6 tona + 4 člana posade sa opremom, a u konfiguraciji borbenog vozila za podršku je 2,3 tone + 2 člana posade sa opremom. Osnovna verzija nema naoružanje, ali je konstrukcija vozila tako izvedena da se može jednostavno nadograditi više vrsta naoružanja (laki, srednji ili teški mitraljezi, lanseri raketa, protiv-oklopni navođeni projektili, …).

Po specifikicaji vojske Sjedinjenih Američkih Država postoje četri osnovna modela, a izvedena su iz sledeća tri: kamionet UTL (Utility), vozilo opšte namjene GP (General Purpose) i nosač oružija za blisku borbu CCWC (Close Combat Weapons Carrier). Osnovna četri modela po oznakama vojske SAD su:
- M1279 JLTV-UTL Utility je kamionet sa dvoje vrata koje prima dva vojnika (uključujući vozača), te ima veći tovarni dio iza kabine.
- M1280 JLTV-GP je osnovno vozilo sa četvoro vrata koje prima četri vojnika (uključujući vozača) sa manjim tovarnim dijelom nazad.
- M1278 JLTV-GP Heavy Guns Carrier je vozilo kao M1280, a koje je predviđeno da nosi teško nauružanje (koje se kasnije montira).
- M1281 JLTV-CCWC Close Combat Weapons Carrier je osnovno vozilo koje može da učestvuje u borbenim operacijama
Dostupna je i prikolica JLTV-T koju može da vuče bilo koje od četri osnovna vozila.

Pomenimo da je 2020 počeo razvoj vozila izviđačkog vozila JLTV-LRV (Light Reconnaissance Vehicle) koje nema tovarni dio već prima šest vojnika, a godinu ranije (od 2019 god.) počeo je razvoj sanitetske verzuje L-ATV Ambulance kojem je osnova JLTV-ULT.

Korisnici (sadašnji i budući)

Sjedinjene Američke Države su potpisale ugovor u avgustu 2015 god. i za sada je naručeno 49.099 primjeraka za kopnenu vojsku, oko 12.000 za specijalce, oko 2.000 primjeraka za vazdušne snage i oko 400 primjeraka za mornaricu, čime će broj u SAD premašti 63.000. Do kraja 2023 god. očekuje se da će biti isporućeno oko 6.300 vozila.
Slovenija je prvi kupac ovih vozila van Sjedinjenih Američkih Država. U novembru 2018 god. potpisan je ugovor da se između 2021 i 2023 god. isporuči 38 ovih vozila, da bi u septembru 2021 god. naručili dodatnih 37 vozila. Uz tih 75 naručenih vozila najavljano je da će se naručiti dodatnih 24 čime bi slovenačka vojska imala 99 Oškoša.
Crna Gora je u oktobru 2019 god. naručila 67 ovih vozila, a prvih 20 je isporučeno do kraja 2020 god., dok bi ostali trebali biti isporučeni do kraja 2023 god.
Litvanija je u novembru 2019 god. naručila 200 ovih vozila uz to da će najverovatnije kupiti još 200 po isporuci prvonaručenih. Prvih 50 vozila je isporučeno u avgustu 2021 god.
Sjeverna Makedonija je u novembru 2020 god. naručila 96 ovih vozila sa rokom isporuke do kraja 2024 god, a prva vozila su stigla tokom 2022 god.
Sjedinjene Američke Države, Slovenija, Crna Gora, Litvanija i Sjeverna Makedonija su, za sada, jedine države koje imaju Oshkosh L-ATV u svojim redovima, ipak neosporni kvaliteti vozila su primetni tako da će u korisnike da se upišu i sledeće države: Belgija je u septembru 2020 god. naručila 322 ovih vozila čime bi zamjenili svoju flotu Iveco LMV vozila, a prva isporuka se očekuje 2023 god. Brazil je u oktobru 2020 god. naručio 60 ovih vozila koji bi trebali biti isporučeni do 2026 god. Rumunija je u julu 2021 god. naručila 100 ovih vozila. Portugalija od aprila 2020 god. traži odgovarajuće vozilo kako bi zamjenili postojeću flotu koju čine Land Rover Defender i Toyota Land Cruser HZJ73LV, a Oshkosh L-ATV je ušao u uži izbor. Velika Britanija i njeno Ministarstvo odbrane je u junu 2016 god. pokrenula projekat višenamjenskog zaštićenog vozila MRV-P (Multi Role Vehicle-Protected) a uži izbor su ušla vozila Oshkosh, General Dynamics, RMMV i BAE Systems, te je moguće da upravo ovo vozilo nađe put i u vojsci Velike Britanije.

Tehničke karatkteristike:
motor: Gale Banks Engineering radne zapremine od 6,6 litara
snaga: 340 KS
mjenjač: automatski Allison 2500SP sa 6 brzina
vješanje: nezavisno Oshkosh TAK-4i
posada: 1 + 3
težina: 6.400 kg
dozvoljena ukupna težina: 10.200 kg
dužina: 6,2 m
širina: 2,5 m
visina: 2,6 m
brzina: 110 km/h
brzina unazad: 13 km/h
autonomija: 480 km

[wulfy]

Vojska Crne Gore (VCG)ima u svom voznom parku Oškoše koji su ,,rjedak zver'' još uvjek u vojskama van SAD. Zato je red da se napiše nešto i o drugim vozilima koje su u sastavu VCG.


ACHLEITNER RCV SURVIVOR

Kako je ovo relativno nepoznata austrijska kompanija ajde za početak da se upoznamo sa istom. Osnovana je 1932 god., a od 1960 god. konstruišu kamionske nadogradnje i prikolice. Specijalizuju se za proizvodnju karosrija po specifičnim narudžbama, prikolica i specijalnih vozila za policiju i vojsku sa i bez balističke zaštite. Od 1995 god. rade oklopne verzije automobila Mercedes-Benz G klase i Toyota Land Cruiser. Tokom 2010 god. prikazano je najnovije izviđačko i komandno vozilo (Reconnaisance & Command Vehicle) RCV iz serije Survivior 4x4 (preživljavanje). Za osnovu je uzeta šasija vozila Toyota Land Cruiser 200 koja je modifikovana u toj mjeri da može da ponese maksimalnu dozvoljenu težinu od 8 tona (nosivost oko 2,5 tone). Sa V8 motorom koji razvija 286 KS i 650 Nm ovo vozilo može da dosigne 100 km/h. Automatski mjenjač i zaključavanje diferencijala se podrazumjevaju. Oklop pruža zaštitu od pušćanog zrna (Stanag nivo 3), mina (Stanag nivo 2) i improvizovanih eksplozivanih uređaja (do 50 kg). Osim Crne Gore naišao sam podatak da je ovo borbeno vozilo naručila i Kenija (ima i civilna varijanta obojana u crno a za potrebe vožnje predsjednika Kenije). U svakom slučaju vrlo rijetko vozilo, ali pošto ima neke osnovne komponente od velikosrejkog vozila (Tojota) održavanje je donekle olakšano.

Tehničke karatkteristike:
snaga: 286 KS
obrtni moment: 650 Nm
mjenjač: automatski
dozvoljena ukupna težina: 8.000 kg
nosivost: 2.500 kg
dužina: 5,4 m
međuosovinski razmak: 3,2 m
širina: 2,3 m (2,6 m sa retrovizorima)
visina: 2,2 m
dubina vodenog gaza: 0,7 m
napadni ugao: 45%
bočni nagib: 80%
brzina: 110 km/h
autonomija: 800 km

[wulfy]

ACHLEITNER MMV SURVIVOR

Kao i predhodno opisanom vozilu i ovom je osnova Toyota Land Cruiser, ali izmjene nisu toliko velike tako da je karoserija ista. Militarizovano vozilo za zadatke (Militarized Mission Vehicle), skraćeno MMV, je zapravo Toyota Land Cruiser sa ojačanim vješanjem, dodatnom zaštitom motora i mjenjača, obojane u vojnu boju, mjesta za pet vojnika, a u prtljažniku se nalazi pet boksova za automatske puške (svaki vojnik po jednu), prostor za montiranje dvije antene i dvije radio stanice. Modifikovan je i kočioni sistem, te sistem usisa i izduva (kako bi vozilo moglo da ide kroz vodu). Uz sopstvenu težinu od 3.250 kg ima nosivost od 800 kg, a može da vuče prikolicu težine 750 kg. Uz pomoć motora koji razvija 173 KS maksimalna brzina mu je 130 km/h, a atonomija je 600 km. Iako je spolja izgleda kao Tojota prerada vozila je tolika da ima oznaku Achleitner MMV Survivor. Osim Crne Gore naišao sam podatak da je ovo vozilo naručila i Slovenija.

[wulfy]

ACS LAPV ENOK

Lako oklopno patrolno vozilo LAPV (Light Armoured Patrol Vehicle) se proizvodi u njemačom gradu Ajhah (Armored Car Systems GmbH), skraćeno ACS. Osnova za vozilo ACS LAPV Enok je Mercedes-Benz G klase, a konstrisan je tako da pruža balističku zaštitu, te veliku prohodnost (sa tim dodatnim teretom oklopa) na svim terenima. To je lako oklopno vozilo čija težina je 5,4 tona. Dužina mu je 4,82, širina 1,9 m, a visina 1,9 m. Uz motor od 184 KS može da ide do 95 km/h ima autonomiju od 700 km. Proizvodnja mu počinje 2008 god., a do 2013 god. njemačka vojska je dobila 247 ovih vozila. Od 2015 god. nudi se varijanta sa pojačanim oklopom te mu je težina 6,1 tona, a od 2018 god. je izmjenjen kako bi se moglo montirati nauružanje sa daljinskim upravljanjem. Osim njemačke (oko 330 vozila) vojske i policije korisnici ovog vozila su i policijske jedinice iz Finska (15 vozila), Austrije (nema podataka o broju vozila) i vojska iz Crne Gore (6 vozila).

[wulfy]

FMTV (LMTV i MTV)
Stewart & Stevenson, Armor Holdings, BAE Systems i Oshkosh

LMTV i MTV pripadaju porodici taktičkih kamiona za vojsku Sjedinjenih Američkih Država, a proizvode se od 1996 god. do danas. Osim vojske SAD ovaj kamion koriste i mnoge druge vojske, a porjeklo mu je iz Austrije.

Preteča modela

Štajer-Dajmler-Puh (Steyr-Daimler-Puch) je ogromna kompanija iz Austrije koja, između ostalog, proizvodi kamione koji imaju ime Štajer (Steyr). Kod kamiona je kabina jedna od komponenti čiji je razvoj skup, pogotovo kada je 1962 god. holandski DAF postavio standard u dizajniranju trambus kabine (kabina iznad motora). To je bila moderna kabina (čiji se dizajnerski postulati i danas sljede) koja je vozaču i suvozaču pružala udobnost (do tada nezamislivu u kamionima), odličnu preglednost, mogućnost ugradnje dva ležaja, sa komandama na dohvat ruke i preglednim istrumentima. DAF 2600 je postavio standard, a ubrzo i sve druge kompanije su sljedile tu filozofiju jer je najavljeno otvaranje evropskog tržišta (postepeno ukidanje carina počešvši od 1968 god. u sklopu stvaranja Evropske Ekonomske Zajednice) te gama kamiona koje pojedine kompanije imaju u ponudi neće biti namjenjena isključivo domaćem tržištu. Takvu vrstu kabine počinje nudi Sisu KB-112 (iz 1962 god.); Fiat 619 (iz 1964 god.); Volvo F88 (iz 1965 god.); MAN F7 i Saviem SM Europa (iz 1967 god.); Scania LB140 (iz 1969 god.); Mercedes-Benz NG (iz 1973 god.); … Štajer je takođe htio da se uključi na tržište sa takvom modernom kabinom jer će se na njihovo austrijsko tržište pojaviti neki od pomenutih kamiona sa konkuretnom (bez carine) cijenom. Poslije nekoliko pregovora o zajedničkom razvoju kabine nisu našli partnera, te su se upustili u samostalni razvoj. Tokom 1968 god. pojavljuje se kamion Štajer serije 90 sa novom modernom trambus kabinom, te ukupno dozvoljenom težinom od 14,5 do 16 tona, a od 1969 god. se nudi i u kategoriji ukupno dozvoljene težine od 8,5 tona, a od 1971 god. i ukupno dozvoljene težine od 22 t, da bi 1975 bila i varijanta sa ukupno dozvoljenom težinom od 28 tona. Steyr 90 koji pripada kategoriji srednje teških i teških kamiona je imao pogonske motore koji su razvijali od 132 do 320 KS. Druga generacija oznake Steyr 91 se pojavljuje 1978 god. te uz dodatne modifikacije kabine koja zadržava osnovne konture nudi kipovanje iste kako bi se lakše pristupilo motoru. Od 1981 god. nudi se i verzija sa četri osovine, a najjači motori razvijaju 550 KS. Sledeći redizajn iz 1986 god. znači oznaku Steyr 92 (za srednje teške kamione, dok se na teškim kamionima kabina manje izmjenila i nosila je oznaku Steyr 91 Plus), te je izgled kabine dodatno prilagođen trendovima, mada je to u osnovi jedna te ista kabina. Dakle, kamion sa puno varijanti koji se nudi sa dvije, tri ili četri osovine, te u koncepcijama 4x2, 4x4, 6x2, 6x4, 6x6, 8x2, 8x4 i 8x8. Pomenimo da se Steyr 91 po licenci proizvodio u Japanu, Južnoj Koreji i Kini (čak do 2003 god.). Proizvodnja ovog kamiona se prekida 1994 god.

Za ovu priču je bitna 1983 god. od kada se nudi Steyr 91M, militarizovana verzija pomenutog kamiona u konfiguraciji 4x4, a koji je našao kupce u vojskama Austrije, Kanade, Saudijske Arabije i Grčke. Uskoro se mjenjaju oznake pa prvo ide broj koji pokazuje približnu ukupno dozvoljenu težinu kamiona, onda ide slovna oznaka ,,S’’ za civilne kamione, odnosno ,,M’’ za vojne, te onda ide brojka koja govori približnu snagu motora pomnoženo sa deset. Time vojni model konfiguracije 4x4 ima oznaku Steyr 12M18 (12 tona ukupne težine, 180 KS). Upravo je kamion Steyer 12M18 bio taj koji učestvovao na konkursu za odabir novog kamiona za vojsku Sjedinjenih Američkih Država.

Razvoj modela za američku vojsku

Tokom 1984 god. američka vojska je pokrenula program za razvoj lakog srednje teškog taktičkog kamiona (Light Medium Tactical Vehicle), skraćeno LMTV, kojom bi zamjenili tadašnje kamione REO (2,5 tone nosivost) i srednje teškog taktičkog kamiona (Medium Tactical Vehicle), skraćeno MTV, kojim bi zamjenili tadašnje kamione AM General M939 (5 tona nosivost). Po urađenoj analizi zaključeno je da bi najbolje bilo da jednim kamionom (modularna gradnja) pokriju obije kategorije, te su do 1988 god. napisani tehnički zahtjevi koje mora da zadovoljava porodica srednje teških taktičkih kamiona (Family of Medium Tactical Vehicles), skraćeno FMTV. Time je definisano da LMTV treba da bude koncepcije 4x4, a MTV koncepcije 6x6. U oktobru 1988 god. tri kompanije (Stewart & Stevenson, Tactical Truck Corporation i Teledyne Continental Motors) se prijavljuju na konkurs, a 15 prototipova trebaju da predstave u januaru 1989 god.

Stjuart i Stivenson (Stewart & Stevenson) prave prototipove u Austriji na bazi kamiona Steyr 12M18. Da bi zadovoljili propozicije konkursa kojim je propisano da u kamion mora imati minimum 50% američkih djelova rade izmjene na tom kamionu tako što mu ugrađuju drugi motor (Caterpillar), automatski mjenjač (Allison), osovine (Meritor), te još neke djelove. Poboljšana antikorozivna zaštita kabine i šasije (ista se radi od švedskog čelika) čini je ovo prvi kamion u američkoj vojsci koji je prošao tzv. test ubrzanog starenja gdje se vidi stanje kamiona poslije 22 godine upotrebe. Nakon urađenih testiranja kompanija Stjuart i Stivenson 1991 god. potpisuje ugovor za isporuku 11.000 vozila do 1997 god. Pomenili smo da se Steyr 91 Plus, odnosno Steyr 92 prestao proizvoditi u Austriji 1994 god.? Da, time je i alat za izradu djelova kamiona mogao da se preseli u Teksas čime bi kamion postao još više američki, a sama kabina je ona sa modela Steyr 92. Prvi FMTV kamion silazi sa proizvodne trake u januaru 1996 god, a nudi se u dvije pomenute varijante, kao 4x4 LMTV (Light Medium Tactical Vehicle) nosivosti 2,5 tone, te kao 6x6 MTV (Medium Tactical Vehicle) nosivosti 5 tona, a Katepilar motor radne zapremine 6,6 litara razvija 225 KS za LMTV, odnosno 290 KS za MTV varijantu. Snaga se prenosi na sva četri (šest) točkova u odnosu 30% na prednju osovinu, 70% nazad, a kada se prebaci u terenski režim rada odnos prenosa je 50-50. Ovo je i prvi taktički kamion za američku vojsku sa trambus kabinom, a FMTV se nudio u 17 varijanti (4 varijante za LMTV i 13 varijanti za MTV), no, prilagođavanje kamiona u zavisnosti od potreba terena (ratišta) je proces koji još uvijek traje, tako da se uvjek pojavljuju nove verzije, a pojedine ,,idu u penziju’’.

Stjuart i Stivenson u oktobru 1998 god. potpisuju ugovor za dodatnih 8.000 kamiona i 1.500 odgovarajućih prikolica, da bi to bilo izmjenjeno na 11.500 kamona i 2.200 prikolica do 2004 god. Tokom 2000 god. sljedi redizajn te je interna oznaka ove serije kamiona FMTV A1, a predhodni standard od tada označavaju kao FMTV A0. FMTV A1 je opremljen većim mototom koji iz 7,2 litre radne zapremine izvlači 275 KS za varijantu LMTV, odnosno 330 KS za varijantu MTV. Osim motora izmjenjen je i automatski mjenjač, a dodat je sistem protiv blokiranja točkova (ABS).

Novi ugovor Stjuart i Stivenson dobijaju 2004 god. kojim se podrazumjeva modernizacija postojećih (već proizvedenih kamiona), te isporuka dodatnih oko 10.000 primjeraka. Oznaka kamiona poslije ovog redizajna je FMTV A1CR (Competitive Rebuy), odnosno FMTV A1R. Ugrađuje se, između ostalog, novi motor (Caterpillar C7 sa odgovarajućim ekološkim normama) koji razvija istu snagu (275, odnosno 330 KS) kao i predhodni. U maju 2006 Armor Holdings kupuje kompaniju Stjuart i Stivenson, da bi u avgustu 2007 Armor Holdings bio preuzet od strane britanske kompanije BAE Sistemi (BAE Systems). Pomenimo da je 2004 god. počeo i razvoj oklopa za kamione FMTV. BAE Sistem je kompanija sa puno iskustva u razvoju oklopa za vojna vozila, te razvijaju za FMTV kabinu odgovarajući oklop. Napravljene su dvije varijante, tzv. komplet A (koji podrazumjeva potpuno novu kabinu koju je razvio BAE sistem) i komplet B koji podrazumjeva postojeću kabinu koja je dodatno oklopljena (blindirana). Kompletom A se prekida vizuelna veza sa austrijskim korjenima jer ta kabina ne liči na onu koja je krasila civilne kamione, ali je komlet B na kojem se još uvjek vide konture originalne kabine.

U avgustu 2009 god. ugovor dobija Oškoš (Oshkosh) koji podrazumjeva poboljšanje oko 10.000 kamiona na nivo FMTV A1P2. Oškoš neće raditi poboljšanja na vozilima koja nose sisteme HIMARS, Patriot i MEADS, te one koji se mogu da se ispuste iz aviona (LVAD). Oškoš takođe neće raditi kamione koji imaju oklopljenu kabinu koju je napravio i razvio BAE sistem (BAE Systems). BAE Sistem paraleno radi proizvodnju ovih kamiona do isteka ugovora. Poslije 2011 god. (kada se završava program prepravke) kamione FMTV počinje da proizvodi Oškoš (Oshkosh) u nivou FMTV A1P2. Osim za američku vojsku ovaj kamion se pokazao zanimljivim i pojedinim inostranim armijama pa su kupci vojske Izraela, Argentine, Libana, Rumunije,… (mada treba biti iskren i reći da pojedinini kupci u inostranstvu nisu toliko zaiteresovani za sami kamion koliko za neke sisteme koje isti nosi).

...

[wulfy]

...

Po američkom vojničkom sistemu označavanja postoje sledeće varijante ovog kamiona (bez obzira pripadaju li kategoriji FMTV A0, FMTV A1, FMTV A1R ili FMTV A1P2):
- M1078 – 4x4 LMTV sandučar
- M1079 – 4x4 LMTV kombi
- M1080 – 4x4 LMTV sa šasijom za nadogradnju
- M1081 – 4x4 LMTV sa mogućnošću da se izbaci iz aviona
- M1082 – prikolica sa jednom osovinom (za LMTV)
- M1083 – 6x6 MTV sandučar
- M1084 – 6x6 MTV koji nosi opremu
- M1085 – 6x6 MTV sandučar sa produženim međuosovinskim razmakom
- M1086 – 6x6 MTV sa produženim međuosovinskim razmakom koji nosi opremu
- M1087 – 6x6 MTV kombi sa produženim međuosovinskim razmakom
- M1088 – 6x6 MTV tegljač
- M1089 – 6x6 MTV šlepa
- M1090 – 6x6 MTV kiper
- M1091 – 6x6 MTV cistjerna (rađena samo kao prototip)
- M1092 – 6x6 MTV šasija
- M1093 – 6x6 MTV sandučar koji se može da se ispusti iz aviona
- M1094 – 6x6 MTV kiper koji se može da se ispusti iz aviona
- M1095 – prikolica sa dvije osovine (za MTV)
- M1096 – 6x6 MTV sa produženom šasijom za nadogradnju
- M1140 – 6x6 MTV nosač za višecjevni bacač raketa HIMARS
- M1147 – 6x6 MTV sa sistemom za utovar/istovar kontenjera
- M1148 – 6x6 MTV sa sistemom za utovar/istovar kontenjera povećane nosivosti na 8 tona
- M1157 – 6x6 MTV kiper nosivosti 10 tona
- M1160 – 6x6 MTV nosač radara za sistem protivvazdušne odbrane MEADS
- M1273 – 6x6 MTV šasija sa povećanom nosivošću od 10 tona
Uz ovoliko varijati (24 verzije sa početnih 17) proizvedeno je puno ovih kamona, tako da je od 1996 do 2011 god. (Stewart & Stevenson, Armor Holdings i BAE Systems) napravljeno oko 74.000 kamiona i prikolica, a od 2011 do 2021 god. (Oshkosh) je napavio više od 40.000 kamiona i prikolica, te proizvodnja još traje, bar do 2023 god. kada se očekuje zamjena.

Zamjena

Tokom 2014 god. došlo se do zaključka da će do 2025 god. ovaj kamion biti zastario, te su u oktobru 2016 god. date tehničke specifikacije za drugu generaciju familije srednje teških taktičkih vozila (FMTV A2) koji podrazumjeva zaštitu poda vozila od naleta na mine, da vješanje, točkovi i gume mogu podjeti veće opterećenje, veća snaga motora, veći stepen sigurnosti, … u junu 2021 god. na konkurs američke vojke za FMTV A2 su se prijavile kompanije Oškoš i AM General, a najavljeno je da se prve serijske varijante očekuju u junu 2023 god.

[Bluemoon]

Ako ne smeta jedan kratak video o evoluciji UAZ-a.

[wulfy]

IVECO ACTL

Kako je nastala kompanija Iveco odbrambena vozila (Iveco Defense Vehicles) - Iveco D.V.

Fiat 1925 god. kupuje italijansku kompaniju SPA (Società Piemontese Automobili) koja se takođe bavila proizvodnjom raznih vrsta vozila. Već 1929 godine formira se posebna kompanija Fiat transportna vozila (Fiat Veicoli Industriali), skraćeno Fiat V.I. u čiji sastav ulazi pomenuta kompanija SPA, kao i kompanija Ceirano GB & C koja se takođe bavila proizvodnjom automobila. Fiat V.I. je zadužen za proizvodnju teretnih vozila nosivosti od 0,3 do 10 tona, kao i za autobuse koji imaju od 16 do 40 sjedišta. Već 1933 god. Fiat postaje vlasnikom automobilskih kompanija Züst i OM (Officine Meccaniche), a ovu drugu kompaniju pridružuje kompaniji Fiat V.I. Da bi Fiat mogao prodavati automobile sa konkuretnom cijenom (bez cariniskih davanja koja su u to vrijeme bila ogramna) formira u Francuskoj 1934 god. kompaniju SIMCA (Société industrielle de mécanique et carrosserie automobile). SIMCA (odnosno Fiat) 1949 god. kupuje francusku kompaniju Unic, da bi Unic 1956 god. sebi pripojio i kompaniju Saurer Francuska. Od 1966 god. Unic posluje pod kompanijom Fiat V.I. Pomenimo da američki Chrysler 1958 god. postaje vlasnikom 25% kompanije Simca, da bi do 1962 god. udio u vlasništvu digli na 63%, te 1970 god. od Fiata otkupljuju sve preostale dionice te je preimenuju u Chrysler France, no već 1978 god. Chreysler je prodaje kompaniji Pežo čime prvi put od osnivinja Simca postaje 100% francuska. Već sledeće godine mjenjau ime u Talbot, no vratimo se na temu. Fiat 1969 god. pripaja sebi i kompaniju Lancia, a dio za proizvodnju komercijalnih vozila postaje Lancia Veicoli Speciali, skraćeno Lancia V.S. Tokom 1974 god. Fiat V.I. kupuje 75% kompanije Magirus-Deutz od matične kompanije KHD (Klöckner-Humboldt-Deutz).

Ovo je sve bio uvod u 1975 god. kada se formira IVECO (Industrial vehicles corporation) koju čine sve ove nabrojane kompanije (Fiat V.I., Lancia V.S., OM, Unic i Magirus-Deutz). Pomenimo da je 1976 god. Fiat postao vlasnikom kompanije Alfa Romeo (koja je imala i svoj komercijalni program, a čije iskustvo je ugrađeno u novoformiranu kompaniju Iveco). Ono što je najbitnije za ovaj dio priče je da se u okviru Iveco grupacije 1985 god. formira kompanije Iveco Defense Vehicles, skraćeno Iveco D.V., koja je zadužena za vojni program vozila. Tokom 1986 Iveco grupaciji se pridružuje i italijanska kompanija Astra specijalizovana za kamione koje prevoze teški teret. Od 1990 god. Astra je zadužena za proizvodnju vozila iz programa Iveco D.V. Za italijansko tržište (vojsku) vojna vozila nose oznaku Astra, a za izvoz Iveco-Astra ili Iveco.

Fiat i Iveco kamioni specijalizovani za vojsku

Fiat V.I. je za potrebe vatrogasaca, šumskih rendžera, hitne pomoći koje treba da djeluju na teškim terenima, policiju,... razvio terenski kamion sa pogonom 4x4. Ovaj terenski kamion se od 1975 god. nudi sa tri oznake: Fiat 65 PC 4x4 (3.455 kubika i 82 KS), Fiat 75 PC 4x4 (5.132 kubika i 122 KS) i Fiat 90 PC 4x4 (5.132 kubika i 122 KS). Od stvaranja Iveco grupacije, a u zavisnosti od tržišta, imali su i logo OM, Lancia, Unic, Magirus, Steyer ili Saurer. Najslabija varijanta se prestaje prozvoditi 1980 god., a od 1983 god. u ponudi je novi dizel motor sa turbo punjačem, te se nude sledeći modeli: Iveco 75.14 4x4 (5.861 kubik i 135 KS), Iveco 80.14 4x4 (5.861 kubik i 135 KS), Iveco 80.16 4x4 (5.861 kubik i 160 KS) i Iveco 90.17 4x4 (5.861 kubik i 170 KS). Ovaj kamion je bio osnova i za vojnu varijantu. Vojna varijanta je imala dizel motor zapremine 5.499 kubika koji je razvijao 130 KS, te mu je 1974 god. oznaka bila Fiat 75 PM 4x4, da bi sledeće 1975 god. dobio oznaku Fiat ACL 75 4x4. Osim ove varijante koja ima ukupnu težinu od 7,3 t predstavljena je i teža varijanta koja može imati ukupnu težinu od 9,55 t, pa je oznaka te verzije Fiat 90 PMS 4x4. Kao i civilne verzije, i vojna verzija 1983 god. dobija novi motor zapremine 5.861 kubik koji razvija 170 KS, pa je oznaka kamiona Iveco ACM 80/90. Italijanska vojska je 1990 god. u službu uvela kamion Iveco ACM 90 koji je izveden iz predhodnog. Kodna oznaka ovog kamiona je Fiat 6613G. Značenje oznake je sledeće: AC je Autocaro što znači kamion, M je Medio što znači srednje a 90 znači da je ušao u službu 1990 god. Pogonski motor je isti, te ima 5.861 kubik iz kojih izvlači 170 KS.

Kamioni Fiat 6602 (u konfiguraciji 4x4) i Fiat 6607 (u konfiguraciji 6x6) predstavljeni su 1962 god sa pogonom na benzin. Iz te porodice kamiona 1969 god. je pristekao je Fiat 6605 TM69 sa dizel motorom zapremine 13.798 kubika iz kojih izvlači 260 KS. Konfiguracija je 6x6, a ukupna dozvoljena težina je 19,2 t. Proizvodnja je prestala 1970 god. jer su se jedinice italijanske vojske snadbjele sa traženim brojem ovih ovih kamiona.

Tokom 1977 god. italijanska vojska raspisuje tender za vozilom koje može da povuće 50 t (tenk) na putu i u terenskim uslovima, te da bez ikakve pripreme može da prođe kroz vodu duboku 1,2 m, a da je minimalni radijus kretanja 400 km. Iveco i Bartoletti (kompanija koja proizvodi poluprikolice) su dobili tender. Vučni voz je dobio oznaku Iveco ATC 81, a sastoji se od tegljača Iveco 6623.G.30023-320PTM i poluprikolice Bartoletti TCS 50.BO. Iza oznake Iveco ATC 81 kriju se sledeća značenja: AT je Autoarticolato (tegljač), C je Cingolati (tenk na prikolici), a 81 znači da je 1981 god. počeo da stupa u službu italijanske vojske. Za pogon je zadužen V8 motor zapremine 17.174 kubika iz kojih je izvučeno 450 KS i 1.795 Nm. Godinu kasnije (1978 god.) raspisan je konkurs za vučni voz koji može ponjeti 60 t (teže tenkove sa opremom) tako da su isti proizvođači (Iveco i Bartoletti) konstruisali i ovaj vuči voz veće nosivosti. Sa istim motorom od 17.174 kubika, a koji razvija 450 KS tegljač ima oznaku Iveco 320.45 WTM. Dizajn je sličan kao i predhodniku.

razvoj ACTL kamiona

Sredinom devedesetih godina prošlog vijeka italijanska vojska je krenula u reorganizaciju koja je podrazumjevala i unapređenje opreme. Postavljeno je nekoliko zadataka prilikom konstruisanja nove porodice vozila. Neki od njih su veća efikasnost kod vuče, da šira paleta vozila imaju zajedničke dijelove, da se smanji prosječna potrošnja goriva, da odgovaraju opremi u standardima NATO, te da zamjene goreopisane kamione u svim kategorijama. Time zahvaljujući modularnoj gradnji kamion, u zavisnosti od potrebe može biti konfiguracije 4x4, 6x6 ili 8x8.

Civilni kamioni Astra HD9 i Astra HD6 su uzeti kao osnova. Vojnom kamionu data je oznaka ACTL (AC je AutoCaro što znači kamion, T znači taktičko, a L ima značenje logistika). Nude se tri familije ovih vozila.

SM (Standard Military) što je zapravo osnovna verzija kamiona za vojnu upotrebu. U zavisnosti od pogona pokretani su raznim motorima, pa 4x4 varijanta je pokretana Iveco Cursor 8 F2B motorom koji iz 9.500 kubika izvlači 310 KS i 1.100 Nm, a varijanta 6x6 je pokretana Iveco Cursor 13 F3B motorom koji iz 12.882 kubika izvlači 400 KS i 1.900 Nm, a varijanta 8x8 je pokretana Iveco Cursor 13 F3B motorom koji iz 17.173 kubika izvlači 480 KS i 2.200 Nm. Postoji 17 varijanti ovog kamiona u SM konfiguraciji:
- Astra ACTL SMR 44.30 bazni 4x4
- Astra ACTL SMR 44.31 EI, AM, MM ili CMCRI
- Astra ACTL SMR 44.31 teleskopska ruka
- Astra ACTL SMR 44.31 EI ili MM
- Astra ACTL SMR 44.31 AM
- Astra ACTL SMR 44.31 GdF
- Astra ACTL SMR 44.31 sa pomičnom radnom platformom
- Astra ACTL SMR 44.31 kiper
- Astra ACTL SMR 66.40
- Astra ACTL SMR 66.40 kiper
- Astra ACTL SMR 66.40 CAD
- Astra ACTL SMR 88.42 M2000
- Astra ACTL SMR 88.45 BAD
- Astra ACTL SMR 88.45 BID
- Astra ACTL SMR 88.45 C 300M
- Astra ACTL SMR 88.45 C 400M
- Astra ACTL SMR 88.50 TIM 8x8

SMH (Standard Military Heavy) je zapravo predhodna familija, ali sa ojačanim dijelovima da može da vuče teže nestandardne dijelove.

HD-6 su zapravo SMH vozila (za vuču teških nestandardnih stvari) ali sa civilnom kabinom (Astra) i ostalim civilnim karakteristikama za primjenu na terenima gdje nije poželjno vidjeti vozilo sa vojnim karakteristikama.

Ova porodica kamiona predstavljena je 2002 god. Sa širokim opsegom nosivosti, konfiguracije vučnog voza, raznolikim rasponom snage i konfiguracije pogona ACTL ima široku uporebu. Ono što je važnije da cijeli raspon vozila ima dosta zajedničkih dijelova čime je logistika oko održavanja voznog parka oplakšana. Osim italijanske vojske sve ove prednosti su primetile i vojske Španije, Holandije i Irske koje su naručile ovaj kamion. ACTL je zamjenio sve predhodno pomenute kamione u ovoj priči. Od šarolikog voznog parka došlo se do unificiranog.

Proizvodnja kamiona Iveco ACTL u svim konfiguracijama još uvijek traje. Pomenimo neke verzije kamiona koje nemaju ACTL u oznaci, ali se na neki način mogu svrstati u tu porodicu (zajednički dijelovi).

[Bluemoon]

Kada je na IVECO Defense vozila oklopnih kamiona na MSPO 2011 u Poljskoj predstavljen ovaj prvi na slici pored specifikacija su naveli da je dobar i za raspon temperaturnih razlika od debelog minusa do visokog plusa.
Kabina mu je inače najveći adut po svemu sudeći iako izgleda nezgrapno.

Sent from my SM-A336B using Tapatalk

[wulfy]

RENAULT SHERPA

Kako je osnovana kompanija Arquus

Latil je osnovan 1898 god. u Marseju, a bavili su se kamionima i teškim poljoprivrednim i terenskim programom. Souma (Société d’outillage mécanique et d’usinage d’artillerie) nastaje 1914 god. kada su se ujedinile tri kompanije, jedna iz Sena-San Denija (Bouhey), jedna iz Sent Uana (Farcot) i jedna iz Pariza (Champigneul), a bavili su se proizvodnjom autobusa, kamiona, oklopnih vozila, šinskih vozila, prikolica, poluprikolica i raznih specijalizovanih alata. Reno (Renault) je osnovan 1898 u gradu Bulonj Bijankur (Boulogne-Billancourt) a prozvode sve, od automobila do tenka. Program Renoa za proizvodnju kamiona i autobusa se odvaja te 1955 god., te taj odvojeni dio sa kompanijama Latil i Souma se ujedinjuje u kompaniju Saviem (Société Anonyme de Véhicules Industriels et d’Équipements Mécaniques) tokom oktobra 1955 god. Sve tri kompanije su imala komercijalna vozila sa svojim oznakama, ali se pored originalnog znaka paralelno pojavljivao i natpis Saviem, da bi se od 1957 sva komercijalna vozila iz programa označivila samo kao Saviem-LRS (LRS je od Latil, Renault i Souma). No, od 1960 god. na svim komercijalnim vozilima stoji samo oznaka Saviem.

Mišelin (Michelin) je osnovan 1889 god. u gradu Klermon Feran, a djelatnost mu je proizvodnja pneumatika za sve vrste vozila. Mišelin 1934 god. postaje vlasnik automobilske kompanije Citroen (Citroën). Berliet je osnovan 1899 god. u gradu Vensije (Vénissieux) na jugoistoku Francuske, te se bave proizvodnjom automobila, autobusa, kamiona i vojnih vozila. Panhard (tada kao Panhard et Levassor, a poslije drugog svjetskog rata kao Panhard) je osnovan 1889 god. te se bavi proizvodnjom automobila, kamiona i vojnih vozila. Citroen 1967 god. pruzima kompanije Berliet i Panhard. Usljed prve naftne krize (1973 god.) i velikog novca koji je Citroen prije toga izdvojio za razvoj novih modela nalazi se pred bankrotom. Mišelin želi da proda gubitaše (Citroen i Barliet) te se obraća švedskom Volvu i italijanskom Fiatu. Francuska vlada stavlja veto na prodaju tih kompanija van Francuske, pa Citroen (zahedno sa Panhardom) ide ,,pod skute’’ Pežou (Peugeot) formirajući PSA grupaciju, a Saviem postaje vlasnik kompanije Berliet. Tim udruživanjem to postaje jedini proizvođač srednje teškog i teškog komercijalnog programa u Francuskoj, te 1978 god. mjenjaju ime iz Saivem u ,,Reno industrijska vozila’’ (Renault Véhicules Industriels), skraćeno Renault V.I. Renault V.I. ima u svom programu komercijalna vozila Berliet i Saviem, ali od 1980 god. više ne postoje te oznake, već na svakom vozilu stoji samo znak Reno (Renault).

Reno 1979 god. posjeduje 10% američke kompanije Mak (Mack), da bi do se 1983 god. taj udio povećao na 40%. Tokom 1987 god. Reno svoj udio vlasništva nad kompanijom Mak predaje kompaniji ,,Reno industrijska vozila’’ (Renault Véhicules Industriels), te je do 1990 god. postao vlasnikom cjelokupnih dionica Maka.

Renault V.I. se bavi proizvodnjom kamiona i autobusa, a 1999 god. dio za proizvodnju autobusa se izdavja, te zajedno sa dijelom Iveco grupacije za proizvodnju autobusa stvaraju novu kompaniju Irisbus. Iste te 1999 god. Volvo se razdvaja na Volvo automobile (Volvo personvagnar) i Volvo grupu (Volvokoncernen) koja radi sa kamionima, radnim mašinama, industrijskim i brodskim motorima, ... Tokom 2001 god. ,,Reno industrijska vozila’’ (Renault Véhicules Industriels) prelaze u vlasništvo Vovo grupe (Volvo grupa je na taj način postala i vlasnik američke kompanije Mak) čime Reno postaje vlasnikom 21,6% Volvo grupe. Tada Renault V.I. prodaje svoj udio u Irisbusu grupaciji Iveko, tako da više nemaju u proizvodnom programu autobuse. Zato tokom 2002 godine ,,Reno industrijska vozila’’ (Renault V.I.) mjenja ime u ,,Reno kamioni’’ (Renault Truck).

Da, treba pomenuti da u okviru kompanije ,,Reno kamioni’’ (Renault Trucks) od 2002 god. postoji odeljenje ,,Reno vojni kamioni’’ (Renault Trucks Defense), skraćeno RDT, sa sjedištem u Versaju (Versailles). RDT (Renault Trucks Defense) tokom 2006 god. postaje vlasnik kompanije ACMAT (Ateliers de Construction Mécanique de L'Atlantique) koja je specijalizovana za proizvodnju borbenih vozila, a osnovana je 1948 god. Uverland (Auverland) je kompanija osnovana 1980 god. specijalizovana za vojna vozila, a njihov najveći uspjeh je malo zaštitno vozilo PVP (Petit Véhicule Protégé) koje počinju da prodaju 2004 god., te u januaru 2005 god. od PSA grupacije kupuju pravo na ime Panhard (koje je još uvjek cjenjeno u Francuskoj), te daju novo ime grupaciji Panhard Defence. U novembru 2012 god. ,,Reno vojni kamioni’’ (Renault Trucks Defense) kupuju kompaniju Panhard Defence (koju, kao što smo vidjeli čine kompanije Panhard i Auverland).

Do 2012 god. Reno prodaje svoj udio u Volvo grupi, a Volvo grupa je 2013 god. prodala svoj dio za proizvodnju građevinskih mašina (Terex Corporation). U novembru 2016 god. Volvo grupa objavljuje da želi da proda dio za vojne potrebe (taj dio čini 1,5% prihoda Volvo grupi), a tu spadaju: ,,Reno vojni kamioni’’ (Renault Truck Defence), ,,Mak vojna vozila’’ (Mack Defence), ,,Volvo vojna vozila’’ (Volvo Defence), ACMAT i Panhard Defence. Ipak 2017 god. povlače odluku o prodaji, a 2018 god. reoraganizuju vojni program te formiraju kompaniju Arkus (Arquus) u koju ulaze sve tri francuske kompanije (Renault Truck Defence, ACMAT i Panhard Defence) sa širokim proizvodnim programom. Samo ime Arkus (Arguus) je nastalo kombinacijom dvije latinske riječi ,,oružje’’ (Arma) i ,,konj’’ (Equus). Sjedište kompanije Arkus je u Versaj.

Preteča modela

Za potrebe francuskih naftnih kompanija koje su radile na sjeveru Afrike tokom 1957 god. predstavljen je kamion Berliet GBC8 6x6. Taj kamion je zapao za oko francuskim vojnim vlastima koje su tražile zamjenu za američki kamion iz drugog svjetskog rata (GMC CCKW) sa nekim domaćim proizvodom. Testiranje vojne verzije u realnim uslovima zbilo se tokom Alžirskog rata (koji je trajao od 1954 do 1962 god.). Na osnovu tog iskustva 1959 god. konstruisana je vojna verzija kamiona koji nosi oznaku Berliet GBC 8KT. Francuska vojska naručuje ovaj kamion u velikom broju primjeraka. Berliet GBC 8KT ima nosivososti 4 tone, a pogonjen je motorom od 7.900 kubika koji može da se pokreće na nekoliko tipova goriva (alkohol, gas, dizel,...). Isporuka francuskoj vojsci je trajala do 1977 god. U zavisnosti od izvora isporučeno je između 16.000 i 19.000 ovih kamiona. Pomenimo da je umanjena varijanta ovog vojnog kamiona (u konfiguraciji 4x4) isporučena Alžiru i Portugaliji.

Krajem osamdesetih/početkom devedesetih će da isteknu resursi za kamione Berliet GBC 8KT, te 1992 god. francuska vojska traži zamjenu, no umjesto zamjene Renault V.I. je ponudio da doradi postojeće kamione tako što će povećati nosivost sa 4 na 5 tona (na terenu), zamjenu motora koji radi na dizel i razvija 175 KS (stari 125 KS), a domet bi se povećao na 800 km (ranije 600 km). Osim tih tehničkih izmjena montirali bi i novu udobniju kabinu (kao i na predhodniku njuškaša). Sama šasija nije puno dirana jer na nju nije bilo primjedbi tokom eksplotacije, a na gore opisan način je između 1997 i 2009 god. prepravljeno preko 8.000 vozila. Poslije prepravke ti kamioni su nosili oznaku Renault GBC-180. Renault GBC-180, dakle nije novi kamion, već je to Berliet GBC 8KT sa produženim resursima. Sva ova iskustva na razvoju vozila Berliet GBC 8KT, odnosno Renault GBC-180 su poslužila za osnovu razvoja novog vozila.

Ipak, Renault V.I. nije samo produžavao resurse, proizvodio je kamione za francusku vojsku, pa 1982 god. predstavljaju seriju sa pogonom na svim točkovima (Toutes Roues Motrices), skrećeno TRM. Prvi je Renault TRM 2000 koji treba da zamjeni kamione Saviem TP3 i S.U.M.B. (Simca Unic Marmon Bocquet) MH 600 BS, a nosivost mu je oko 2 tone (ukupno dozvoljena težina 6,1 tonu), te ga pokreće motor koji razvija 117 KS. Renult TRM 2000 se proizvodio do 1990 god., a napravljeno ih je u oko 5.600 primjeraka. Paralelno sa njim je počeo da se proizvodi Renault TRM 9000, koji od 1985 god. postaje Renault TRM 10000, a nosivost mu je od 10 do 16 tona (u zavisnosti od opreme), odnosno ukupna dozvoljena težina je od 23, do 29 tona. Napravljeno je manje od 2.000 ovih kamiona. Za vuču nove generacije tenkova (Leclerc) trebao je kamion koji može da povuće 60 tona. Na osnovu kamiona Renault TRM 10000 1995 je napravljen kamion Renault TRM 700-100 koji uz pomoć motora koji razvija 700 KS može da ima težinu vučnog voza od 98 tona. Napravljeno je 179 ovih vozila.

Time je francuska vojska opremljena kamionima: Renault TRM 2000 konfiguracije 4x4 i ukupno dozvoljene težine od 6,1 tona; Berliet GBC 8KT – Renault GBC-180 konfiguracije 6x6 i ukupno dozvoljene težine od 12,8 tona; Renault TRM 10000 konfiguracije 6x6 i ukupno dozvoljene težine od 23 do 29 tona i Renault TRM 700-100 konfiguracije 6x6 i ukupno dozvoljene težine vučnog voza od 98 tona. No, po isteku resursa treba tu grupu kamiona zamjeniti sa novim.

...

[wulfy]

...

Renault Sherpa

Vođeni idejom unifikacije (šasija sa istim elementima, osovine, sistem prenosa, kabina, …) na istoj tehničkoj osnovi je krenuo razvoj više vrsta kamiona. Na vojnom sajmu u Parizu 2004 god. predstavljena su dva vozila.

Renault Sherpa 5 je kamion koji je konstruisan tako da uslovima normalne vožnje nema pogon na prednjoj osovini, a u slučaju terenske vožnje pogon se prebacije na sve osovine. Ukoliko ima dvije osovine (4x2, odnosno u terenskom režimu 4x4) onda je ukupno dozvoljena težina kamiona 14 tona (nosivost oko 6,7 tona), a sa tri osovine (6x4, odnosno u terenskom režimu 6x6) onda je ukupno dozvoljena težina kamiona 15 tona (nosivost oko 6,7 tona). Možemo reći da je ovaj model direkni nasljednik pomenutih kamiona Berliet GBC 8KT i Renault GBC-180. Renault Sherpa 5 ima pogonski redni motor sa šest cilindara koji razvija 240 KS. Tako konstruisan kamion može da dosegne 90 km/h, te prođe kroz vodu duboku 1,2 m, preko stepenika visokog 0,5 m, te rova širokog 0,9 m. Uz rezervoar od 200 litara ima autonomiju od 850 km. Opcije da se podešava pritisak vazduha u gumama iz kabine, da se i sa puknutom gumom može nastaviti vožnja (run-flat), automatski mjenjač, da može da radi i na niskim temperaturama od -32 stepena celzijusa,… se podrazumjevaju za vojni kamion. Kod konstrukcije kamiona se vodilo računa da može biti transportovan avionom (C-130 Hercules i Airbus A400M Atlas). Nudi se u više varijanti, kao klasičan kamion za nošenje tereta, za prevoz trupa (18 vojnika), nosač skloništa, nosač nekog od sistema naoružanja, … Van granica Francuske je najpoznatiji u varijanti kamiona opremljenog artiljerijskim sistemom (CAmion Équipé d'un Système d'ARtillerie) skraćeno CAESAR.

Renault Sherpa 10 se takođe nudi u verziji sa dvije ili tri osovine, te dijeli skoro sve tehničke detalje sa modelom Reanult Sherpa 5. Ono gdje se razulikuje je nešto veća dužina, te model sa dvije osovine (4x2, odnosno 4x4) ima maksimalno dozvoljenu težinu od 18 tona, a model sa tri osovine (6x4, odnosno 6x6) ima maksimalno dozvoljenu težinu od 20 tona. Pošto se radi o većem (dužem) kamionu (te samim tim i težim) za pogon se koristi redni motor sa šest cilindara koji razvija 320 KS.

Na sledećem vojnom sajmu (održavaju se svake druge godine) 2006 godine u Parizu predstavljena su još dva kamiona na istoj tehničkoj osnovi. Renault Sherpa 15 koja se pravi samo u konfiguraciji 6x6, te ima nosivost od 15 tona, a pogonski motor razvija 370 KS, te Renault Sherpa 20 u konfiguraciji 8x8 koja može da ponese 19,5 tona, a pogoni je motor od 450 KS.

Tokom 2011 god. prestaju da se proizvode modeli Renault Sherpa 15 i Renault Sherpa 20, da bi se 2018 god. prekinulo sa proizvodnjom modela Renault Sherpa 5 i Renault Sherpa 10.

Pomenimo još neka vozila iz poreodice Šerpa (Sherpa) koja ne djele tehničke komponente sa pomenutim kamionima, a predstavljeni su 2006 god. U pitanju je terensko vozilo konfiguracije 4x4 i ukupno dozvoljene težine 7,5 tona (vredi za oklopljenu verziju sa najvećom balističkom zaštitom). Nosivost mu je oko 2 tone, te mu je i naziv Renault Sherpa 2. Na istoj tehničkoj osnovi, ali pravljen kao isključivo teretni model Renault Sherpa 3 ima nosivost od 3 tone. Za pogon oba modela je zadužen redni četvorocilindrični motor razvija 215 KS. Renault Sherpa 3A je sa oklopljenom kabinom (pa je i nosivost smanjena na 1,5 tona), Renault Sherpa 3 Grand Volume ima produženu šasiju (recimo može da se smjesti 10 vojnika), a Renault Sherpa 3 HI ima otvorenu karoseriju namjenjenu specijalnim jedinicama. Od 2011 god. se nudi i Renault Sherpa 3 Multi Purpose Combat Vehicle opremljena raketnim sistemom zemlja-vazduh (Mistral). Od maja 2018 god. Renaut Truck Defence mjenja ime u Arguus, pa Renault Sherpa 2 postaje Arquus Sherpa Light, a Renault Sherpa 3 postaje Arquus Sherpa Light Carrier.

[TAKUMI]

Megane je trebao biti nazvan Šerpa, pa onda Šerpa 1, Šerpa 2, Šerpa 3...

[joni]

Šerpa je je pripadnik jednog izuzetno otpornog,izdržljivog naroda,koji nosi sve potrepštine pi.kicama iz SAD,Evrope,Japana...dok oni lipsavaju noseći fotoaparat i GPS kao najteži dio opreme,tako da su VW Golf trebali nazvati Sherpa,odnosno,Šerpa 1,Šerpa2...

Sent from my Redmi Note 8 using Tapatalk

[guvarana]

Šérpa.
Zaboravio si da dodaš da su sa Nepala i Tibeta i da nose opremu pikicama na Himalaje.

Sent from my OnePlus 8 Pro using Tapatalk

[Bluemoon]

@wulfy kakva misliš da je sudbina nasljednika UAZ 469 u ovom trenutku?
Ovo je video od prije godinu dana e sad koliko ima smisla..


Sent from my SM-A336B using Tapatalk

[joni]

Šérpa.
Zaboravio si da dodaš da su sa Nepala i Tibeta i da nose opremu pikicama na Himalaje.

Sent from my OnePlus 8 Pro using Tapatalk

I da sve to rade kakva god da je smješa koju udišu,piju ili jedu,dok te pikice koriste kojekakve filtere vazduha,kabina,ulja,goriva,pa onda kojekakve egr,trte mrte dpf,katalizatore a Golf 1 ili 2(čitaj Šerpa),natovari,upri gas i stiže svuđ

Sent from my Redmi Note 8 using Tapatalk

[Bluemoon]

I da sve to rade kakva god da je smješa koju udišu,piju ili jedu,dok te pikice koriste kojekakve filtere vazduha,kabina,ulja,goriva,pa onda kojekakve egr,trte mrte dpf,katalizatore a Golf 1 ili 2(čitaj Šerpa),natovari,upri gas i stiže svuđ

Sent from my Redmi Note 8 using Tapatalk

Osim kad mu odu dizne onda treba onome iza filter maska pošto njemu filteri ne trebaju.


Sent from my SM-A336B using Tapatalk

[wulfy]

Šerpa je je pripadnik jednog izuzetno otpornog,izdržljivog naroda,koji nosi sve potrepštine pi.kicama iz SAD,Evrope,Japana...dok oni lipsavaju noseći fotoaparat i GPS kao najteži dio opreme,tako da su VW Golf trebali nazvati Sherpa,odnosno,Šerpa 1,Šerpa2...

Sent from my Redmi Note 8 using Tapatalk

Folksvagen je prije imao običaj da svojim automobilima daje imena po vjetrovima, ali su to prekinuli kada jeden model nazvaše po jednom izfržljivom narodu iz pustinje - Tuarezima.

@wulfy kakva misliš da je sudbina nasljednika UAZ 469 u ovom trenutku?
Ovo je video od prije godinu dana e sad koliko ima smisla..


Sent from my SM-A336B using Tapatalk

Pet najvećeih evropskih vojski (jedini kriterijum je veličina voznog parka) imaju Rusija (Sovjetski Savez), Francuska, Njemačka (Zapadna Njemačka), Velika Britanija i Italija. Samim tim u ovih pet država ima respektabilnih proizvođača vojne opreme (a time i vojnih vozila: UAZ, GAZ, Mercedes-Benz, Land Rover, Iveco, ...). Recimo u ovom video uradku prave nekoliko grešaka pa su Land Rover Wolf smjestili visiko, a zapravo ne pričaju o njemu nego o Land Roveru Defenderu i izvedenim inačicama. Opšta priča o Tojoti, a ne konkretnom vojnom modelu (Land Cruiser kao terenski model, ali ima i isključivo vojne verzije kojom su opremljene i neke evropske vojslke). U svakom slučaju zanimljivo. Dodao bih da osim nabrojenih pet vojski treba dodati i neke ,,manje'', a koje imaju solidne kapacitete što se proizvodnje vojnih vozila tiče, a to su Švedska, Poljska, Češka, Ukrajna i Austrija. Van Evrope to su, naravno, SAD, Kina, Japan, Indija, Brazil, Turska (znam, jedan dio države je u Evropi, ali...), Južnoafrička republika, ...

[Bluemoon]

Folksvagen je prije imao običaj da svojim automobilima daje imena po vjetrovima, ali su to prekinuli kada jeden model nazvaše po jednom izfržljivom narodu iz pustinje - Tuarezima.



Pet najvećeih evropskih vojski (jedini kriterijum je veličina voznog parka) imaju Rusija (Sovjetski Savez), Francuska, Njemačka (Zapadna Njemačka), Velika Britanija i Italija. Samim tim u ovih pet država ima respektabilnih proizvođača vojne opreme (a time i vojnih vozila: UAZ, GAZ, Mercedes-Benz, Land Rover, Iveco, ...). Recimo u ovom video uradku prave nekoliko grešaka pa su Land Rover Wolf smjestili visiko, a zapravo ne pričaju o njemu nego o Land Roveru Defenderu i izvedenim inačicama. Opšta priča o Tojoti, a ne konkretnom vojnom modelu (Land Cruiser kao terenski model, ali ima i isključivo vojne verzije kojom su opremljene i neke evropske vojslke). U svakom slučaju zanimljivo. Dodao bih da osim nabrojenih pet vojski treba dodati i neke ,,manje'', a koje imaju solidne kapacitete što se proizvodnje vojnih vozila tiče, a to su Švedska, Poljska, Češka, Ukrajna i Austrija. Van Evrope to su, naravno, SAD, Kina, Japan, Indija, Brazil, Turska (znam, jedan dio države je u Evropi, ali...), Južnoafrička republika, ...

Da, znaju omanuti u nekim video-ima ali su toliko kratki i da me ne iznenađuje no meni se sviđa sam koncept i stil bez reklame i favorizacije.
Italija mi je ipak iza Njemačke što se tiče mašina jer više ulažu u estetiku no u kvalitet koliko sam ja primjetila a Turska je dobro napredovala u tom pogledu.

[wulfy]

FMS VCL (Fiat-MAN-Saviam véhicule de commandment et de liaison)

Ambiciozni projekat Francuske, Zapadne Njemačke i Italije koji je počeo 1966 god., a koji je trebao da stvori ultimativno teresnko vozilo koje bi koristile armije pomenutih država. Projekat je ostao u domenu prototipova, ali je svakako zanimljiv zbog svega šta se dešavalo oko samog projekta. Evo price.

Kakve terenske automobile imaju Francuska, Zapadna Njemačka i Italijanska vojska?

Od 1944 god. Francuska vojska je dobijala američke terenske automobile (Willys MB i Ford GPW) kojih je do 1946 god. bilo oko 22.000. No, polovina te flote je imala neku falinku, te je E.R.G.M. (Etablissement de Réserve Générale du Matériel Automobile) razvrstavao neispravna vozila na ona koja se mogu osposobiti, i na ona koja bi služila da budu donori djelova. Time je napravljena ogromna zaliha rezervnih dijelova za američki vojni terenac. Ipak, od 1949 god. raste pritisak da se napravi francusko (domaće) vozilo u toj kategoriji. Posao je dat francuskoj kompaniji Delaje (Delahaye) koji su razvili lako vozilo za izviđanje Delahaye VLR (Véhicule léger de reconnaissance), a koje zovu i lako vozilo za izviđanje Delaje, pa je oznaka Delahaye VLRD (Véhicule léger de reconnaissance Delahaye). Tokom 1950 god. to vozilo je prikazana francuskoj vojci i ista je bila impresionirana karakteristikama, tako da 1951 god. počinje proizvodnja. Ipak, Delaje je proizvođač luksuznih vozila, a to znači da su naučili da rade komplikovane mehaničke sklopove (radi boljih karakteristika vozila), ali i koje traže redovno (i skupo održavanje). U vojsci se nisu sva vozila baš redovno održavala tako da su one početne prednosti zapravo bile velike mane. Probano je sa raznim poboljšanjima, ali bezuspješno. Delaje bankrotira 1954 god. kada se i prekida proizvodnja ovog skupog terenca. Tada na scenu stupa Hočkins (Hotchkiss) koji od 1946 god. ima licencu za američki terenac (Willys–Overland), te su ga 1955 god. ponudili francuskoj vojsci sa izmjenjenim pojedinim tehnikalijama (recimo napon od 24 V) koje je zahtjevala francuska vojska. Ovaj terenac oznake Hotchkiss M201 proizvodio se do 1966 god. te je osim novih rezervnih dijelovao imao i lager od E.R.G.M.-a. Kao jednostavnije i robusnije vozilo naspram Delaja bio je omiljen u vojsci. Ipak, francuska vojska i dalje traži domaće vozilo koje bi zamjenilo američki Đip.

U januaru 1953 god. raspisan je konkurs za lakim terenskim vozilom koji bi u Njemačkoj vojsci u formiranju pripao kategoriji najlakših terenskih neborbenih vozila. Tri kompanije su prestavili svoje viđenje takvog terenskog automobila (DKW Munga, Borgward Goliath Jagdwagen Typ 31 i Porsche 597 Jagdwagen). U januaru 1956 god. prototipovi su predati na testiranje, te je u oktobru 1958 god. odlučeno da je najbolje vozilo DKW Munga. Samo ime Munga je nastalo od kombinacije riječi višenamjensko unirvezalno terensko vozilo sa pogonom na svim točkovima (Mehrzweck Universal Geländewagen mit Allradantrieb). Ipak, ovo vozilo se u eksplataciji pokazalo slabim, dvotaktni motor je nešto što je tehnički prevaziđeno u to vrijeme, te zapadno njemačka vojska 1965 god. odlučuje da treba razviti drugo vozilo.

Krajem 1949 godine Ministarstvo odbrane Italije raspisalo je konkurs za lakim terenskim vozilom koje bi zamjenilo američki terenac, a koji je donacija saveznika. Time bi se popunjavanje redova vojske vršilo domaćim vozilom. Na konkurs su se 1951 god. pojavila dva vozila Alfa Romeo 1900 M i Fiat Alpine. Fiat kao dosta jeftinije vozilo donosi pobjedu, a tada mjenjaju ime jer je Alpine ime jedne vojne jedinice, a kako je sjećanje na rat još svježe, smatra se da to ime nije primjereno. Tada je vojna verzija dobila ime Fiat AR 51 (AR je skraćenica od Automezzo da Ricognizione što znači Izviđačko vozilo, a 51 je oznaka godine kada je počela proizvodnja). Po redizajnu iz 1955 god. oznaka modela je Fiat AR 55. Tokom 1958 god. predstavljena je nova vojna verzija oznake Fiat AR 51B sa novim motorom i još nekim izmjenama, a koja je zamjena za Fiat AR 55, no proizvodila se vrlo kratko jer je 1959 god. predstavljen model Fiat AR 59 koji je uz razna poboljšanja opremljen kukama na koje se kače padobranska užad, izdržljivijim vješanjem, te je praktičnije kačenje oružja, opreme i prikolice. Kako se sve razvija tako se počelo razmišljati o modernijem vozilu.

Udruženi razvoj terenskog vojnog vozila

Na upit francuske vojske niko od domaćih proizvođača nije htio da se javi jer je 10.000 vozila (koliko je tražila francuska vojska) suviše malo da se troše resursi neke kompinje. Pošto bi 50.000 vozila bilo primamljivo odlučeno je da se u projekat uključe Zapadna Njemačka i Italija. Tražene specifikacije vozila su bile:
- amfibijsko vozilo sa 4x4 pogonom koje se može serijski proizvodti u sve tri države,
- pogonski motor da može sagorjevati više vrsta goriva te da ima od 40 do 50 KS,
- da može da postigne 95 km/h, te da ima domet od 800 km,
- nosivost treba da bude 500 kg, a težina prikolice koju može povući 750 kg,
- težina samog vozila ne bi trebala da prelazi 1,5 t
- da se može transportovati avionom, te da se može spuštati padobranom
Uz nabrojane specifikacije rasprisan je konkurs 1966 god. za komadno i izviđačko vozilo VCL (véhicule de commandment et de liaison). VCL treba da zamjeni terenska vozila u tri armije: Hotchkiss M201, DKW Munga i Fiat AR59. Da bi se to omogućilo formirana su tri udruženja iz sve tri države:
1. NSU, Moto Guzzi i Panhard (NMP),
2. Fiat, MAN i Saviam (FMS) i
3. Hotchkiss, Büssing i Lancia (HBL).
Trebalo je razviti prototipove do 1970 god. kada će sve tri vojske preuzeti iste radi testiranja.

Pomenimo da se Zapadnoj Njemačkoj najviše žurilo sa projektom jer je DKW Munga po svim parametrima najslabije vozilo, a uskoro i sam DKW sa svojom dvotaktnom tehnologijom nestaje. Zato je kao privremeno rješenje, do razvoja zajedničkog vozila, u redove njemačke vojske od 1968 god. stupao Volkswagen Typ 181, terensko vozilo sa pogonom na zadnje točkove koje nema mogućnost da mu se uključi pogon i na prednje točkove (osnova je Folksvagen Buba).

Prototipovi

Od tri nabrojana udruženja dva su prihvatila da rade na razvoju prototipa bez finansijske naknade. Time u konkurenciji ostaju FMS (Fiat, MAN i Saviam) i HBL (Hotchkiss, Büssing i Lancia). Prezentovani prototipovi su prikazani sa dvije godine zakašnjenja, odnosno tokom 1972 god.

FMS VCL je bio težak 2.140 kg, a nosivost mu je bila 500 kg. Uz rezervoar od 100 l imao je domet do 800 km. Pogonio ga je motor smješten u zadnjem dijelu (benzinski Fiat ili vazdušno hlađeni MAN), a snaga se prenosila preko petostepenog Saivem mjenjača. Na drumu maksimalna brzina je bila 100 km/h, a u vodi 7,6 km/h.

HBL VCL je bio lakši sa 1.750 kg, a nosivost mu je bila 500 kg. Uz rezervoar od 110 litara imao je domet do 730 km. Pogonio ga je četvorocilindrični bokser motor smješten napred koji razvila Lancia. Na drumu maksimalna brzina je bila 100 km/h, a u vodi je mogao da ide do 10,5 km/h.

Odlučeno je da je bolji FMS VCL te su počeli da se radi dalji prototipovi kako bi zadovoljili zahtjeve sve tri vojske. Nekoliko prototipova je napravljeno u različitim specifikacijama (jer su se zahtjevi često mjenjali, pogotovo od francuske vojske), da bi se 1976 god. Francuska povukla iz projekta. Zbog toga Fiat-MAN razvijaju dalje vozilo da bi ga spremili za serijsku proizvodnju. Naravno, troškovi vozila će biti veći od planiranih jer se Francuska povukla. Zbog svega toga 1977 god. Zapadnja Njemačka i Italija prekidaju projekat.

Koja su vozila stupila na scenu?

Dok se ne razvije novo vozilo za francusku vojsku tokom 1972 god. naručen je Citroen Méhari sa instalacijom od 24 V (standardna 12 V) u 7.000 primjeraka. To je, prelazno riješenje (isto kao Zapadna Njemačka sa Folksvagenom Tip 181). Ovaj Citroen je imao pogon samo na prednje točkove, a za pogon je imao bokser motor zapremine 602 kubika.

Italijanska vojska je od 1974 god. počela da snadbjeva svoju vojsku sa modelom Fiat 1107, koji je trebao biti privremeno rješenje dok se ne razvije zajednički model.

Kada se odustalo od zajedničkog projekta, u Zapadnoj Njemačkoj je raspisan konkurs za novim terenskim vozilom. Na konkursu 1977 god. javljaju se Mercedes-Benz G klase i Volkswagen Typ 183. Folksvagen Tip 183 pobjeđuje i počinje mu proizvodnja 1978 god. kada počinje da popunjava redove vojske Zapadne Njemačke.

Šta je sa Francuskom? Pa na konkrsu iz 1978 god, javili su se, naizgled, francuski proizvođaći sa modelima Citroen C44, Renault TRM 500 i Peugeot P4. Zašto kažem naizgled? Pa, Citroen C44 je je zapravo Volkswagen Typ 183, ali sa pogonskim motorom iz Citroena CX. Renault TRM 500 je zapravo Fiat 1107 sa pogonskim motorom od modela Renault 20. Peugeot P4 je zapravo Mercedes-Benz G klase sa Peugeot motorom i osovinama. Na konkursu je pobjedio Pežo čija proizvodnja za potrebe francuske vojske počinje 1982 god.